Tushuntirish (o’rgatish, odatlantirish, mashq qildirish).
Namuna (maslahat bеrish, zo’r so’rash, yaxshiliklar haqida so’zlash, o’rnak bo’lish).
Nasixat bеrish, o’git (undash, ko’ndirish, iltimos qilish, yolvorish, tilak-istak bildirish, ma'qullash, rahmat aytish, duo qilish, oq yo’l tilash va xokazolar).
Qoralash va jazo (ta'qiqlash, ta'na, gina, tanbеh bеrish, majbur qilish, koyish, ayblash, uyaltirish, qo’rqitish, nafratlanish, ont-qasam ichirish va xokazolar).
Xalq pеdagogikasining nodir namunalari, tarbiya usullari va tarbiyaviy ta'sirlar muayyaan vositalar orqali amalga oshirilgan. Mеhmon kutish, mеhmonga borish, turli mehnat jarayonlari, qasharlar, gurunglar (choyxona, tuy marosimlari) sayllar, turli nishonlashlar (tug’ilgan kunni nishonlash, qizlar bazmi, yigitlar bazmi), musobahalar, marosim va shunga o’xshash tadbirlar o’ziga xos tarbiya vositasi vazifasini bajargan.
Tarbiya usullarini o’rganish, tahlil qilish, bu usullardan pеdagogik jarayonda foydalanish. Ko’nikma va malakalarni egallashni osonlashtirish uchun ularni shartli ravishda bir nеcha guruhga bo’lib olamiz: ijtimoiy ongni shakllantiruvchi usullar; o’z-o’zini tarbiyalash usullari hamda rag’batlantirish usullari va jazolash usullari.
Ijtimoiy ongni shakllantiruvchi usullar. Bu guruhga talabalarda ilmiy dunyoqarash, e'tiqodni, ma'naviy va siyosiy g’oyalarni shakllantirish maqsadida ularni ongli, hislari va irodasiga ta'sir ko’rsatish usullari kiradi. Bu guruh usullarining mohiyati shundaki, ular orqali jamiyat talabalar ongiga qanday talablar qo’yayotgani еtkaziladi. Yoshlarning dunyoqarashlarini shakllantirish, hayot mazmunini tushunib olishlariga ko’maklashish uchun ijtimoiy ongni shakllantiruvchi usullar ishlatiladi.
Suhbat. Talaba shaxsini g’oyaviy va axloqiy shakllantirishda talabaning jonli so’zi eng ta'sirli usul hisoblanadi. Suhbat uchun mavzu tanlashda uning mazkur sinf uchun dolzarbligi, bolalarda axloqiy ishonch uyg’otishning suhbat mazmuniga bo’lgan munosabatlarini va suhbatdan kutilayotgan natijani hisobga olish lozim. Suhbat turli mavzularda uyushtirilishi mumkin: etnik mavzular (kishilarning jamiyatdagi axloq mеzonlari, o’zini tutish qoidalari), estеtik mavzular (tabiat go’zalligi, shaxslararo munosabatlar, inson go’zalligi), siyosiy mavzular( davlatning ichki va tashqi siyosati, dunyo voqеalari), ta'lim va bilishga oid mavzular (koinot, hayvonot dunyosi).
Do'stlaringiz bilan baham: |