Tajriba ishi №4 G‘ovak to‘ldirgichning donadorlik tarkibini aniqlash. Asbob-uskunalar

---

TAJRIBA ISHI №4 
 
G‘ovak to‘ldirgichning donadorlik tarkibini aniqlash. 
Asbob-uskunalar: elaklar to„plami, texnik tarozi. 
G„ovak to„ldirgichning donadorlik tarkibini aniqlashda, mayda to„ldirgichlar–0,14; 0,315; 
0,63; 1,25; 2,5; mm elaklardan o„tkaziladi, yirik to„ldirgichlar esa 5; 10; 20; 40 mm elaklarda 
o„tkazib topiladi. 
Elash katta o„lchamdagi elakdan o„tkazish bilan boshlanadi. Har elakda qolgan 
to„ldirgich qoldig„i 1 g aniqlikkacha tortiladi. Agar olingan namuna o„lchami elakda qolgan 
qoldiqlar yig„indisidan 2% farq qilsa, elakdan o„tkazish takrorlanadi. Donadorlik tarkibi 
natijalari yordamida qumning Davlat andozalari yordamida yiriklik modulini aniqlash mumkin. 
G„ovak to„ldirgichning donadorlik tarkibini aniqlashda 1 kg namuna to„ldirgichni olamiz 
va elaklardan o„tkazamiz va elaklarda qolgan to„la qoldiqni aniqlaymiz: 
Elakda(40mm) qolgan qoldiq: 
gr. 
Elakda(20mm) qolgan qoldiq: 
gr. 
Elakda(10mm) qolgan qoldiq: 
gr. 
Elakda(5mm) qolgan qoldiq:
gr. 
Elakda (ostida) qolgan qoldiq: 
gr. 
 
Xulosa: 
 
 
G‘ovak to‘ldirgichning suvshimuvchanligi aniqlash. 
Asbob-uskunalar: o„lchov idishi, texnik tarozi. 
Quritilgan barcha yirik to„ldirgichlar fraksiyalari tarozida tortiladi va konteynerga 
joylashtirib qopqog„i yopiladi, suvda 1 soat davomida ushlanadi, bunda suv satxi konteyner 
qopqog„idan 20 mm balandlikda bo„lishi kerak. Namunadagi havo pufaklari chiqib ketishi uchun 
konteyner suvda bir necha silkitiladi va 1 soatdan keyin suvdan chiqariladi, so„ngra 10 minut 
davomida ortiqcha suvlar oqib tushgandan keyin havoda tarozida tortiladi. Suv shimuvchanlik 
quyidagi formula yordamida aniqlanadi: 
%
100



кур
кур
сш
сшм
m
m
m
W
Bu erda: m
ssh
 – suvga shimdirilgan to‟ldiruvchilar namunasining massasi, g. 
M
qur
 – quruq to‟ldiruvchilar namunasining massasi, g. 

---

Sinash natijasida donalar yuzasidagi suvni yo‟qotish maxsus jaraënga kiritiladi. O„zRST 
722-96 “Suv shimuvchanlikni aniqlash usuli” bo‟yicha shag„al yoki chaqiq tosh yuzasi yumshoq 
latta bilan artiladi. 
Mayda to‟ldiruvchilar uchun esa bu jaraënni o‟tkazish yanada qiyin. Shu 
sababli mayda to‟ldiruvchi (qum)lar uchun bunday sinovni o‟tkazish standartda ko‟rsatilmagan.
1-jadval 
№ 
G‘ovak
to‘ldirgichning turi 
Namunaning quruq 
holatdagi massasi, g 
Namunaning 
suvga solgandan 
keyingi massasi, g 
To‘ldirgichning 
suvshimuvchanligi 
(massa bo‘yicha),
% 
1 
2 
3 
 
Xulosa: