Tashkent university of information technologies named after muhammad al-khorazmi ministry of development of information technologies and communications

TASHKENT UNIVERSITY OF INFORMATION TECHNOLOGIES NAMED AFTER MUHAMMAD AL-KHORAZMI MINISTRY OF DEVELOPMENT OF INFORMATION TECHNOLOGIES AND COMMUNICATIONS

Task 1

Worked by: SWD001
Islom Turg’unov
Checked: Narziyev Nosir
Deadline: 25-05-2023 23:59:59
Max ball: 20 s
TASHKENT – 2023
3.4 Dasturiy ta’minot jarayonlarini takomillashtirish (Imkoniyatlarning yetuklik modeli asosida)

Dasturiy ta’minot ishlab chiqarish jarayonida, shunchaki “chegaralardan tashqarida” tushunchasini ishlatib bo’lmaydi. Ishlab chiqarish jarayonlari har doim ma’lum bir biznes ishiga, tashkilotga, mijozga yoki bo’lmasam muammoning ildiziga qaratilishi lozim(oldingi mavzularda SCRUM “Universal Credit Project” misolida). O’tkan asrning 80-yillarigacha jarayonlarni moslashtirish vazifasi bir tashkilotdan ikkinchi tashkilotga o’zgarib turadigan maxsus jarayon edi.

Fig. 3.9 CMMI 1.3 yetuklik darajalari.

80-yillarning oxiriga kelib, amaliyotchilar va akademiklar ishlab chiqarish sektorida juda muvaffaqiyatli bo'lgan jarayonni takomillashtirish tushunchalariga tobora ko'proq harakat qilishdi. Jozef Juranni Jobs prezidentlik qilgan NeXT kompaniyasiga tashrifidagi nutqini bu borada misol qilib olishimiz mumkin. Unga ko’ra Jobs Juran ishining asosiy tamoyillarining ajoyib xulosasini beradi. Qizig'i shundaki, Jobs Yaponiyada ishlab chiqarishning o'sishiga (avvalgi mavzularda muhokama qilinganidek) va bunda AQSh hissasi katta ekaniga hurmat bilan qaraydi.

Ushbu liderlik Karnegi Mellon dasturiy ta’minot muhandisligi institute tomonidan ishlab chiqilgan imkoniyatlarning yetuklik modeli (IEM) ni yaralishiga olib keldi. U umumiy sifat menejmenti tamoyillariga o’xshash qilib yaratilgan. (3.1.4-bo'limga qarang). IEM dasturiy ta'minotni ishlab chiquvchi tashkilotlarning imkoniyatlarini baholash uchun ishlatish mumkin bo'lgan vositalardan biri.

So'nggi 20 yil ichida model turli xil versiyalar orqali rivojlandi (dasturiy ta'minot sifati bo'yicha turli darsliklar ko'pincha turli versiyalar asosida tuziladi). Joriy versiya CMMI 1.3 [127] (CMMI-dagi I harfi “Integratsiya” degan maʼnoni anglatadi, chunki yangi CMMI modeli IEM ning turli oldingi versiyalari va variantlari integratsiyasidir).

Hozirgi CMMI dasturiy ta'minotni ishlab chiqishning keng amaliyotini 17 ta asosiy "Jarayon sohalari" ga ajratadi (ma'lum bir asosga qarab qo'shimcha sohalar, masalan, xizmatlar, savdo-sotiq va hz.). Bular 3.10-rasmda ko'rsatilgan. CMMI zinapoyasiga ko'tarilish uchun tashkilotlar ushbu 17 sohaning barchasini qamrab oluvchi tobora qattiqroq protokollarni joriy qilishlari kerak.

Sabablarni tahlil qilish va hal qilish (CAR)	Tashkiliy jarayonga e'tibor qaratish (OPF)	Jarayon va mahsulot sifatini ta'minlash (PPQA)
Konfiguratsiya boshqaruvi (CM)	Tashkiliy samaradorlikni boshqarish (OPM)	Loyihaning miqdoriy boshqaruvi (QPM)
Qarorlarni tahlil qilish va hal qilish (DAR)	Tashkiliy jarayon samaradorligi (OPP)	Talablarni boshqarish (REQM)
Integratsiyalashgan ishni boshqarish (IWM)	Tashkiliy trening (OT)	Risklarni boshqarish (RSKM)
O'lchov va tahlil (MA)	Loyiha monitoringi va nazorati (PMC)	Yetkazib beruvchi kelishuvini boshqarish (SAM)
Tashkiliy jarayon ta'rifi (OPD)	Loyiha rejalashtirish (PP)

Fig. 3.10 17 CMMI 1.3 uchun “Jarayon sohalari”.

Har bir jarayon sohasida tashkilotning "yetukligi" 3.9-rasmda ko'rsatilgan besh bosqich bo'yicha o'lchanadi. Har bir yetuklik darajasi savollar tanlovi bilan bog'liq bo'lib, ulardan ba'zilari "asosiy savollar" sifatida belgilanadi. Muayyan darajaga erishish uchun tashkilot ushbu darajadagi savollarning 80 foiziga, shu jumladan “asosiy savollar”ning 90 foiziga ijobiy javob berishi kerak. Darajalar bir-birini to’ldirib turadi. Yuqori darajaga erishish uchun tekshirilayotgan tashkilot quyi darajaga ham erishgan bo’lishi zarur.

Dunyo bo'ylab minglab kompaniyalar CMMI tizimiga muvofiq baholandi. Ko'pgina tashkilotlar CMMI sertifikatidan tender talablarini belgilash uchun asos sifatida foydalanadilar, ulardan biri AQSh Mudofaa vazirligidir.

Bilimni sinash uchun: CMMI dasturiy ta’minotni ishlab chiqarish jarayonlarini baholash uchun tuzilgan tizim. Uning salbiy tomonlari nimada?

Tashkilotlar uchun CMMI (va boshqa dasturiy ta'minot jarayonlarini takomillashtirish tizimlari) bo'yicha o'zlarini sertifikatlash uchun ko'plab kuchli drayverlar mavjud bo'lsa-da, ko'pchilik buni tanlamaydi. Tashqi ko'rinishiga ko'ra, bu samarasiz - bu bilan tashkilot o'zini potentsial daromadli dasturiy ta'minotni ishlab chiqish shartnomalari uchun raqobatdan voz kechishi mumkin. Nima uchun bunday bo'lganini tushunish uchun Staples va boshqalar CMMI boʻyicha maxsus sertifikatlanmagan 73 ta tashkilot oʻrtasida soʻrov oʻtkazdi (bu 2007-yilda boʻlgan, shuning uchun joriy versiyadan oldingi CMMI versiyalari misol qilib olingan).

Bir tomondan ushbu natijalar kutilgandek chiqdi: Tashkilotlarning 35% uchun asosiy sabab bu juda qimmat, 25% uchun esa juda ko'p vaqt talab qilgan. CMMI sertifikati, albatta, ko'p vaqt va kuch talab qiladi. Tashkilot ichidagi biznes-jarayonlarni o'zgartirish juda qimmatga tushishi va foydali bo’lishi mumkin. Biroq, asosiy omil CMMI yirik tashkilotlarga qaratilganligi edi. Respondentlarning 43 foizi kichik tashkilot sifatida sertifikatlashtirish talab qiladigan qo'shimcha xarajatlarni o'zlashtirib olish uchun juda yuqori daraja ekanligini ta'kidladi.

CMMI tizimi tashkilotning dasturiy ta'minotni ishlab chiqish qobiliyatini baholashning yagona usuli emas. Shu kabi maqsadlarga erishadigan boshqa tizimlar va standartlar mavjud. Bularga ISO9001 standarti, Motorolaning Olti Sigma frameworki, SPICE va Malkolm Baldrijni baholashlari (MBNQA) misol bo’la oladi. Biz bu yerda faqat CMMI-ni qamrab olamiz. Boshqa yondashuvlarning (eski yondashuvlar) umumiy ko'rinishi uchun Kanning “Software Quality Engineering” nomli kitobiga murojaat qilishingiz mumkin.

Xulosa qilib aytganda, ushbu muqobil yondashuvlarning barchasi ishlab chiqarish sanoatida paydo bo'lgan turli xil jumboqlarda bir xil ildizlarga ega. Bularning barchasi rivojlanish jarayonlarini nazorat qilishni kuchaytirishga (differensiallikni kamaytirishga) yordam beradi. Ular samaradorlikni kuzatish, protseduralarni intizomli qo'llash va muammolarni hal qilish uchun jarayonlarni moslashtirish qobiliyatini kuzatish uchun o'lchovlar va ko'rsatkichlardan foydalanishni rag'batlantiradi.