Lyuminessent lampalar qozlanıw lampalarına qaraǵandaancha qolaylı : olar hár bir vatt quwatqa chug'lanish lampasınan bir neshe ret artıq jaqtılıq aǵımı payda etedi. Olardıń FIK 20% ga jetedi. Bunday lampanıń cilindrik ballonidagi sınap puwida elektr razryadı júz beredi. Sınaptıń uyg'ongan atomları kúshli elektromagnit nurlanıw aǵısların shıǵaradı. Bunday nurlanıwdıń tiykarǵı energiyası spektrning ultrafioletoviy bóleginde jatadı. Lampa diywaline lyuminofor surkalgan bolıp, ultrafioletoviy nurlanıw tásirinde túrli reńde nurlanadi. Lyuminoforlar qospası ultrafioletoviy nurlanıwdı yutib, spektrning kórinetuǵın salasında nurlaydi hám jetkilikli dárejede kúndizgi jaqtılıq spektrini payda etedi. Elektromagnit nurlanıw tárepinen oyatılǵan lyuminessensiyaning bunday xili fotolyuminesensiya dep ataladı. Ingliz fizigi J. Stoks 1852 jıldayoq bul qaǵıydanı kirgizgen edi: lyuminofor shıǵaratuǵın jaqtılıq tolqını uzınlıǵı oyatıwshı jaqtılıq tolqını uzınlıǵınan úlken. Stoks qaǵıydası jutıw polosasining maksimumi lyuminessensiya polosasi maksimumiga salıstırǵanda qısqa tolqınlar tárepke jıljıǵan bolıwın ańlatadı.
from-to.uz:
5-súwret. Stoks qaǵıydasın túsintiriwshi sızılma
Stoks tapqan bul nizamlıqtı kvant mexanikası qıyalları tiykarında ápiwayıǵana túsindiriw múmkin. Lyuminessensiya orayı energiyalı fotonni yutib, energiya júzesine kóterile almaydı. Lyuminessent kvant energiyası mudamı den kishi. Aralıq úst Yeor ga ótilgende energiya shıǵadı. Kvant energiyası W dıń bir bólegi basqa processlerge de sarıplanıwı múmkin. Baribir esaptan tısqarısız qaǵıydalar bolmaydı : birpara jaǵdaylarda antistoks nurlanıw baqlanadı. Bul jaǵdayda foton energiyasına lyuminessenlovchi element bólekleriniń Eritpeni elektrik (qarsılıq, elektr jurgiziwshi kúsh, tok kúshi sıyaqlı ) ózgesheliklerin ólshewge tiykarlanǵan usıllar analiziga elektrokimyoviy analiz usılları dep ataladı. Elektrodlarǵa sırtdan kernew beriliwi yamasa berilmasligiga kóre 2 túrge klassifikaciyalanadı :
1. Sırtqı kernew tásirinde eritpediń elektrik ózgesheligin ólshew: polyarografiya, amperometriya. 2. Elektrodlarǵa kernew bermesten eritpediń ózinde payda bolǵan galvanik element kernewin ólshew (potensiometrik usıllar ). Tikkeley usılda - o'lchangan fizikalıq qasiyetten konsentraciya tikkeley esaplanadı. Tikkeley bolmaǵan usılda - eritpediń elektrik ózgesheligin qosılǵan titrat kólemine baylanıslılıǵı olshenedi. Birinshi tur elektrokimyoviy usıllarǵa tómendegiler kiredi: 1. Konduktometriya usılında eritpege túsirilgen birdey elektrodlar arasındaǵı qarsılıq (elektr ótkezgishlik) olshenedi. 2. Polyarografiya usılında tamshı sınap (katod) hám elektrolizer tubidagi sınap (anod) arasındaǵı kernew ózgeriwi menen tok kúshiniń ózgeriwi olshenedi. Bul usıl da Om nızamına tiykarlanǵan. Bul jerde: M - elektroda ajıralıp atırǵan elementtıń molyar massası, J - tok kúshi (amperda), t waqıt (sekundlarda ), n - elektroddan alınǵan yamasa oǵan berilgen elektronlar sanı. bir bólegi qosıladı.
Potensiometriya usılında elektrokimyoviy yacheykaga túsirilgen eki qıylı (standart hám indikator) elektrodlarda payda bolǵan kernewler (potensiallar ) parqı (volt birliginde) olshenedi. Potensialı ózgermeytuǵınnan turaqlı saqlanatuǵın elektrod
standart elektrod dep ataladı. Olar gúmis xloridli (Ag0/AgCl/KCl) hám sózel (Hg0/Hg2 Cl2/KCl) elektrodları kiredi. Elektrod potensialınıń ma`nisi Nernst teńlemesi EM = E0 + 0, 059 / n lg [ox] / [Red]
tiykarında esaplanadı. Bul jerde: EM- teń salmaqlılıq potensial, E0 - standart potensial, n elektronlar sanı,[ox]/[red]- oksidlengen hám qaytarılǵan forma molyar konsentraciyalarınıń qatnası. Gúmis hám sózel elektrodlarında gúmis hám sınap metallari olardıń júdá az eriwsheń duzları menen oralǵan. Shókpediń
sırtı to'yingan KCl eritpesi tásirinde ulıwma erimasligi sebepli [ox] / [red] koefficient ózgermeytuǵın, sol sebepli elektrod potensial ma`nisi de ózgermeytuǵın boladı. Potensialı anıqlanıwshı ion konsentraciyasına baylanıslı elektrodlar indicator elektrodlar dep ataladı. Bunday elektroddıń potensialı da joqarıda keltirilgen Nernst teńlemesi menen esaplanadı hám [ox] / [red] koefficient ózgeriwi menen indikator elektrodınıń potensialı da ózgera baradı. Indikator elektrodları 2 túrli boladı :
1. Óz tuzining eritpesine túsirilgen metall plastinka. Mısalı, CuSO4 eritpesine túsirilgen mıs, gúmis nitrat AgNO3 tuzining eritpesine túsirilgen gúmis plastinka hám taǵı basqa. rN - metrik analiz etiletuǵın eritpege túsirilgen standart
(sózel yamasa gúmis) hám indikator (shıyshe membrana ) elektrodları hám de elektrodlardaǵı potensiallar ayırmasın ólshewi ushın potensiometr, titrlash ushın byuretka hám magnit aralastırgichdan ibarat. Qandayda bir eritpediń rN ma`nisin ólshewden aldın (tikkeley usılda ) rN metr standart bufer eritpeler tiykarında sazlanadı, keyininen analiz etiletuǵın eritpediń rN ma`nisi tikkeley olshenedi.
rN -metrdi sazlaw tómendegi standart bufer eritpeler jardeminde atqarıladı. Dáslepki jaǵdayda, titrlash baslanmasdan aldın, magnitlı aralastırgichni jumısqa túsirgen halda eritpediń rN ma`nisi rN metrdiń shkalasınan jazıp alınadı.
Titrlash aldısında, ekvivalent noqatqa jaqınlashguncha, titrant silti eritpesiniń qosılǵan hár 2 sm3 eritpesinen keyin rN ma`nisin artpaqtası baqlanadı hám tiyisli bahalar tómendegi kestege jazıp barıladı. Elektrodlardan biri júdá kishi bolǵanlıǵı sebepli shınjır daǵı tok kúshi kernew ózgeriwi menen úlken aralıqta ózgerse de barlıǵı -birjuda kishi mániske iye esaplanadı. Sol sebepli mikroelektrodda hátte bir neshe on minut dawamında óz-ara tásir etiwshi element muǵdarı, faradey nızamına muwapıq ózgeredi. Polyarografiyalanadigan eritpe degi elementtıń ulıwma muǵdarınan júdá kam bolıp tabıladı. Sonday eken, bunnan, anıqlanatuǵın element konsentraciyasın uzaq waqıt polyarografiyalanganda da ózgermeytuǵın dep esaplasa boladı. Tok kúshiniń kishi bolıwına qaramastan, júdá kishi sırtqa iye bolǵan jumısshı elektrodta tok tıǵızlıǵı úlken bolıp tabıladı, lekin kútá úlken sırtqa iye bolǵan járdemshi elektrodta bolsa oǵada kishi bolıp tabıladı. Sol sebepli sırtqı kernewdiń artpaqtası menen tek jumısshı elektrod potensialı ózgeredi, járdemshi elektrod potensialı bolsa derlik ózgermeydi jáne onıń teń salmaqlılıq ma`nisine iye bolıp qolaveradi. Polyarografik analizning sońǵı shárti tómendegishe polyagrafiyalanadigan eritpege álbette polyarogrammasi alınatuǵın potensiallar aralıǵında jumısshı elektrodta oksidleniw yamasa qaytarılıw reaksiyalarına kirispeytuǵın júdá kóp muǵdardaǵı indifferent elektrolit alınadı. Bunday eletrolitni polyarografik fon dep ataladı. Fondıń tiykarǵı waziypası eritpediń elektr ótkezgishligin asırıwdan hám usınıń menen birge qutbsizlanayotgan bólekshe larning elektrodlar arasında elektr maydan tásiri astındaǵı háreketiniń aldın alıwdan ibarat. Bul bóleksheler tek diffuziya tásiridagina háreketleniwi kerek. Polyarogramma yamasa vol'tamper egrisi 5 - suwretde suwretlengen kóriniske iye. Polyarogrammadagi teksheler yamasa “tolqınlar” sanı mikroelektrodlarda katod yamasa anod potensialınıń artpaqtası menen birin-ketin baratuǵın túrli elektrod reaksiyaları sanına teń. Hár bir tolqın elektroddıń ol yamasa bul qaytarılıw procesine tuwrı keledi. Hár bir polyarografik tolqın ush simmetrik parametrler ma`nisi menen xarakterlenedi: a) yarım tolqın potensialı E1/2; b) chekli júzimdiń tolqın biyikligi hám v) tolqındıń tikligi. Yarım tolqın potensialı dep tolqındıń joqarı iymek bóleginiń baslanıw noqatına tuwrı keletuǵın potensial ma`nisine aytıladı. Chekli tok - bul tolqındıń joqarı maydanshası málim noqatı daǵı tok kúshi menen tap sonday abssissalı taza fon (ózinde qaytarılatuǵın ionlar yamasa birikpeler tutmagan indifferent elektrolit) eritpesi polyarogrammasi noqatına tuwrı keliwshi tok kúshi arasındaǵı farqdan ibarat (yaǵnıy súwret-5 te g hám g1 noqatlarına tuwrı keliwshi tok kúshleri parqı ). Ádetde ámelde taza fon elektrolita polyarogrammasi bólek sızılmaydı hám sol sebepli chekli júzimdi ush urınbalar ótkeriw usılı menen anıqlanadı. Tolqındıń tómengi tuwrı sızıqlı (BC) bólegin sızǵısh járdeminde ońǵa sızıp dawam ettiriledi (BH1), tolqındıń joqarı tuwrı sızıqlı (gH) bólegin bolsa kerisinshe shepke sızıp dawam ettiriledi. Keyininen tolqındıń joqarılayotgan tuwrı sızıqlı tik (KZ) bólegin eki tárepke dawam ettirilip ekstrapolyasiya etiledi. Bunıń nátiyjesinde kesilisken (E hám M) noqatlar payda boladı. M noqattan potensiallar (abssissa ) oǵınaparallel MR sızıq, ótkeriledi hám E noqattan bul MF tuwrı sızıqǵa perpendikulyar túsiriledi (EF sızıq ). Tolqındıń tikligi dep Em tuwrı sızıǵı menen potensiallar o'qi arasındaǵı tangens α múyeshga (tgα) aytıladı. Tolqındıń tikligi mikroelektrodda zaryadsızlanayotgan bóleksheler hám elektrod raeksiyalarida qatnasıw jetip atırǵan elektronlar sanına proporsional bolıp tabıladı.
Anıqlaw Principi tómendegishe analiz etiletuǵın eritpe polyarogrammasi alınǵan sharayatta huddu sonday sapa quramǵa iye bolǵan hám komponentleri konsentraciyaları analiz etiletuǵın eritpe komponentleri konsentraciyalarına jaqın bolǵan standart eritpe polyarogrammasi alınadı. Eki polyarogrammadagi
Hámme tolqınlar biyiklikleri ólshenip, anıqlanatuǵın eritpe degi belgisiz konsentraciyalar, depolyarizator konsentraciyası hám tolqın biyikligi arasındaǵı proporsionallıq nızamı tiykarında esaplanadı. Kerekli ásbaplar, ıdıs hám reagentlar tap 1 -ishdagi sıyaqlı hám qosımsha :
1) anıqlanatuǵın eritpeden tabılǵan ionlarstandart eritpeleri. Bul eritpelerdi ólshew ushın 25, 50 ml. li byuretkalar. Analizning atqarılıw usılı. 50 ml. li ólshew kolbasına 1 - ishdagi anıqlanatuǵın eritpeden tabılǵan ionlardıń standart eritpelerinen málim muǵdardan quyıladı hám ústine 25, 0 ml ammiakli bufer qospa, 2, 5 ml natriy sulfitning to'yingan eritpesi, 1, 0 ml 0, 1% jelatina eritpesi hám kolbanıń belgisige shekem distillangan suw quyıladı, Eritpe jaqsılap aralastırıladı hám 5 minuttan keyin tap 1-ishdagi sıyaqlı analiz etiletuǵın eritpediń polyarogrammasi alınǵan sharayatta, onıń polyarogrammasi alınadı. Polyarogramma alıw metodikası 1 ishda tolıq aytılǵan. Tayarlanǵan mıs, rux... .. standart eritpeleriniń quramı. 50 ml li ólshew kolbasına byuretkalardan: mıs... ml, ruxlanıw.... ml, hám taǵı basqa eritpeleri alınadı. Joqarıda belgilengen hámme kationlar hár birewiniń konsentraciyaları 0, 01 M ga teń. Sol kolbanıń ózine 25 ml ammiakli bufer 2, 5 ml natriy sul'fit to'yingan eritpesi hám 1, 0 ml, 0, 1 % li jelatina eritpesi solinadi. Payda bolǵan eritpe distillangan suw menen kolbanıń belgisige shekem suyultiriladi hám jaqsılap aralastırıladı. Esletpe: Hámme anıqlanatuǵın kationlarning qosılǵan standart eritpeleriniń ulıwma kólemi 22 ml den aspawı kerek. Tayarlanǵan standart eritpeler degi hár bir kationning konsentraciyası tómendegi formula menen esaplanadı.
Amperometrik titrlash Voltamperometriyaning titrimetrik kórinisi bolıp, ol jaǵdayda titrlashning ohirgi noqatın tabıw ushın titrlash dawamında ózgeretuǵın to'yingan diffuzion tok olshenedi. To'yingan diffuzion tok menen konsentraciya arasında Id=kc baylanısıw bar. Amperometrik titrlashning Ya. Geyrovskiy tárepinen usınıs etilgen dáslepki kórinisinde anıqlanatuǵın elementtı titrlashda dawamında titrantning hár bir úlesin qosqannan keyin eritpediń polyarogrammasi bólek- bólek izbe-iz túsiriledi hám sol tiykarda titrlash iymek sızig'i sızılıp titrantning kólemi anıqlanadı. Titrlashning aqırǵı noqatın bunday tabıw talay kóp waqtın talap etedi. Sol sebepli Meer (1936 -y.) amperometrik titrlash rejimine ózgertiw kirgizdi. Ol depolyarizator konsentraciyasınıń diffuzion júzimka proporcionallıgınan paydalandı. Elektrodqa depolyarizatorning diffuzion tokı tarawına tuwrı keletuǵın tiyisli ózgermeytuǵın potensial berilsa, konsentraciyanıń ózgeriwi diffusion tok ózgeriwine proporcional boladı. Diffuzion tok ma`nisin titrlashning hár bir noqatında belgilengenler etip, titrlashning aqırǵı noqatın tabıw múmkin. Házirde amperometrik titrlashning sol kórinisi isletiledi. Amperometrik titrlash usılları isletiletuǵın elektrodlar sistemasına qaray tómendegilerge bólinedi:
1) Bir indikator elektrodlı amperometrik titrlash;
2) Eki indikator elektrodlı amperometrik titrlash (biamperometrik titrlash);
Amperometrik titrlash selektiv usıllardan bolıp, indikator elektrodınıń potensialı hám erituvchini tańlaw tiykarında bir yamasa bir neshe strukturalıq bólekti titrlash múmkin. Amperometrik titrlashda reaksiyada qatnasıw jetip atırǵan elementlardan biri elektr aktiv bolmasa, eritpege arnawlı elektr aktiv bolǵan indikator element dep atalatuǵın element qosıladı. Amperometrik titrlashning ayriqsha qásiyetlerinen biri mınada, ol barlıq reaksiyalar túrleri boyınsha qollanılǵanda da anıqlıǵı joqarı bolıp tabıladı. Amperometrik titrlashda indikator elektrodı retinde hár qıylı metallar (inert) isletiledi. Salıstırıwlaw elektrodı retinde gúmis xloridli, merkuriy yodid, to'yingan sózel hám basqalar isletiledi. Suwsız eritpelerde titrlash ushın eki indi kator elektrodlı usıl qolay. Bunda hár eki indikator elektrodı bir eritpege túsiriledi. Bir indikator elektrodı bolǵan amperometrik titrlashda salıstırıwlaw elektrodın tanlsh zárúrli áhmiyetke iye.
Ásirese suwsız erituvchilar ortalıǵında titrlashda buǵan bólek itibarberish kerek. Sózel hám gúmis galogenidli elektrodlardı isletiw suwdaǵı eritpelerde jaqsı nátiyjeler bersada, suwsız eritpelerde sınap (I) xloridi erigenligi hám oksidleniw-qaytarılıw processlerinde qatnasqanlıǵı, gúmis galogenidlari bolsa kompleks payda bolıw processlerin kúshaytirganligi ushın da suwsız eritpelerde titrlaganda salıstırıwlaw elektrodı retinde platina plastinkasın isletiw maqsetke muwapıq. Amperometrik titrlashda fon elektrolitini tańlaw da zárúrli áhmiyetke iye bolıp ol alınǵan erituvchida jaqsı eriwi, ximiyalıq hám elektr ximiyalıq tárepten bıyparq bolıwı zárúr. Fon elektroliti titrlash ótkeriletuǵın potensial bahalarında oksidlanmasligi yamasa qaytarılmasligi kerek. Amperometrik titrlashning taǵı bir ayriqsha tárepi mınada quramında bir neshe elementlar bolǵan qospalardı da analiz qılıw imkaniyatın beriwi bolıp tabıladı. Bul usıl járdeminde quramında 4-5 element bolǵan qospanı titrlash múmkin. Amperometrik titrlashning seziwsheńligi potensiometriyaga salıstırǵanda eki tártip joqarı 10 -6 hám odan joqarı, anıqlıǵı da joqarı bolıp, qátelik 1% ten aspaydı. Titrlash stakaniga pipetka járdeminde 25 ml kaliy bixromatning standart eritpesi, ólshew cilindri menen 20 ml 6 n sulfat kislota hám shama menen 150-200 ml ge shekem distillangan suw quyıladı. Eritpeli stakan ishine aralastırǵısh sterjen' solinadi hám stakanni magnitlı aralastırǵısh stoli orayına ornatıladı. Elektrolitik gilt hám Pt elektrod eritpe ishine túsiriledi (Elektrod hám elektrolitik gilt stakan tubiga shama menen 1, 0 sm etpey turıwı kerek). Magnitlı aralastırǵısh jalǵanadı hám aralastırǵısh tezligi basqarib turıladı yaǵnıy bunda eritpediń aralasıw tezligi úlken bolsın, lekin eritpede orama payda bolmasin). Byuretkani Mor duzı eritpesi menen toldırıladı. Ásbaptıń bayqaǵıshlıǵın maksimal jaǵdayǵa, yaǵnıy “4” ga qóyıladı, galvanometrde bolsa “1:10” ga qóyıladı. Elektrodlardaǵı kernewdi voltmetr járdeminde 0, 8-0, 9 v ga keltiriledi. Keyininen titrlashga kiriwiladi. Daslep byuretkadan 5 tamshı titrant qosıladı hám galvanometrstrelkasi málim noqatda toqtagach byuretka hám galvanometer kórsetkishleri jazıp alınadı. Keyininen taǵı 5 tamshı titrant qosıladı hám nátiyjeler taǵı jazıp alınadı. Eger bul halda tok kúshi ózgerse, taǵı 5 tamshı titrant qosıladı hám taǵı byuretka hám de galvanometer kórsetkishlari jazıp barıladı. Tok kúshi turaqlı bolaman degenge shekem usıholat qaytarılaveradi (ádetde, shınjır daǵı júzimdiń turaqlılıǵı 2-ret titrant qosılgandayoq, baqlanadı ). Endigiden titrantni tamshılatib quyıladı, lekin galvanometr strelkası háreketke kelmaguncha byuretka kórsetkishi jazıp alınbaydı. Galvanometr strelkası turaqlı háreketlenip tok kópaya baslaǵan waqıttan 2-4 tamshınan titrant qosıladı hám byuretka hám de galvanometr kórsetkishleri jazıp alınadı. Titrlashni taǵı 6 -7 artıp baratuǵın tok ma`nisi alınuncha dawam ettiriledi. Aralastırǵısh toqtatıladı, elektrodlar eritpeden joqarıǵa kóteriledi, titrlangan eritpeli stakan ásbap ústinen alınadı hám elektrodlardıń eritpege batırılǵan bólegi yuvgich járdeminde distillangan suw menen juwıladı (bunda elektrodlar tiyine bos stakan qóyılsa, juwılayotganda suw sol stakanga aǵıp túsedi). Titrlashni kaliy bixromatning standart eritpesi menen taǵı 2-3 ret tákirarlanadı. Titrlash nátiyjelerin keste formasında jazıladı. Hár bir titrlashga..ml K2 Cr2 O7 normallıǵı bolǵan eritpesi alınadı. Metoddıń mánisi. Kulonometrik titrlash metodınıń mánisi sonnan ibarat, analiz etiletuǵın eritpege, elektroliz waqtında elektrodta titrlovchi reagent payda etetuǵın arnawlı saylanǵan qosımsha reagent qosıladı. Payda bolǵan titrant analiz qılınıp atırǵan element tez stexiometrik koefficientte reaksiyaǵa kirisiwedi. Elementtı elektrokimyoviy ózgertiw ushın sarplanǵan elektr muǵdarın bilgen halda Faradey nızamlarına qaray anıqlanıp atırǵan element muǵdarın esaplab shıǵarıw múmkin. Elektroliz waqtında yacheykada tok kúshi ózgermeytuǵın bahada boladı. Bul halda analitik signal -elektrolizga sarplanǵan waqtın sekundometr járdeminde ólshenede.
Ekvivalent noqat qandayda bir indikator járdeminde
yamasa málim fizikalıq-ximiyalıq metodlar menen potensiometrik, fotometrik yamasa amperometrik usılda anıqlanıwı múmkin. Laboratoriya daǵı shama menen 0, 05 n natriy tiosulfat eritpesinen 250 ml li ólshew kolbasına 25 ml alıp distillangan suw menen suyultiriladi hám aralastırıladı. Jumıstı orınlaw metodikası Úskenediń elektrolitik gilti eki márte suyultirilgan natriy sulfatining to'yingan eritpesi menen byuretka bolsa tayarlanǵan tiosulfat eritpesi menen toldırıladı hám jaylarına ornatıladı. Generator elektrod hám elektrolitik gilt jumısshı tárepi suw menen juwıladı. Giltning ekinshi tárepi natriy tiosulfat eritpesi hám qosımsha mıs elektrodı bar ıdısqa batırıladı. Júzimdi jalǵawshı uziladi (“vikl'” jaǵdayına qóyıladı ). Kernewdi turaqlılastırıwshı úskene UIP - 1 knopka “Anod” ni jumısqa qosıw nátiyjesinde belgilengenler etiwshi lampa janıwı kerek. Titrlovchi stakanga (250 ml) ólshew cilindri járdeminde 5 ml 1 M natriy yamasa kaliy yodidi, 1 ml kraxmal hám shama menen 50 ml kólemge shekem suw solinadi. Bul stakanga magnit aralastırǵısh salınıp magnit aralastırǵısh úskenesine ornatıladı hám tiyisli normal aralastırıw tezligi qóyıladı (aralastırılıp atırǵan waqıtta elektrod shetleri magnit aralastırgichga tegmasligi hám eritpede oramahosil bolmawi kerek). Elektrosekundomerni nolge qoyıw kerek elektrolizyorga 1 -2 sekund minuta júzimdi ulab kúshsiz, lekin anıq hawayı payda bolǵannan keyin júzimdi óshiriw kerek. Endigiden byuretkadan anıq 5 yamasa 10 ml standartlashtirilayotgan natriy tiosulfat eritpesi qosıladı hám bir waqtıniń ózinde sekundomer hám tok jalǵanadı. Elektrolizyor arqalı ótip atırǵan tok kúshin hám mikroampermetr shkalası kórsetkishin jazıp alıw kerek. Aldınǵı sıyaqlı reń payda bolǵanǵa shekem elektrolizni dawam ettiriw kerek hám reaksiya tawsılǵannan keyin bır jola sekundomerdi hám tok jalǵawshın ajıratıw kerek. Elektrolizyordagi eritpeni almastırmaǵan halda titrlashni 3 marotaba tákirarlaw múmkin.
Xulosa Ózbetinshe jumısınıń úyreniwde tómendegi juwmaqlar kelip shıqtı. Ximiyalıq reaksiyalar energiyası - lyuminessensiyani oyatıwdıń taǵı bir dáregi bolıp tabıladı. Altın qo'ng'iz organizminde ximiyalıq energiya 100% ga jaqın úlken FIK li jaqtılıq energiyasına ótedi. Bul lyuminessent lampalarnikidan 5 ret úlken bolıp tabıladı. Bunday qıylı lyuminessensiya xemilyuminessensiya dep ataladı.
Bul hal aldın sırlı bolıp tuyulgan. Hozgi zaman pánigine bunday jarıqlanishning sebebin sheship berdi. Ol lyuminessensiya dep atalatuǵın hádiyse menen baylanıslı. Lyuminessent nurlanıw onsha kóp bolmaǵan lyuminessensiya orayları - atomlar, molekulalar yamasa ionlardan shıǵadı. Sırtqı sebepler tásirinde olar uyg'ongan jaǵdayǵa ótediler, keyininen uyg'ongan oray tómenlew energiya júzesine ótiwinde lyuminessent nurlanıw kvantın shıǵaradılar.
Lyuminessensiya tek gaz-razryadlı lampalar hám kineskoplardagina emes, basqa tarawlarda da qollanıladı. Elementlardıń júdá kishi konsentraciyasında lyuminessent nurlanıw baqlanadı. Lyuminessent analiz usılı áne soǵan tiykarlanǵan. Puwlanǵan qudıqtan shıǵıs jınıslar bóleginiń lyuminessensiyasini izertlew etip, neftchilar neft qatlamları jaqınlıǵın bilip aladılar hám hátte neft muǵdarın esaplaydilar.
Lyuminessensiya onı oyatıw usılına qaray da túrlerge bólinedi. Mısalı, televizor ekranı kineskop diywaline surkalgan lyuminoforning jarıqlanıwı sebepli ózine túsetuǵın elektron aǵımınan jarıqlanadı. Bul halda lyuminessensiya orayların elektron aǵımı oyatadı. XX ásir basında elektron aǵısların katod nurlar dep atawardi. Sol sebepli lyuminessensiyaning bunday túri katodolyuminessensiya atınıń aldı.
Do'stlaringiz bilan baham: |
