Tegishli sohalarning yarim mutaxassislari, o'quvchilar va nihoyat, tarjimonlar yoki jurnalistlar kabi vositachilar. Ushbu yondashuv ushbu sohani o'rganuvchilarga yanada muhim rol o'ynaydi

396 Bet

tegishli sohalarning yarim mutaxassislari, o'quvchilar va nihoyat, tarjimonlar yoki jurnalistlar kabi vositachilar. Ushbu yondashuv ushbu sohani o'rganuvchilarga yanada muhim rol o'ynaydi. Foydalanuvchining tilni bilishi hech bo'lmaganda qisman mavzu sohasini bilishi bilan bog'liq. Masalan, tarjimonlar tegishli tillarda mutaxassis bilimga ega deb taxmin qilishlari mumkin. Ixtisoslashtirilgan lug'atlarni tasniflash uchun turli xil qo'shimcha parametrlardan foydalanish mumkin. Bunga jalb qilingan tillar soni, lug'atning tuzilish usuli (alfa-betik, tematik) va vosita kiradi (Sheder 1994: 31). Ixtisoslashgan lug'atlarning tipologiyalari Felber va Sheeder (1998) da, ikki tilli lug'atlarga nisbatan esa Hausmann (1991) da muhokama qilingan.

24.2.3 Leksikografiya va terminografiya

SL ilmiy-texnik atamalarni o'rganadigan terminologiya bilan va bu kabi atamalarni yozish va taqdim etish bilan bog'liq bo'lgan terminografiya bilan chambarchas bog'liq, shu jumladan nafaqat lug'atlarda, balki muddatli banklarda ham. SL va terminografiya o'rtasida bir qator farqlar ilgari surildi. Quyidagi ro'yxatda eng tez-tez nomlanadiganlar keltirilgan (masalan, Bergenholtz va Tarp 2010: 28 ga qarang): 1. Ish uslubi bo'yicha SL tilshunoslik belgisidan kelib chiqib, keyin uning ma'nosiga o'ting (semasiologik yondashuv), terminografiya esa tushunchalardan boshlanib, keyinchalik atamaga yaqinlashadi (onomasiologik yondashuv). 2. SL tavsiflovchi, terminografiya tavsifidir. 3. Terminologiyaga ko'ra, har bir atama bir xil ma'noga ega. Polimiya yo'q. SL, bir atamani bir nechta ma'noga ega bo'lishiga imkon beradi. 4. SL alfavitli taqdimotni afzal ko'radi, terminografiya esa sistematik taqdimotni afzal ko'radi. 5. SL. atamalarni diaxronik tarzda tavsiflashi mumkin, terminografiya esa faqat sinxrondir. Ushbu farqlar adabiyotda munozarali ravishda muhokama qilingan. Ko'proq an'anaviy yondashuvlar ikki fan o'rtasida qat'iy ajratish chizig'ini ta'kidlagan bo'lsa-da, yaqinda yozilgan asarlar ushbu yondashuvga qarshi chiqadi va ikkitasini tenglashtirishga qadar boradi (Bergenholtz va Tarp 2010 37). Ushbu qarama-qarshiliklarni ikkilik deb tushunmaslik kerak va bu ikki maydon o'rtasida hech bo'lmaganda sezilarli o'zaro to'qnashuv borligi to'g'risida tobora kuchayib borayotgan kelishuvga o'xshaydi. Buning sababi shundaki, aksariyat qarama-qarshiliklarni rad etish mumkin. Masalan, ixtisoslashtirilgan lug'atlar har doim alfavit bo'yicha joylashtirilgan bo'lishi mumkin emas. Qo'shimcha muhokamalar uchun Humbley (1997), Schierholz (2003), L'Homme (2006), Myking (2007) va Bergenholtz va Tarp (2010) ga qarang.

397 bet

24.2.4 Ilmiy-texnik atamalar

Ilmiy yoki texnik atamaning kontseptsiyasini aniqlash uchun bir qator turli mezonlarni taklif qilishgan. Biz lingvistik, referentsial va ijtimoiy-mantiqiy yoki sotsiolingvistik yondashuvlarni keng ajratishimiz mumkin (Béjoint 1988; Martin 2007; Mortureux 2009). Lisoniy mezonlarga texnik atamani umumiy so'zdan ajratish ko'pincha ishonchsizdir. Darhaqiqat, aksariyat hollarda mezonlar haqida emas, balki tendentsiyalar haqida gapirish maqsadga muvofiqroq ko'rinadi. Masalan, ko'pgina atamalar ism bo'lsa-da, bu so'zlar sinfiga kirmaydigan ko'plab atamalar mavjud (Béjoint 1988: 356). Xuddi shunday, ko'plab atamalar lotincha yoki yunoncha ildizlarga asoslangan bo'lsa-da, shuning uchun xalqaro xarakterga ega bo'lsa-da, bu nemis Fuchschwanz kabi texnik atamaga (Fuchs tulki va Shvantsning dumidan olingan arra) yoki ilmiy tangalarga taalluqli emas. kvark va bepul tushlik. Monosemiya ham ishonchsiz xususiyatdir: maydon kabi atama nafaqat fizika va matematika kabi turli xil fanlarning so'z boyligi tarkibiga kirishi mumkin (tan olish kerak, ba'zi mualliflar bu holatlarni omonimiya deb atashni ma'qul ko'rishadi). algebra halqasi kabi bitta maydonda yoki pastki maydonda turli xil ta'riflarga ega bo'lgan atamalarmi? (Eisenreich 1999: 1225). Shuningdek, polisemiyani ko'paytiradigan bir qator metonimik naqshlar mavjud. Masalan, tomon geometrik narsadir, lekin so'z shu kabi ob'ektning uzunligini ko'rsatish uchun ham ishlatiladi. Xyullen (1984) va boshqa mualliflar maxsus til va texnik atamalarni aniqlash uchun havola mezonidan foydalanadilar. Umuman olganda, uzun suyak kundalik holatga ishora qiladi va shunchaki uzun deb hisoblangan suyakka ishora qiladi, biologiyada esa uzun suyak aniq aniqlanadi va aniq ilmiy asoslangan modelga ishora qiladi. Bu atama atamalarning izchil tizimining bir qismidir va uni tushunish uchun aniq vaziyatga murojaat qilish shart emas. Sotsiologik yoki sotsiolingvistik nuqtai nazardan, ilmiy yoki texnik atamalar ixtisoslashgan olimlar yoki mutaxassislar jamoasiga tegishli deb aytilgan (masalan, Martin 2007: 29). Ushbu turdagi mezonlarning xilma-xilligi va ularni qo'llash va ularga ishonishning turli darajalari natijasida Béjoint (1988: 359) atamani ko'p yoki oz darajada bajara oladigan mezonlarning iyerarxiyasini o'rnatadi. "ular ixtisoslashgan taksonomiyada muhim o'rin tutadi". Bejointning yondashuvi lug'atshunosga atamani qo'shish yoki kiritmaslik to'g'risida qaror qabul qilish uchun bir nechta vositalarni beradi, lekin u o'zini (1988: 360) "ba'zi bir mezonlarni amalda qo'llash qiyin va ro'yxatni sanab o'tish oson emas" deb o'ylaydi. ahamiyat tartibiga ko'ra mezonlar. Umumiy so'zlar va texnik atamalar orasida "noaniqlik" saqlanib qoladi (Béjoint 1988: 361), bunga ham bir qator ilmiy yoki texnik atamalar mavjud bo'lib, ular tildan umumiy tilga o'tishadi. Ushbu jarayonda ularning mazmuni tez-tez kengayib boradi va kontseptsiya yanada noaniqlashadi.

2 Ring - bu ikkita operatsiya (ko'pincha qo'shish va ko'paytirish deb ataladi) aniqlanadigan va ma'lum qonunlarga amal qiladigan elementlarning to'plamidir. Rings butun sonlar tushunchasini umumlashtiradi. Ba'zi mualliflar uzukni multiplikativ identifikatsiyaga ega bo'lishini talab qilmaydi, halqa elementi, ular ko'paytirilganda boshqalarni o'zgarishsiz qoldiradi. Butun sonlar halqasida bu 1-raqam.