Tarbiyasi qiyin bolalar psixologiyasi

Tarbiya jarayoning texnologiyasini quyidagicha sharhlash mumkin:

Tarbilovchini alohida takrorlanmasligini individuallik sifatida tushunmoq lozim. Uning ehtiyojlari strukturasini aniqlash kerak.

Ijobiy emosiyalar vositasida ijobiy xulq - atvor odatlari shakllantirmoq kerak. Ong ham, iroda ham motivlar ierarxiyasini shakillantira olmaydi. Zotan, bir ehtiyojning o’rnini faqat boshqa htiyojgina egallshi mumkin.

Shu ehtiyojlarni qondirish vositalari bilan bolani qurollantirish tarbiya va tarbiyachidan muloqotni ham hamdardlikni ham emas, aynan shu vositalar bilan qurollantirishni kutadi. Arastu aytganidek «Tarbiya uch narsaga ehtiyoj sezadi: istedod, ilmga, mashqqa».

Mustaqillik sharoitida tarbiyaning asosiy vazifalari
Konfutsiy «Eskini o’zlashtirgan va yangini tushunishga qodir insongina tarbiyachi bo’la oladi» degan edi. Mustaqillikning dastlabki yillaridanoq butun mamlakat miqqiyosida ta’lim – tarbiya ilm fan kasb – hunarga o’rgatish sohalarini isloh qilishga nihoyatda katta zururat sezila boshladi. Bugungi kunda tarbiya jarayonida ham qator o’zgarishlar amalga oshirilmoqda. SHuni ta’kidlash lozimki,ma’rifat xalqimiz millatimiz qonidadir. Ananaviy sharqona qarashga ko’ra, ma’rifatliliylik faqat bilim va malaka emas, ayni paytda chuqur ma’naviyatva go’zal axloq degani hamdir.
Bir ijtimoiy jamiyatning ikkinchisiga lamashishi shuningdek milliy mustaqillik va uning ne’matlari republikamiz fuqarolarida tub o’zgarishlarni vujudga keltirmoqda. Milliy tuyg’u, qiyofa, xarakter, tab, kuy, raqs, ma’naviyat, qadriyat hamda ruhiyat ta’siri ostida o’zining tub mrohiyatini aks ettira boshladi.O’tmishning boy me’romi, uning ananalari milliy istiqlol tufayli o’z egalariga qaytarib berildi. Fuqarorlarning ijtimoiy ongi asta – sekin o’zgarib borishi natijasida etnopsixologik xususiyatlar tiklana boshladi. Milliy umubashariylik xislatlari o’rtasida adolatlilik, teng xuquliylik aloqalari o’rnatilmoqda.

1.Xulq-atvor va odatni shakllantirish shaxsni tarbiyalashning asosiy yo’nalishi sifatida.

2. Shaxs shakillanishiga ta’sir etuvchi omillar, psixologik shart–sharoitlari.
3. «Tarbiyasi qiyin»bolalar psixologiyasi.
4. Tarbiya jarayonining samaradorligini oshiruvchi psixologik mexanizmlar.
5. Mustaqillik sharoitida tarbiyaning asosiy vazifalari.
Insonning o’zini anglashi o’z navbatida shaxsning muhim belgisi hisoblanadi. Odamning o’zini anglashi o’z navbatida shaxsning muhim belgisi hisoblanadi.
Odam o’z tevarak – atrofidagi olamni biluvchi va shu olamga ta’sir etuvchi sub’ektdir. Odamning idrok etadigan, tasavvur qiladigan narsalari uning uchun ob’ektdir. Ana shu nuqtai– nazardan olganda, odamning o’zini anglashi sub’ektiv ravishda o’zini «Men» deb his qilishida ifodalanadi.
Odam ijtimoiy zot bo’lganligidan unga o’zligini anglash qobilyati xosdir. Faqat ijtimoiy hayotda, o’zga kishilar bilan qiladigan har turli munosabatlarda odamning o’zini anglashi,o’zini «men» deb bilishi vujudga keladi va taraqqiy etadi. Odam o’zini alohida shaxs sifatida kim deb bilishi, o’zining o’tmishi va kelajagini anglashi, o’z huquq va burchini anglashi, va nihoyat o’zining fazilati hamda kamchiliklarini anglashi o’zini anglashiga kiradi.
Insonning tabiatini o’zgartiradigan, uning shaxsini tarkib topishiga ta’sir qiladigan kuch ijtimoiy omillar yoki boshqa qilib aytganda, jamiyat ishlab chiqarish kuchlari hamda ishlab chiqarish munrosabatlarining o’sishi va o’zgarishidir. Bundan tashqari yana inson orttirgan tajribalarning tarbiya vositasi orqali bolalarga berilishidir.