Ta'limi vazirligi 0 ‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi asqar n ig ‘m atov

Qadamjolarning barqaror rivojlanishida ekoturizmning ulkan 
ahamiyati.
H ar qanday holatdagi ekoturistik obyektda to ‘g ‘ri ta sh ­
kil etilgan ekologik sayyohlik, albatta, o ‘sha joyda yashovchi aholi- 
ning ijtim oiy, iqtisodiy, siyosiy, m a ’naviy va m a’rifiy rivojlanishi 
u c h u n xizm at qiladi. M a ’lu m o tlarg a k o ‘ra G 'a rb iy T y an -S h an
rezervatiga uyushtirilgan sayohatlar tufayli Toshkent viloyatining tog‘li 
hududlarida keyingi 10 yil ichida iqtisodiy yuksalish 2—2,5 barobarga 
oshgan. A holining ish bilan ta ’m inlanganlik darajasi ham deyarli 
shu darajaga k o ‘paygan.
Mahalliy aholining ekologik ongi va madaniyatini ko'tarishda 
ekoturizmning xizmati.
Ekoturizm tashkil etilgan har qanday hududda 
aholining ekologik ongi va m adaniyati o ‘z - o ‘zidan ortadi. C hunki 
ekoturistlar, agar u lar chin d an ham shu turdagi turizm ga taalluqli 
b o ‘lsalar, albatta m ahalliy aholi ongiga ekologik m adaniyatning kirib 
kelishiga sabab b o ia d ila r. Bunda har qanday m uom ala layoqatiga 
ega b o ‘lgan inson o ‘zi yashab turgan ona yurti tabiatiga ehtiyotko- 
rona m unosabatda b o ‘lish uning o ‘zi uchun, oilasi, qarindosh-urug‘- 
lari, qishloqdoshlari, y u rtd o s h la ri, xalqning kelajak avlodlari u ch u n
foydadan holi em asligini anglaydi va boshqalarni ham shunga m u- 
nosib tegishli x atti-h arak atlarn i qilishga undaydi.
Tabiatdan oqilona foydalanishni ekoturistik marshrutlarda aks 
ettirish.
 Tabiatdan oqilona foydalanish — tabiiy kelib chiqqan moddiy 
dunyo unsurlarining foydali xususiyatlarini insonlarning kundalik

---

4 4
EKOTURIZM asoslari
hayotiy ch tiy o jlarin i q o n d irish u c h u n ilm iy asoslan g an ta rz d a 
ishlatish1. Kishilik jam iyatining har qanday faoliyati tabiiy atrof- 
m uhitga t a ’sir etadi. Lekin ushbu t a ’sir m e’yorida yoki m e ’yoridan 
ortiq b o ‘lishi, y a ’ni ekotizim larda m oddiy va energiyaning tabiiy 
aylanish jarayoniga keskin yoki «ayab» t a ’sir etishi m um kin. Keskin 
t a ’s ir ta b ia t u n s u r la r in in g q a y ta tik la s h la n is h im k o n iy a tin i 
berm aydigan inson faoliyati holati va aksincha. E koturizm ham
bundan m ustasno emas. C hunki unda ham sayyohlar ekoturlar orqali 
tabiiy m uhitga ta ’sir etadilar. Lekin bu ta ’sir davlat to m o n id an
o ‘rnatilgan m e ’yorlardan (R E M ) oshm asligini ta ’m inlash h ar bir 
e k o tu ris tik m a rs h ru t ta s h k ilo tc h is in in g m a jb u riy atig a k ira d i2. 
M asalan, T abiatni m uhofaza qilish davlat q o 'm itasin in g norm ativ- 
lariga binoan shahardagi korxona, tashkilot va muassasalar, fuqarolar 
va fuqaroligi b o ‘lm agan shaxslarning atrof-m uhitga salbiy ta ’sir etishi 
m um kin b o ‘lgan eng yuqori darajasi yoki ruxsat etilgan m e’yori 
(P D K , PD V , P D S , PDX V ...) aniqlanadi. Bunday chegaralanishlar 
shaharlarda P D K (zaharli m o d d alar t o ‘p lanishining eng yuqori 
k o ‘rsatkichi) atm osfera havosi va suv u ch u n olinadi. M oddalarning 
atm o sfera havosi yoki suvda inson o rg an iz m id a h ech q an d ay
patologik o ‘zgarishlarga olib kelm aydigan darajasi SN 245—71 
raqam li y o 'riqn om asid a P D K sanitar norm alarining 160 xil m odda 
va 35 tu rd a g i k o m b in a tsiy a la rd a a tm o sfera havosi iflo slan ish
darajasining ruxsat etilgan m e’yori b o ‘yicha belgilangan edi. Hozirgi 
kunda ushbu m e ’yorlar xili va turi bo 'y ich a deyarli ikki baravarga 
ko'paygan. M asalan, uglerod oksidi b o ‘yicha ifloslantirish m e’yori 
sutkasiga 1,0 m g /m 3, harakatda b o ‘lm agan obyektlar ucluin — 20 
m g /m 3 ga teng.
PD V (m oddalarning ruxsat etilgan m ’yori) — shaharlarda m u ­
ayyan korxona yoki tashlash m anbayi bo'lgan subyekllar tom onidan 
zararli m oddalarni chiqarish m iqdori. Agar muayyan obvektda 2 va 
un d an oshiq tashlagich m anbalari (ventilyasiya va encrgelik quril- 
ma) b o ‘lsa, bu korxona uch u n PD V ning um um iy kt>*rsatkichlari 
belgilanadi. H ar bir PD V bo'yicha tashlash invenlari/alsiv;isi (paspor-