Tebranma zveno kirish qismiga birlik bosqichli ta’sir berilganda

---

3. Tebranma zveno xarakteristikalarini o’rganish 
Tebranma zveno kirish qismiga birlik bosqichli ta’sir berilganda 
chiqishda tebranma harakat sodir bo’ladi.
Tebranma zveno tenglamasi:
𝑇𝑇
2
2 𝑑𝑑
2
𝑦𝑦
𝑑𝑑𝑡𝑡
2
+ 𝑇𝑇
1
𝑑𝑑𝑦𝑦(𝑡𝑡)
𝑑𝑑𝑡𝑡
+ 𝑦𝑦(𝑡𝑡) = 𝑘𝑘𝑘𝑘(𝑡𝑡), (3.1) 
bu erda 𝑇𝑇
1
va 𝑇𝑇
2
– vaqt doimiylari, 𝑘𝑘 – proporsionallik koeffitsienti. 
Tebranma zvenoga misollar. 
a)
b) 
1 – Rasm. Tebranma zvenoga misollar. a) – Elektrik RLC zanjir , b) – Mexanik prujina 
– massa – so’ndirgich zvenosi
. 
b)

---

2 – Rasm. Tebranma zvenoning birlik bosqichli ta’sirga aks ta’siri. a) – birlik 
bosqichli ta’sir; b) – Tebranma zveno aks ta’siri (reaksiyasi) 
Tebranma zveno differensial tenglamasining operator tenglamasi: 
(𝑇𝑇
2
2
𝑠𝑠
2
+ 𝑇𝑇
1
𝑠𝑠 + 1)𝑦𝑦(𝑠𝑠) = 𝑘𝑘𝑘𝑘(𝑠𝑠) (3.2) 
Uzatish funksiyasi: 
𝑊𝑊(𝑠𝑠) =
𝑌𝑌(𝑠𝑠)
𝑋𝑋(𝑠𝑠)
=
𝑘𝑘
𝑇𝑇
2
2
𝑠𝑠
2
+𝑇𝑇
1
𝑠𝑠+1
(3.3) 
Kompleks chasotaviy xarakteristikasi: 
(3.4) 
Amplituda chastotaviy xarakteristikasi (AChX) (3 -Rasm a):
(3.5) 
Faza chastotaviy xarakteristikasi (FChX) (4 – Rasm a): 
(3.6) 

---

Logarifmik amplituda chastotavit xarakteristikasi (LAChX) (3 – Rasm 
b):
(3.7) 
a) b) 
3 – Rasm
. 
Tebranmal zveno amplituda - chastotaviy (a) va logarifmik amplituda - 
chastotaviy (b) xarakteristikalari. 
Logarifmik faza chastotaviy xarakteristikasi 
(4 – Rasm b)
: 
(3.8) 

---

a) b) 
4 – Rasm. Tebranma zvenoning faza chastotaviy (a) va logarifmik faza chastotaviy (b) 
xarakteristikalari. 
Ishni bajarish tartibi. 
Simulink dinamik tizimlarni modellashtirish, simulyatsiya qilish va tahlil 
qilish uchun grafik dasturlash muhiti bo’lib simscape esa simulink 
muhitida fizik modellashtirish qismidir. 
1. Matlab dasturini ishga tushiring.
2. Tebranma zvenoning simscape va simulink fayli (Sim1.slx) ni oching (5 
– Rasm). 
5 – Rasm. Tebranma zvenoning simscape va simulink sxemalari. 
3. Navbat bilan Birlik bosqichli ta’sir, O’suvchi ta’sir, Impulsli ta’sir va 
sinusoidal ta’sirlarni modelga ulab tegishli aks ta’sirlarini oling.

---

4. Simulink va Simscape xarakteristikalari bir xil bo’lmagan hollarda 
model parametrlarini tegishlicha o’zgartirib, xarakteristikalarning bir xil 
bo’lishini, yani grafiklarning ustma-ust tushishini ta’minlang. 
6 – Rasm. Tebranma zvenoning a) – birlik bosqichli ta’sirga, b) – o’suvchi ta’sirga, c) – impulsli 
ta’sirga, d) – sinusoidal ta’sirga aks ta’sirlari. 

---

Hisobot tarkibi 
Laboratoriya ishi hisoboti quyidagilarni o’z ichiga olishi kerak: 
1. Elementar zveno to’g’risidagi nazariy ma’lumotlar (differensial tenglamasi, 
differensial tenglamaning operator formasi, zveno uzatish funksiyasi) va 
elementar zvenoga misollar . 
2. Ishni bajarish tartibi. 
3. Matlab yordamida olingan xarakterustikalar 
4. Elementar zvenoning AChX, FChX, LAChX va LFChXlari 
5. Hazorat savollariga javoblar. 
Hazorat savollari 
1. Qanday tipik dinamik zvenolar mavjud? 
2. Zvenoning differensial tenglamasi yordamida uning uzatish funksiyasini 
aniqlang. 
3. Zveno AChXsini olish formulasini keltirib chiqaring. 
4. Zveno FChXsini olish formulasini keltirib chiqaring. 
5. Zveno LAChXsi va LFChXsi formulasini yozib tushuntiring.
Foydalanilgan adabiyotlar: 
1. 
https://lektsiopedia.org/ 
2. 
https://studfile.net/preview/2862073/page:29/
 
3. 
https://portal.tpu.ru/SHARED/z/ZHENYA1/for_students/Tab2/3%20%D0%9B%D0%91.pdf 
4. 
https://studfile.net/preview/733679/page:8/ 
5. 
https://lms.kgeu.ru/pluginfile.php
? 
6. 
https://www.britannica.com/technology/integrator