Takriz va uning turlari

Aim.uz

Takriz va uning turlari

Taghriz - tahliliy publitsistika va janr sifatida. Tagriz genre gyyiyatli talablar va uning asosiy xususiyatlari. Tagriz turlari: ilmiy, badiy, cinema, tagrizlari theater, tahrir yziga xosiyatlari, fargli tomonlari va umumiy zhikhatlari. Tagriz ± zish metodologiyasi. Matbuotda tagrizlarning urni va ahamiyati. Eng yaxshi tagrizlarni taxlil gilish. Eng yaxshi tagrizchilar.

Taqriz lotincha “rezentsiya” suzidan olingan bulib, “kaita kurib chikish, xabar kilish, baho berish, tafsif” degan manolarni anglatadi. Bu tarifdan kelib chiqib olish mumkinki taqriz jurnalistika janrlaridan biri bulib, uning asosini ijtimoiy-siyosiy va badiy, adabiyot, sanat va bilimlarga tanqidiy baho berish tashkil etiladi.
Tarixiy taraqqiyot, jurnalistika rivozhlanishi uning janrlarining ham muttasil shakllanib ketishiga tasir etmay qolmaydi. Bu ta'sir bevosita taqriz janrlarga ham ta'luqlidir. Ilgari taqriz faqat ijtimoiy-siyosiy adabiyotlar, ilmiy yoki badiy adabiyotlarga berilgan bulsa, baholash sanatning performans, concert, cinema, raqs, sanʼat sanʼati, rassomchilik kabi turlariga ham taqdim etilgan buldi, endilikda telekoʻrsatuvlar, radioeshittirishlarga ham, hatto moddiy ishlab chiqarish mahsulotlariga ham taqriz. Baho berilgan. Kwp gazetatalard “ Buyumlarga taqriz ” degan rubricade taqrizlar beriladi.
Taqriz muallifi o'quvchiga yangi chiqqan kitob, asar haqida saqlash ma'lumot berishi, uni o'quvchiga ishonchli qabul qildira olishi, asar muallifi va izhodiy zhamoani o'z ishlriga lens bago bergand asarning xatolarini va uni o'chirish yullarini kwrsatgan holda qabul qilish o'rgatishi talab qilish. Bir suz bilan aytganda taqrizchi yozuvchi bilan uquvchini, olim bilan uning hamfikrini, hammaslagini orasida vositachidir.
Taqrizchi taqriz yozganda ikkita maqsadni oldiga quyadi. Birinchisi-axboriy bilish (idrok etish), yangi asar va uning muallifiga tegishli bo'lgan turli xil axborotlarni qo'llai bilishi, tadqiqot orkali, asarning haqiqati kmmatini tahlil qilish kerak.
Boshka publitsistik yozuv janrlaridan farq kilgan holda taqriz huzhzhatlilikka yaqindir. Taqrizga adabiy asarni sanatning targibot vositasi karab tadqiqchi o'zing mulohazalarida xayotiy manbalar bilan asarda tasvirlangan vokealarni solishtiradi, aslidagi vokelik bilan faktlarni, huzhzhatlarni bir-biriga kelishini o' ganadi. Albatta, tanqidiy taqrizning asosini ham huddi yozishmalar, insholar, felyetonlar, Singari reportajlari, fact va huzhzhatlar tashkil qiladi. Faqat taqrizda bu faktlar hayotdan olinmaidi, beams olimning yoki rassom, actorlar allaqachon o'z ilmiy-badiy asarida, performance, chizgan suratida qo'llab bulgan faktlarni marta qayta ishlanadi.
Taqrizning makola janr bilan o'hshash tomonlari bilan bog'liq, khar ikkala janrga nazari personaj kamrok, ko'p umumiy savollar, masalalar xiladi.
Faqat, taqrizchi qoidaga ko'ra yozgan taqrizini voqelikning bir bwlagiga bagishlaidi. Makolada esa, tadkikot obyekti ahamiyatli darazhada kengroqdir.
Ohirgi paytlarda taqrizning publitsistik yozish yozishmalari va makola janrlari borgan sari yaqinlashayotganini mumkin. Khatto taqriz qabul tula uzida aks etgan bu janr turi kamayib ketayotganini e'tirof etish kerak.
Genrelarning o'zaro yaqinlashuvi yoki aralashuvi tadqiq qilinayotgan asarni yana ham chukurroq va maqsadga mavofiq tarzda jonlantirishga, uning yutugi va zarariga tanqidiy baho izn chiqaradigan sabablarni paydo qiladi lens.
Taqrizning bir necha turlari bor.
Bular adabiy-badiy taqriz, teatr taqrizi, ssenariy taqrizlar, janrlar orasida ham turlari mavzhud. Masalan, taqriz-makola, taqriz-insho, taqriz-reportaj va h.k.
Ammo kaysi taqriz turini olib qaramang ularga taalluqli bulgan umumiy talabalar mavjud. Bu kanday talablar?
Agar umumiy zhihatlarga e'tibor bergan bo'lsak taqrizda ham publitsistik boshka janrlariga taalluqli b'lgan talablar: qaysiki, mavzhudlikni himoya qilish ob'ektiv, ishonchli faktlarga asos baho berish kerak. Biroq, unutmasli kerakki, taqrizchining diqqat markazida muallifning hayotiy manbalarini qo'llash anik bir ijtimoiy-siyosiy, ilmiy yoki badi asar turmog'i kerak. Shu nqtai nazardan bu zhernga baho berganda aytish mumkinki taqriz axborot haqidagi axborotdir.
Asarning azhoyibligi xaqida gapirishi mumkin, lekin yozuvchining o'z izhodida qo'llagan asosiy principlarini esdan chikarmas hom talab qilish
Taqrizning asosini, tadqiq qilayotgan asarning taxlili tashkil etadi. Imkon qadar shu tahlil har bulishi kerak. Aytaylik, biror film haqida taqriz yozganda, taqrizchi butun etiborni filmni skriptiga qaratib, uning mukammal chikqani filmning kimmatini ishlab chiqarishini aitish filmning kimmatini ishlab chiqarishni aitish notHgri. Buerda directing, ijrochilik mahorati, costimlarning tanlanishi, musikaning mos tushganligi–shularning bari bir butunliging uygunliging filmni muvaffaqiyatini ta'minlanganini taqrizchi himoya qilish kerak.
Taqrizchi ko'pincha, badiy asarlarga taqriz yozganda, uning mazmunini o'quvchiga hikoya qilish bilan cheklanib qo'ydi. Bu ham notugri. Aslida taqrizchi asarda aks etgan ijtimoiy hayotda yoki adabiyotdagi, sanat yangilik uchragan biror yangi hodisa bilayen tanishishi kerak.
Taqrizchi yozmoqchi bulgan taqrizida asar haqida aytmoqchi bulgan fikrida uzining aniq pozitsiyasi blue bilib olishi kerak. Agar asarning tugri kelgan joyida olib, tahlil qilishga harakat qilsa, u kuchini ukarashlariga, bergan bahosining tugri kelganiga ishontira olmadi. Taqrizchining uzi tushunarsiz narsani, noani narsani aniqlash, murakkab narsani soddadir.
K'o'p taqriz yozayotgan tanqidchi publitsist asarning t'g'ridan t'g'ri tanqid qiladi.
Aslida, o'kuvchining etiborini zhal qilish tHg'ri gapirish kerak. Bu erda faqat hkhqoniy tanqidni xarakat bilan birga the role of o'ynamaydi, beams shu bilan tankidchining qarashlarini anikligi va o'zing positioni ham zhuda muhim hisoblanadi.
Kwp taqrizchilar huddi shu masalada hatolikka ywl quyadi. Buerda o'z printsiplaridan kelib chiqish o'rniga, tor shakhsiy qiziqishlari yoki eng yomoni guruhlar qarashlari bilan chegaralanadi.
Taqrizchining ishlatish, burchi-muallifning zararini topib, uni urib yerga berish, uquvchiga esa asarni ishonchli qilib olib tashlashdir.
Kaltak va kamchi-biyot va sanat uchun yomon tuzatishlardir. Ya'ni faqat tanqid qilish, ainiksa faktlarni sartalash, asarning bahosini tushiradi.
Keskin ohang bulishi kerak, ainiksa, badiy asrga taqriz yozgan holatda, faqat bunda asar mualliflaridan sanatning asosiy princip uzoklashib ketib, notuqri, sokhta faktlarga asoslanadi. Taqrizchi uzining etirozlarini bildirishi, zararni isbotlashi, uzining hhakh ekanliginiga khushini ishontira olishi kerak.
Taqrizda qo'llanilgan - muvaffaqiyatli tanlash obrazi. Aniq topilgan detail (unsur), qiziqarli kashfiyot va boshqa tasviriy hujjatlar muallifening mavqeini aniq yoki asarning qonunchiligini ko'rsatuvchi, o'quvchiga faol ta'sir ko'rsatadi.