«Tasviriy san`at va chizmachilik.» kafedrasi
Download 340.28 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Savollar
|
Savollar: 1. Chizmachilik mavzularini rejalashtirishni asosiy maqsadi nimadan iborat. 2. Chizmachilik dasturining maqsadi va vazifalari nimadan iborat. 3. Amalda chizmachilik dasturi bilan yangi dasturning farqi, uxshashligi va afzalligi nimadan iborat. 4. Mavzuli reja bilan tasvirli rejaning farqini tushuntiring. 5. Chizmachilikdan dars turlarini tushintirib bering. 6. O`qitish metodlarini sanab kursating va ularning biridan ikkinchisini farqlarini ayting. 7. Chizmachilikdan dars rejasi qanday tuziladi. (1-kurinishi va 2-kurinishi buyicha tushintiring). 8. Chizmani uqish mavzusiga test savollari qanday tuziladi.
rrrr----ÌÀÚ ÌÀÚ ÌÀÚ
ÌÀÚ’ÐÓÇÀ. ÐÓÇÀ.
ÐÓÇÀ. ÐÓÇÀ. ÄÀÐÑ ÌÀØÃÓËÎÒËÀÐÈÍÈ ÐÅÆÀËÀØÒÈÐÈØ ÄÀÐÑ ÌÀØÃÓËÎÒËÀÐÈÍÈ ÐÅÆÀËÀØÒÈÐÈØ ÄÀÐÑ ÌÀØÃÓËÎÒËÀÐÈÍÈ ÐÅÆÀËÀØÒÈÐÈØ ÄÀÐÑ ÌÀØÃÓËÎÒËÀÐÈÍÈ ÐÅÆÀËÀØÒÈÐÈØ
1.Dars turlari va uning tuzilishi. 2.Darsga quyilgan xozirgi zamon talablari 3.Chizmachilik darslarini rejalashtirish va o`qituvchining darsga taerlanishi 4. O`quvchilarning bilim ko`nikma va baholashning reyting tizimi 5. Reyting aniqlashda grafik va testlardan foydalanishi
I. Chizmachilik darslarini rejalashtirishda quyidagilarga e`tibor berish zarur. 1. Chizmachilik dasturi, darslar bilan tanishish. Dastur va darslikning taxlili, eski dastur bilan yangi dasturning afzalligi. 2. O`qituvchining darsga taerlanishi va unga quyiladigan talablar. 3. Dastur buyicha mavzuli reja tuzish. 4. Mavzu reja buyicha tasvirli reja tuzishga oid yo`l yo`riqlar. 5. O`qituvchining darsga taerlanishi va unga quyiladigan talablar. 6. Chizmachilikdan dars turlari va ularning o`ziga xos xususiyatlari darsning maqsadi va vazifasi aniqlangan xolda quyilgan turidan qullanilmoqda. a) yangi materialni o`quvchilagi `aen etish darsi. b) o`quvchilarning bilim ko`nikm va malakalarini takrorlash va mustaxkamlash darsi. v) o`quvchilar bilimini tekshirish va baholash yo`li bilan ularning shu fan bo`yicha mavjud bilimlarini aniqlash darsi. g) aralash tipdagi dars. 7. O`qitish metodlari: suhbat metodi, xikoya, nazariya, amaliy ishlar, grafik ishlarni tekshirish va baxolash, ekskursiya, o`quv fil`mlar va diafil`mlar ko`rsatish va boshqalar. 8. Dars o`tishda darslik, o`quv qullanmasi metodik ko`rsatma hamda texnikaviy vositalardan foydalanish.
II. Ta`lim berishda o`quv ishlarining asosiy formasi darsdir. Pedagogika darsiga nisbatan bir qator talablar quyadi bularga quyidagilarni ko`rsatish mumkin: a) o`qituvchining ham tarbiya, o`qitishning umumiy vazifalari, darsning aniq mazmuniga mos xolda ko`zga tutgan maqsadining bo`lishi; b) bilimlarni yuqori saviyada bo`lish o`quvchilarning dune qarashini jaxon ruxiyatida tarbiyalash; v) o`qitishida asosiy didaktik jamoyillarni amalga oshirish, baen etilaetgan o`quv materialini o`quvchilar tomonidan ongli va mustaxkam o`zlashtirilishi. g) o`quvchilarni chizmachilik fani bo`yicha yangi bilim, ko`nikma va malakalar bilan o`z- o`zini boyitish;
d) o`quvchilarning esh xususiyatlarini, mashg`ulotlarning maqsadi, mazmunining xisobga olgan holda mashg`ulotlarning turli metodlaridan foydalanish. Maktab o`quv masalalarini xal etish bilan birga, inson tuyg`ularining rivojlanishi va jamiyattagi o`z o`rni va burchini tushinish bilan mos xolda uning etuk ruxiy dunesini shakllantirishi kerak. Demak, ta`lim bilan tarbiya birgalikda olib bormoq kerakdir. Dars, bu butun o`quv tarbiyaviy ishning asosi bo`lib xisoblanadi, chunki faqat darsdagina tarbiya rivojlanadi va o`qitishning izchil sistemasi amalga oshiriladi.
III. Chizmachilik darsining turi uni o`tkazish maqsadi va metodi bilan aniqlanadi va qo`yidagi dars turlarini belgilaydi. 1. Yangi materialni o`quvchilarga baen etish darsi; 2. o`quvchilarning bilim ko`nikm va malakalarni takrorlash va mustaxkamlash darsi; 3. o`quvchilar bilimini tekshirish va baxollash yo`li bilan ularning shu fan bo`yicha mavjud bilimlarini aniqlash darsi. 4. aralash turdagi dars.
o`qituvchisiga o`n`uvchilar bilan ishlashda aralash turdagi darsdan movaqiyatli foydalanishga imkon beradi. Ularing mazmuniga o`qituvchi tomonidan masalaning quyilishi o`quvchilaring bilim darajasini aniqlash maqsadida mustaqil grafik ish chizmaga asosan modellar yasash chizmalarini o`qish bilan bog`liq bo`lgan mavzu o`quvchilardan frontal so`rash kurinishida utkazilishi mumkin.
O`qituvchi xar safar darsga taerlanib uning tur va tuzilishini aniqlaetganda dars eng avval o`quv jarayonining bir qismi ekanligini etdan chiqarmaslik kerak.
Ba`zi darslarida vaqtning ko`p qismi o`qituvchi suxbatiga ba`zilarda amaliy ishlarga ajratiladi. IV. O`qituvchilar bilimlarning mustaxkamligi va ularning grafik ma`lumotlarga qiziqishi bir qator shartlarga bog`liq bo`lib ular o`qituvchining darsga taerlanishida xisobga olinishi kerak va ular ko`yidagi asosiy shartlardan iboratdir. 1. Chizmachilik o`qitishda tarbielovchi bo`lishi va yuqori ilmiy asosda olib borilishi lozim. Xozirgi eshlarni tarbiyalash o`qitish va ularga ta`lim berish va xaetga yunaltirish xammamizning vazifamizdir. 2. O`qituvchi chizmachilik darsiga taerlanishida uning strukturasi o`quv materialini xajmi va mazmunini aniq tasavvur qilishi darsning maqsadi va vazifalarini oldinnan belgilash lozim. Darsga taerlanish va uni utkazishda darsning asosiy maqsadidan chetga chiqmasdan uni uzgartirishga va baen qilinishi kerak bo`lgan o`quv materialini o`quvchilar ongiga etkazishiga doimo tayer bo`lish kerak. Chunki xar darsda kutilmagan vaziyat bo`lishi mumkinligini asta saqlashi lozim.
Darsning mazmuni va uni olib borish metodlari aniq uylangan bo`lishi kerak. Xar bir darsning mazmunini aniqlashda o`quvchilarning esh xususiyatlarini xamda texnikaviy detallar chizmasini xamda ularni ishlab chiqarish korxona va o`quv ustaxonalarida turli bo`yimlar va geometrik shakllarini yasashda chiziqli ornametrlar chizishda gilamlar, matolar, chinnilarga go`l tushirishda arxitektura bezak ishlarida, lagan barkash va shu singari idishlarga chikanka yo`li bilan gullar tushirishda ganch ishlarida va boshqalarida ishlatilishi aytib o`tilgan.
Doirani teng bo`laklarga bo`lish va muntazam ko`p burchaklilar yasashning turli isimlari ko`rsatiladi va ular kuyidagilardir: A) aylana teng turt bulakka bo`lish uchun aylanani markaz uqlari utkazilib iqtieriy radiusda aylana chiziladi. Markaz uqlari bilan aylana kesishgan nuqtalari belgilansa, aylana teng turt bo`lakka bo`linadi va muntazam turtburchak xosil bo`ladi. Shu yo`l bilan aylana sakkiz unolti va boshqalar teng bulaklarga bo`linishi mumkin.
3. Burchaklarni teng ikkiga bo`lish orqali 4,8 va boshqa teng bulaklarga bo`lish ko`rsatiladi. 4. Aylana tsirkul` erdamida teng 3,6 va 12 ga bulish ketma-ket tushintiriladi. 5. Uchburchaklik va reyshina erdamida dirani teng bo`laklarga bo`lish muntazam ko`p burchakliklar yasash uslubiy tushintiriladi. 6. Berilagn kesmadan foydalanib tsirkul` erdamida muntazam ko`p burchaklar yasash. 7. Uchbukchaklik va reyshina erdamida berilgan chizmadan foydalanib muntazam ko`p burchakliklar yasash. 8. Tutashmalar mavzusini uqitirilishida tutashma deb chizmachilikda chizishlarning silliq ravon utilishiga aytiladi deb uni ilimiy uslubiy tushintirilib uni texnikaning xamma soxalarida jumladan mashinasozlik, samoletsozlikda, arxitektura, qurilish, chizmachilikda, o`Q ruzg`or buyilarida va boshqalarida qullanilishi aniq. Misollarda ya`ni detal chizmalarini ravon chizishda tutashmalardan foydalanishni urgatiladi.
Tutashmalar qanday bo`lishidan qat`y nazar ular ko`yidagi ishda element erdamida bajariladi. 1) tutashma radiusi. 2) tutashma markazi. 3) utish va tutashish nuqtasi.
mumkinligi ilimiy asosda urgatiladi va ko`yidagi tartibda urgatiladi. A) ikki tug`ri chiziqni tutashtiruvchi en erdamidan ravon tutashtirish uchun avval ikki to`g`ri chiziq tug`ri burchak bilan va uteir xamda utmas burchak tashkil qilish va o`z-aro parallel bo`lishi mumkinligini aniq misollarda ketma-ketlikka roiya qilingan xolda tushintiriladi. B) Tug`ri chiziq bilan aylana eyini berilgan radiusda tutashtirishni tushintirish. V) Aylana bilan aylana eyini tutashtirishda tutashmalar tashqi tutashma: ichki tutashma, aralash tutashmalarga bo`lib urgatiladi. G) Tutashmalar mavzusini uqitishda geometriya bilan bog`liqligini tushintirish. D) Didaktik tamoiyllarni mavzuga tadbiq etiladi. Savollar: 1. Uchburchaklik va tsirkul` erdamida perpendikulyar chiziqlar qanday utkaziladi. 2. Qanday qilib burchakni tsirkul` va uchburchaklik erdamida teng bo`lakka bulish mumkin. 3. Tutashma deb nimaga aytiladi va qayerda ishlatiladi. Ishlab chiqarish bilan bog`liqligiga misollar keltiring. 4. Tutashma yuajarish uchun nechta element kerak. Bu elementlar tug`ri chiziqlarni ey bilan tutashtirishni qanday tushintirasiz. 5. Didaktik tamoyillarni tutashma mavzusini o`qitishda qaysi biridan foydalaniladi.
tttt----ÌÀÚ ÌÀÚ
ÌÀÚ ÌÀÚ’ÐÓÇÀ. ÐÓÇÀ. ÐÓÇÀ.
ÐÓÇÀ. ×ÈÇÌÀ×ÈËÈÊÍÈÍà ÀÑÎÑÈÉ ÌÀÂÇÓËÀÐÈÍÈ ÓÐÃÀÍÈØ ×ÈÇÌÀ×ÈËÈÊÍÈÍà ÀÑÎÑÈÉ ÌÀÂÇÓËÀÐÈÍÈ ÓÐÃÀÍÈØ ×ÈÇÌÀ×ÈËÈÊÍÈÍà ÀÑÎÑÈÉ ÌÀÂÇÓËÀÐÈÍÈ ÓÐÃÀÍÈØ ×ÈÇÌÀ×ÈËÈÊÍÈÍà ÀÑÎÑÈÉ ÌÀÂÇÓËÀÐÈÍÈ ÓÐÃÀÍÈØ ÌÅÒÎÄÈÊÀÑÈ ÌÅÒÎÄÈÊÀÑÈ ÌÅÒÎÄÈÊÀÑÈ ÌÅÒÎÄÈÊÀÑÈ
1. ×èçìàëàðãà óë÷àì êóéèø êîèäàëàðè 2.Ãåîìåòðèê ÿñàøëàð âà ÷èçìàëàðíè òàõò êèëèø êîèäàëàðè 3.Ïðîåêöèÿëàø àñîñëàðè âà àêñîíìåòðèê ïðîåêöèÿëàð
Chizmalarda o`lcham quyishning axamiyatini tushintirish kerak, chunki buyumlar o`lchamlarga asosan taerlanadi. Chizmaga o`lcham quyishda detalni yasash jarayonini va ulchamlarining etarli ekanligini xisobga olish kerak.
Taerlangan maxsulotning aniqligi chizmada ko`rsatilgan, ulchamlar asosida tekshiriladi. Chizmada ulchamlarning son qiymati asosan «mm» xisobida ko`rsatiladi, lekin «mm» so`zi ezilmaydi, chizmaning ulchamlarini o`qishda esa «mm» so`zi qushib o`qiladi.
Chizma asosida buyum taerlash uchun buyumning shakli va ulchamlari xaqida to`liq, tasavvurga ega bo`lish lozim. Chunki chizmachilarda ulcham quyish qoida va sharoitliklar o`quvchilar bilan mumkin qadar diqqat bilan ishlab chiqish kerak. Dasturning berilgan bo`limi asosan qoidalarini tushintirish uchun o`qituvchiga berilgan vaqt ichida te`xnik chizmaning bu muxim shartligi bilan bog`liq barcha masalalarni, tula tukis eritib bulmaydi. Shuningdek o`quvchilar xamma vaqt chizmalarga o`lcham quyish qoidalarini tez va oson o`zlashtira olmasliklarini xam nazarda tutish lozim. Shuning uchun bu qoidalarni urganishni chizmachilik o`qitishning butun kursi moboinida davom ettirish kerak. 8 sinfda shu mavzu buy icha birinchi darsda, o`quvchilarni o`lchamlar quyishning eng xarakterli shartliliklari bilan tanishtirish, songra «yassi» detal chizmasini chizish va zarur o`lchamlarni quyishi bilan bog`lik bo`lgan maqul ish utkazish maqsadga muvofiqdir. Keyingi darslarda o`quv modellari eki mashina detallari bo`yicha uning proektsiyalariga o`lchamlar quyishning uslubiy yo`llarini tushintira borish lozim. Masalan detalga nechta ulcham kerak bulishini balandligi buyicha nechta, uzunligi buyicha nechta, eni buyicha nechta ulcham kerak buladi, deb talabalardan suraladi, xamda umumiy necha ulcham buladi, deyiladi. Shundan sung o`qituvchi o`zi aniq masalalarda ko`rsatib beradi. Chizmalarga ulcham quyishda GOST 2.307-68 qoidalariga ma`lumotlarini aytish zarur. 1.
Barcha texnik chizmalar zarur ulchamlarga ega bo`lishi. 2.
Mashinasozlik chizmalaridagi barcha ulchamlar faqat mm xisoyuda quyiladi. 3.
Xar bir ulcham faqat bir marta quyiladi. 4.
O`lchamlarin ko`rsatish uchun chiqarish va ulcham chiziqlaridan ingichga tutash chiziqlardan foydalaniladi. 5.
6.
Qurilish (topografik) chizmachilikda o`lcham quyish farqlanadi. 7.
Ulcham quyish qoidasi. GOST 2.307-66 da kursatilgan ulcham qoidalarini mustaxkamlash. 8.
Barcha texnik chizmalar zarur ulchamlarga ega bo`lishi xaqida tushincha berish. 9.
Mashinasozlik chizmalaridagi barcha ulchamlar faqat mm xisobida quyiladi. 10.
Ulchamlarni proektsiya kontur chizig`idan tashqarida quyish ma`qul. 11.
12.
Ulcham chiziqlarining bir-biri bilan kesishishga iloji boricha yo`l quymaslik. 13.
Detal chizmasi chizib unga ulchamlar quyishning urgatilishi. 14.
Chizmaga ulcham quyishda barqaror (tiniq) xolatlarini bartaraf etish yo`llari. Uslubiy kursatmalar berish. 15.
Ish chizmalariga ulcham quyish. 16.
17.
Chizmalarga ulcham quyishni urgatishda matematika bilan bog`likligi. 18.
Ulcham quyishda ilimiylik, ischillik bilan ishlab chiqarilgan tamoyillarini qullanilishi. 19.
Ulcham quyishda test savollarining tuzilishini urgatilishi.
Proektsiyalar metodini proektsiyalash protsessining ta`rifidan boshlash kerak, chunki bu xodisa o`quvchilarni proektsiya-proektsiyalash protsessining maxsuli degan tushunchaga olib keladi. Nurlar vosita tekislikka narsalarning soyasini tushirib protsessi proektsiyalash deb ataladi. «Proektsiya» lotincha so`z bo`lib oldinga tashlonmoq manosini bildiradi.
Narsaning proektsiyalar natijasida xosil bulgan tasviri proektsiya deyiladi. Narsanimng tasviri xosil qilinadigan tekislik proektsiyalar tekisligi deb, poektsiyalarni xosil qilishi normalar esa proektsiyasi lovchik nurlar deyiladi, narsaning proektsiyasi tekislikning proektsiyalavchi. Nurlar bilan kesishgan joyda xosil bo`ladi. O`qituvchi yuqorida qursatilgan asosiy tarif va tushunchalarni kursatmali qurollardan foydalanib baen qiladi. Proektsiyalashning bir necha usuli bor.
Agar xamma proektsiyalovchi nurlar proektsiyalar markazi deb ataladigan bitta o nuqtadan chiqsa, xosil bo`lgan tasvir markazi proektsiyasi deyiladi. Proektsiyalovchi nurlar o`z=aro parallel bo`lsa, xosil bo`lgan tasvir narsaning parallel proektsiyasi deyiladi. Sungra o`qituvi o`quv ko`rsatmali qurollardan kursatib unda qanday proektsiyalash usullari tasvirlanganligini o`quvchilan suraydi. O`qituvchi tug`ri burchakli va qiyshiq burchakli proektsiyalar tug`risida ma`lumot beradi.
Parallel proektsiyalashda xamma nurlar proektsiyalar tekisligiga tug`ri burchak xosil qilib tushadi. Agar bunda burchak istalgan utkir burchakdan iborat bulsa bunday proektsiyalash qiyshiq burchakli proektsiyalash deb ataladi. Proektsiyalovchi nurlar proektsiyalar tekisligiga perpendikulyar bo`lsa bunday proektsiyalash tug`ri burchakli proektsiyalash deb ataladi, bularni kabinettagi kursatmali qurollarni kursatilsa sungra, o`qituvchi narsalarni chizmalarda tasvirlash usullari tug`risida asosiy tushunchalar beriladi. 1.
Proektsiyalash haqida umumiy tushuncha bering. 2.
Proektsiyalash model metodi. (Proektsiyalovchi nurlar proektsiya tekisligi, nuqtalarning proektsiyalari va ularning proektsiyalarda belgilanishi). 3.
Bitta proektsiyalar tekislgiga proektsiyalash. (Yaqqol tasvir va tug`ri burchakli proektsiya xosil qilish, soniy otmetkali proektsiya tug`risida tushuncha). 4.
Chizmani ikkita proektsiyalar tekisligida yasash protsessi bitta proektsiyalar tekisligiga proektsiyalashning tabiy davomi sifatida berilgan. Ikkita proektsiyaning tekisligiga proektsiyalash tug`risidagi materialni urganib bulgandan keyin ikkita proektsiyani talab qiluvchi detalning chizmasini kurib chiqish tavsiya etiladi. 5.
tasvirlanadi. Bundan uquvchilarda proektsiyalar soni degan savolimizga uchta tekislikta tasvirlanadi, deb notug`ri javob beriladi. Bunday xatoliklarning oldini olish uchun kurinishlar chizmada GOST 2.305-68 ga muvofiq, ko`p sonli proektsiyada xosil bulishi uchun uni kub ichiga joylashtiriladi. Kub oltida eqqa ega bo`lgani uchun, uning xar bir eg`iga perpendikulyar yunalgan proektsiyalovchi nurlar deb, shu kubga joylashtirgan predmetning oltida proektsiyasini beradi. Chizma xosil qiluvchi proektsiyasini agar imkoni bo`lsa model erdamida kursatish kerak, u xolda o`qituvchilar chizmalarni xosil qilish usulini yaxshiroq tushinadilar. Kurinishlar ya`ni asosiy eki bosh kurinish: ustidan kurinish ya`ni chaptan kurinish, ungdan kurinish, orqadan kurinish va nixoyat ostdan kurinishlarni ilimiy misollar orqali ko`rsatiladi. Asosiy eki bosh kurinishini tanglashga etibor beriladi. Bundan tashqari qushimcha va maxalliy kurinishlar mavjudligi tushintirib beriladi. 6.
7.
Proektsiyalar mavzusini o`qitilishida barqaror xolatlarini oldini olish yo`llari. 8.
Fazoviy tasavvur va tafakkurini oshirish detalning fazodagi vaziyatini uzgartirib, uning kurinishlarini chizish.
1.
2.
Proektsiya nima vositasida xosil qilinadi. 3.
Proektsiyalash usullarini aytib bering. 4.
Qiyshik burchakli proektsiyalash bilan tug`ri burchakli proektsiyalash orasidagi farq nimada. 5.
Soniy otmetkali proektsiya nima va u qaerlarda qullaniladi. 6.
Narsani ikki proektsiyada tasvirlashning sababi nimada. 7.
Chizmada nechta asosiy kurinish buladi. 8.Chizmada ulcham qanday axamiyatga ega va chizmaga ulchamlar qanday tartibda quyiladi. 9.Ulcham va chiqarish qizig`i nima. 10.Ish chizmalariga qanday ulchamlar quyiladi
yyyy----ÌÀÚ ÌÀÚ ÌÀÚ
ÌÀÚ’ÐÓÇÀ. ÐÓÇÀ.
ÐÓÇÀ. ÐÓÇÀ.¹ÈйÈÌ ÂÀ ÊÅÑÈÌÍÈ ÁÀÆÀÐÈØÍÈ %ÐÃÀÒÈØ ¹ÈйÈÌ ÂÀ ÊÅÑÈÌÍÈ ÁÀÆÀÐÈØÍÈ %ÐÃÀÒÈØ ¹ÈйÈÌ ÂÀ ÊÅÑÈÌÍÈ ÁÀÆÀÐÈØÍÈ %ÐÃÀÒÈØ ¹ÈйÈÌ ÂÀ ÊÅÑÈÌÍÈ ÁÀÆÀÐÈØÍÈ %ÐÃÀÒÈØ ÓÑÓËËÀÐÈ ÓÑÓËËÀÐÈ ÓÑÓËËÀÐÈ ÓÑÓËËÀÐÈ
1.Kesimlar tug`risidagi ma`lumotlarni chuqurlashtirish, o`quvchilarga texnikaviy detallarning chizmalarini chizishda kesmalar ishlatish malakalarni singdirilishi. 2.Detallarning asliga qarab eki chizmasi asosida ularning eskizini va kesimlarini bajarish. 3.Qirqimlarning klassifikatsiyasi bilan tanishtirish.
O`quv tablitsadan mashina detallarining kesim tasvirlangan bir necha detallar chizmalari ko`satiladi, sungra kesim nima ekanligini va qanday maqsadlar uchun xazmat qilishini tushintiriladi. Bu mavzuni yaxshi uzlashtirish uchun kuyidagilar zarur. 1.
muvofiqligini ko`rsatish. 2.
Qirqim bilan kesim urtasidagi farqni ko`rsatish. O`qituvchi tushintirish paytida xar xil ko`rsatmali qurollari foydalanishi mumkin, diafil`m o`quv filmlari va boshqalardan xam foydalanishlari mumkin. Kesimni qullangan xolda, buyum va uning elementlarini formasini tasvirlashning eng kam sonida ko`rsatish mumkinligi haqida misollarda o`quvchilarning mustaqil xulosa chiqarishga olib borish kerak. O`quvchilar shunga uxshash chizmalarni taxlil qilib kesimlarning asosiy vazifasi- chizmada detal aytim elementlarning kundalang shaklini kursatish. Kesimning maqsadi va vazifasini aniqlangandan keyin o`quvchilarga kesimning xosil bulish jarayonini va ularni taxt qilishini ko`rsatish kerak. Kesim bilan qirqimning farqini oddiy taqqoslash bilan erishiladi. Tasvirlarni taqqoslash natijasida o`quvchilar kesim-bu kesuvchi tekislikda etuvchi narsaning tasviri qirqim esa kesuvchi tekislikdagi va uning orqasida etuvchi narsaning tasviri ekanini yaxshi tushinishlari kerak. Kesimlar chiqarilgan va ustiga quyilgan kesimlarga bulinishini tushintirish lozim. Kesim shakli ko`rinish ustida joylashtirilsa kesim ustiga quyilgan deyiladi. Agar kesim chizmaning bosh maydanida joylashgan bo`lsa uni chiqarilgan kesim deyiladi.
O`qituvchi o`quv plakatlaridan foydalanib chiqarilgan kesimlarning turli variantlarini ko`rsatadi va ularning joylanishi va belgilanishi xaqida gapirib beradi.
Kesimni shartli tasvirlashda xar xolatlarda kesim chizig`i quyiladi. Qaysi xolatlarda quyilmasligini aniq misollarda tushintiriladi.
Chiqarilgan kesimning joylashrishni yana ikki usulini qay xolda ezuvga «,burilgan» so`zi qushib ezilishini oddiy misollarda ko`rsatish kerak. Mavzuni mustaxkamlash maqsadida detallarning asliga qarab eki tarqatma material asosida mustaqil grafik ish bajaradilar.
Qirqimlar mavzusini o`qitishda amaliy maqsadi kuyidagilardan iborat bo`lishi kerak. 1.
Qirqimlar ega bo`lgan ishlab chiqarish va o`quv chizmalarini bajarish va bir muncha erkin va osonroq uqiy bilish. 2.
Buyumning tasavvur qilinaetgan kesuvchi tekislik oldidagi va uning orqasidagi qismlarini ajratish farq qilishni bilish. 3.
Qirqimlar mavzusi o`qitishda uni klassifikatsiyasini tushintirish: A) qirqimlar ikkiga bo`linadi. Oddiy va murakkab qirqimlarga. B) Oddiy qirqimlar esa oddiy tuliq qirqimlar, ko`rinish qismini qirqim qismi bilan birlashtirish qirqimning maxsus xoliga. V) Oddiy tuliq qirqimlar esa gorizontal, frontal va profil va og`ma qirqimlarga ajratish mumkin. D) Murakkab qirqimlarni uzini ikkiga bo`lib urganamiz, ya`ni murakkab pog`onali qirqim, murakkab siniq qirqimga ajratamiz. O`quv plakatlari va dinamik model vositasida qirqimning xosil bo`lishini ko`rsatish mumkin. Modelni namoish etishda xamma vaqt model elementlarini uning tasviri bilan ya`ni chizmasi bilan taqqoslash kerak. Unda qayd etish kerakki buyum shartli ravishda qirqilgan deb faras qilinadi, ya`ni buyumni qirqish faqat fikran deb xisoblanadi. Agar o`quvchilar buni tushinmasalar ularda detal xaqiqattan xam qirqiladi degan notug`ri tushincha paydo bo`ladi. Detalni biz fikran ongli ravishda ichki qismlarini tasavvur qilish maqsadida qirqamiz. Materialni tushintirishda faqat plakatlarga gina ega bo`lmay balki xar doyim chizma bilan taqqoslashtirish ajratish va iyg`ish kerak budgan tekis modelga xam ega bo`lish zarur. Dinamik modellar o`quv kursatma qurollar orqali mavzuni ilimiy uslubiy tushintirilsa maqsadga muvofiq bo`ladi, chunki bunday modellarning bulishi psixologlar aytganidek chizmaning ko`rish obrazlari bilan uning originalini ko`rish maqsadga muvofiqdir. Qirqimlar mavzusini o`qitishda quyidagi tipik xolatlar uchraydi. 1.
Narsa ichki tuzilishini aniqlamaydigan qirqim. 2.
Chizmada ortiqcha chiziqlar mavjudligi. 3.
Chizmada buyumning bir qismini mutlaqo ko`rsata bilmaslik. 4.
Buyumning kesuvchi tekislik orqasidagi konturlarining tushirib qolishi. 5.
Uzilish chizig`ining asosiy kontur chizig`i bilan tug`ri kelib qolishi. 6.
Chizmada ko`rinish qismi bilan qirqim qismining notug`ri birlashtirilishi. 7.
Berilgan kesuvchi tekislik yunalishini bog`lovchi utish joyini notug`ri tanlash. 8.
Kesim chizig`ining boshlang`ich va oxirgi shtrix chiziqlari ko`pincha tasvir konturini kesishishi. 9.
Bu barqaror xolatlarning oldini olish uchun o`quv materialini baen etishda ularga axamiyat berish kerak bo`ladi. Orasida bir-biriga bog`lanishni ifodalashga imkon beradi. Modelni o`quvchilarning o`zlari yig`ishlari va ajratishlari ko`rish obrazining ushlab ko`rib bilish xarakat bilan tuldirilishi sababli katta axamiyatga ega. Qirqimlar mavzusi buyicha mashg`ulotlarni shunday tashqil etish o`quvchilarning ko`p xolatlarga yo`l quyshlarini oldini oladi va o`quv materiallar tez uzlashtirishga sharoit yaratadi. Umuman bu mavzuni o`qitishda quyidagi ketma-ketlikka roiya qilingan xolda maqsadga muvofiq bo`ladi. Bu mavzusini yaxshi uzlashtirishlari uchun quyidagilarga e`tiborni qatarish zarur. 1.
O`quvchilarga yaxshi tanish bo`lgan misollarda kesimlarni qullanish maqsadga muvofiq ekanligini ko`rsatish. 2.
Qirqim bilan kesim orasidagi farqni kursatish. 3.
Chiqarilgan kesimlarni tasvirlanishi va joylashtirilishi. 4.
Chizma chizilgan kesimlarni kursatish. 5.
Kesimga ulcham quyish qoydalarini ko`rsatish. 6.
Chizmalarda materiallarni grafikaviy belgilash. 7.
Qirqim haqida uslubiy tushuncha berish. 8.
Kesuvchi tekislikning gorizontal proektsiyalar tekislikka nisbatan joylashishiga qarab qirqimlar vertikal (frontal va profil) gorizontal qirqim qiya qirqimlar bulinishi tushintirish. 9.
uslubiy tushintirish. 10.
Kurinishining bir qismini birlashtirish. 11.
12.
Mavzuni urganishda ko`rsatmali qurollarga ega bo`lish: ajraladigan modellar, o`quv plakatlari, o`quv kinofilmlari (namoish etiladigan apparatlari) va boshqalari. 13.
Buyumning qirqimli chizmasini bosqichlar bilan chizilishi. 14.
xollarini tushintirish. 15.
Kesim va qirqimlarni tapik xolatlarini bartaraf etilishini tushintirish. 16.
17.
Texnik detalning qirqimlarini qullab bosqichlar bilan chizilishini ko`rsatilishi. Mashg`ulot kunini belgilashda va tugarakning ish soatini aniqlashda o`qituvchi o`quvchilar xoxishini nazarga olishi kerak. Chunki boshqalarga qaraganda o`quvchilarning uziga xaftaning qaysi kuni eng og`irroq kun ekanligi kuproq ma`lum bo`ladi. Tugarak mashg`ulotlari mavzulari va bulgalangan vaqtini maktab ilimiy bo`limi bilan kelishish kerak bo`ladi. Tugaraklarning nomlari «Esh chizmachi», «Esh grafik», «Ijodkor», «Esh texnik» va boshqalardir. Tugarak ish rejasi taxminan kuyidagiga tuzilishi mumkin. 1.
Mashqulotlarning rejasi va mavzusi bilan tanishish. 2.
«Chizmachilikning rivojlanishiga tarixiy ma`lumotlar» mavzuchida o`qituvchining suxbati. 3.
elementlari proektsiyalarini taxlil qilish. Geometrik jismlar sirtida berilgan nuqta tug`ri chiziq kesmalarini topish buyicha mashqlar o`tkazish. 4.
o`rganish. Qirqimali geometrik jisimlarni tasvirlash bo`yicha mashqlar o`tkazish. 5.
Barcha shartliliklarga ega bulgan detal chizmalarini o`qishni mashq qilish. 6.
Rezbalarni tasvirlash va belgilash bilan tanishish. Tuliq tasvirga ega bulmagan proektsion masalalar echish va boshqalardir. IV. Mavzuli kechalar. Maktabda doim ishlaydigan chizmachilik tugaragi bo`lsa barcha sinfdan tashqari ishlari jonli va qiziqarli tashkil etish mumkin. Kechalar mavzusini ishlab chiqishga jiddiy e`tibor berish kerak. Masalan, «O`zbekistonda chizmachilikning
axamiyati». «Asaka avtomobil zavodini ishga tushirishi», «84-samoletsozlik zavodi» va boshqalar.
Download 340.28 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|