Ташқи иқтисодий фаолият соҳасидаги тадбиркорлик

Tashqi iqgisodiy faoliyatni davlat tomonidan tartibga solish qonun hujjatlari

Tashqi iqgisodiy faoliyatni davlat tomonidan tartibga solish qonun hujjatlariga muvofiq boshqacha usullarda ham amalga oshirilishi mumkin.
Davlat tomonidan tashqi iqgisodiy faoliyatning tartibga solinishda O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi, shuningdek O`zbekiston Respublikasining Tashqi iqgisodiy aloqalar vazirligi ham o`z vakolatlari doirasida ish olib boradilar. Shu bilan birgaliqsa tashqi iqtisodiy faoliyat subyektlarining huquq va manfaatlari O`zbekiston Respublikasi tomonidan kafolatlanadi.
Avvalo tashqi iqtisodiy faoliyat subyektlarining qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshkrayotgan faoliyatlariga davlat organlari va ularning mansabdor shaxslarining aralashishiga haqli emasligidir. Bundan tashqari Uzbekiston Respublikasining davlat organlari tashqi iqtisodiy faoliyat subyektlarining qonunda belgilangan huquqlarini buzuvchi hujjatlar qabul qilishi mumkin emas. Agar ana shunday хujjatlar qabul qilinib tashqi iqtisodiy faoliyat subyektiga zarar yetgan bo`lsa, ushbu zarar qonun hujjatlariga muvofiq qoplanadi.

Tadbirkorlar tomonidan tashqi iqtisodiy faoliyatni amalga oshirishning asosiy yo`nalishlaridan biri chet el investitsiyasini jalb etishdir. O`zbekiston Respublikasi hududidagi chet el investitsiyasi deb chet ellik investorlar tomonidan tadbirkorlik faoyaiyati obyektlariga hamda qonun hujjatlarida taqiqpanmagan faoliyatning boshqa turlariga kiritilayotgan moddiy va nomodsiy ne`matlarning barcha turlari hamda ularga bo`lgan huquqpar, shu jumladan intellektual mulkka bo`lgan huquqlar, shuningdek chet el investitsiyalaridan olinadigan har qanday daromad e`tirof etiladi.

O`zbekiston Respublikasidan tashqarida investitsiya faoliyati amalga oshirilishi mumkin. O`zbekiston Respublikasidan tashqaridagi tadbirkorlik va boshqa faoliyat obyekch lariga moddiy va moddiy bo`lmagan ne`matlarni hamda ularga bo`lgan huquklarni qo`yish bilan bog`liqtashqi iqgisodiy faoliyat subyeyugchari harakatlarining yig`indisi O`zbekigdan Respublikasidan tashqaridagi investitsiya faoliyati deb e`tirof etiladi.
O`zbekiston Respublikasidan tashqaridagi investitsiya faoliyati quyidagi yo`llar bilan amalga oshirilishi mumkin:
birinchidan, yuridik shaxslar tashkil etish yoki ustav fondlarida ulushbay asosda, shu jumladan, mol-mulk va aksiyalar sotib olish yo`li bilan qatnashish;
ikkinchidan, O`zbekiston Respublikasidan tashqarida vakolatxonalar, firmalar va boshqa aloxdda bo`linmalar ta`sis etish;
uchinchidan, qimmatli qog`ozlarni, shu jumladan xorijiy davlatlarning rezidentlari tomonidan tasdiqlangan qarz majburiyatlarini sotib olish;
to`rtinchidan, konseyesiyalarni, shu jumtadan tabiiy resurslarni qidirish, izlab topish, qazib olish yoxud ulardan foydalanishge mo`ljallangan konsessiyalarni qo`lga kiritish;

beshinchidan, mulk huquqini, shuningdek yerga hamda boshqa tabiiy reyeurslarga egalik qilish va ulardan foydalanish huquqini qo`lga kiritish;

oltinchidan, xorijiy davlatlarning qonun hujjatlarida va O`zbekiston Respublikasining qonun hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa shakllarda ham amalga oshirshshshi mumkin.

Xulosa
Tashqi iqtisodiy faoliyatni amalga oidirishda O`zbekiston Respublikasining hamda tashqi iqtisodiy faoliyat subyektlarining iqtisodiy manfaatlari himoya^ qilinadi. Himoya qilish turli usullarda olib boriladi. Bular himoya choralari, kompensatsiya choralari, dempingga qarshi choralar.

Shulardan biri himoya chorasidir. Bunday himoya chorasi O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi.
Agar biron-bir tovar xuddi shunday tovarni yoki unga bevosita raqobat qiluvchi tovarni Uzbekiston Respublikasi ishlab chiqaruvchilariga zarar yetkazadigan yoki sho`nday zarar yetkazishni yuzaga keltiradigan mikdorlarda yoki shunday shartlar .asosida chet edsan olib kirilsa, Uzbekiston Respublikasi VazMrlar Mahkamasi xalqaro huquqning umume`tirof etilgan normalariga muvofiq shunday zarar yetkazilishi xavfining oldini olish yoki bunday zararni bartaraf etish uchun zarur bo`ladigan mudddtdagi ximoya choralarini ko`rishga xaqlidir. Albatga himoya choralarshi qo`llash tartib^: qolun hujjatlari bilan belgilanadi. ` `
O`zbekiston Respublikasining hududiga bevosita subsi-diyalangan tovarlar olib kirilgan taqsirda, agar bunday olib kirish O`zbekiston Respublikasining xudsi shunday tovarlarni yoki unga bevosita raqobat qiluvchi tovarlarni ishlab chiqaruvchilariga zarar yetkazsa yoki zarar yetkazish xavfini yuzaga keltirsa yohud O`zbekiston Respublikasida xuDDy shunday tovarlarni ishlab chiqarishni tashkil etish yoki k£ygaytirishga to`siq bo`luvchi shart-sharoitlarni yuzaga keltirsa, O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi xalqaro huquqning umume`tirof etilgan me`yorlari va tamoyillariga muvofiq O`zbekiston Respublikasining bojxona hududiga bunday tovarlarni olib kirish orqali yetkazilgan zararni yoki zarar xavfini bartaraf etish uchun kompensatsiya choralarini qo`llash to`g`risida qaror qabul qilishga haqlidir.
O`zbekiston Respublikasining hududiga eksport qilgan mamlakatdagi real bahodan yoki eksport qilish paytidagi ishlab chiqarish bahosidan past narxda tovarlar olib kirilgan taqdirda, agar bunday olib kirishlar O`zbekiston Respublikasining xuddi shunday tovarlarni ishlab chiqaruvchilariga zarar yetkazsa yoki zarar yetkazishi mumkin bo`lsa yoxud Uzbekiston Respublikasida xuddi shunday tovarlarni ishlab chiqarishni tashkyl etish yoki kengaytirishga to`sqinlik qilsa, O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi xalqaro huquqning umume`tirof etilgan me`yorlari va tamoyillariga mu «ofiq dempinga qarshi choralarni qo`llash to`g`risida qaror qabul qilishga ha*ushdir.
Tashqi iqtisodiy faoliyat shartnoma tuzish orqali olib boriladi. Tashqi iqtisodiy faoliyat to`g`risidagi shartnomani amalGa oshirish natijasida yuzaga keladigan nizolar shartnomada nazarda tutilgan tartibda hal qilinadi.
Shartnomada nizolarni hal qilishni targibga soluvchi qoidalar bo`lmagan taqdirda, qo`llaniladigan huquq va hal qilinadigan joy xalqaro xususiy huquqning umume`tirof etilgan me`yorlariga muvofiq belgilanadi.
Tashqi yqtisodiy faoliyat subyektlarining davlat hokimiyati va boshqaruv idoralari bilan nizolari O`zbekiston Respublikasining qonun hujjatlariga muvofiq hal etiladi.
Bundan tashqari tashqi iqgisodiy fyulshp to`g`risidagi qonun hujjatlarini buzganlikda aybdor shaxslar belgilangan tartibda javobgar bo`ladilar.
Adabiyotlar:


1. Karimov I. A. Barqaror taraqqiyotga erishish — ustuvor vazifa, «Ishonch», 1998 yil 26 fevral.
2. Abdusalomov M., Otaxonov F. Kontraktatsiya shartnomalari, tnlabnoma va da`vo arizalari. T, «Adolat», 1998, 30-31-6.
3. «Xalq so`zi», 1998 yil 23 aprel.
4.www.ziyonet.uz