“технологик машина ва жихозлар“ кафедраси

8 - МАРУЗА


Мавзу: ЮК КЎТАРУВЧИ КРАНЛАР


Режа:
8.1. Мачтали ва мачта-вантали кранлар
8.2. Минорали кранлар
8.3. Чорпаяли,кўприк ва кабелли кранлар
8.4. Юк кўтариш машиналаридан фойдаланиш


8.1. Мачтали ва мачта-вантали кранлар


Таянч иборалар:
Кулоч узунлиги, кузгалмас еки, кузгалувчи, червякли узатма, сакловчи муфта, шпонкада, пружина.

Юк кўтариш кранлари стационар ва кўчма турларга бўлинади. Стационар кранлар ўз тури бўйича мачта ва мачта стрелали кранларга бўлиниб, уларни қўлланиш доираси чегараланган. Мачта ва мачта стрелали кранли йиьма конструкцияларни, технологик жихозларни йирик қурилишларда мантаж қилиш учун қўлланилади. Мачта крани буриладиган бўлиб, мачтаси фундамент рамасига таянади ва бинога махкамланади ёки вантлар орқали маъкамланади. Мачтага бурилувчан стрела ўрнатилади. Юкни кўтариш учун чиьирдан фойдаланилади ва юк оьирлигига қараб полиспаст танланади.

Вантли мачта-стрелали кранлар. Бу кран (8.1 - расм) 9 мачта, 8 стрела, 6 юк стрела, 3 полиспастлар 11 таянч рама, 14 чиьир ва 2 вантдан иборат. Стреласи шарнир орқали мачтанинг пастки қисмига маъкамланади ва у вертикал ўқ атрофида бурулувчи доира 10 ёрдамида 360⁰ га бурилади.
Мачта ва стрела пўлат арқонли айланиш механизмига эга. Мачта пастки қисми махсус золдирли товон 15 га таянади. Мачтанинг тепа қисми қўзьалмайдиган таянч 1 орқали юк кўтариш қобилиятига кўра 8 тагача вантлар билан горизонтга нисбатан 30⁰ бурчак остида маъкамланади.
Стрела ва юк полиспастлари тармоқларининг учлари блоклар 12, 13 орқали мачта ичкарисига киритилади ва стрела товони тешиги орқали чиқарилиб электрореверсив чиьир 14 нинг барабанига уланади. Асосий стрела ва юкни юқорироққа кўтариш учун мачта қўшимча равишда полиспаст 7, қўшимча қурилма-тумшуқ (гусак) 4 ва юк кўтариш қобилияти озроқ бўлган иккинчи полиспаст 5 билан жихозланган.
Вантлар тортилишининг ҳисоби (8.2 - расм). Мачтанинг иш вақтида вантни юкланмаган қисми сақланади, бошқа қисми қўшимча юкланади, натижада мачта оьади. Мачтанинг оьишига золдирли таянч устин қаршилик кўрсатмайди. Вантлар сони кўп бўлганда статик аниқмас масала юзага келади. Шунинг учун ҳам барча кучларни стрела текислигида таoсир қилади ва битта вант қабул қилади деб, таянчга нисбатан қуйидагича аниқлаймиз.