Telekommunikatsiya tarmoqlariga texnik xizmat
Download 6.66 Mb. Pdf ko'rish
|
T
|
Nazorat savollari 1. YUqori tezlikli abonent tarmoqlarini hosil qilishdan maqsad nima? 2. Tolali optik kabellar bo‘yicha ishlovchi abonent tarmoqlarida qanday texnologiyalarni qo‘llash mumkin? Ularning afzalligi nimada? 3. PON texnologiyasining afzalligi nimada? Uning qanday turlari mavjud, ular nima mavsadlarda qo‘llaniladi? 1.9. Optik aloqa tizimlarining texnik ekspluatatsiyasi Texnik ekspluatatsiya jarayonini tashkil etish Zamonaviy TOAT (Tolali Optik Aloqa Tizimi) jihozlarining ko‘p funksionalligi (signallarni generatsiyalash va o‘zgartirish, ularni filtrlash va kuchaytirish, korreksiyalash va regeneratsiyalash va boshqalar), ko‘plab o‘zaro bog‘liq element va qurilmalarning mavjudligi, ularning ish sifati darajasining turliligi va murakkabligi bilan farq qiladi. Uzatish tizimlarining bir yoki boshqa tugunlarida bitta yoki xattoki, bir nechta elementlarning rad etishi tizimning ishga qobiliyatliligini butunlay yo‘qotishiga olib kelmaydi, faqatgina uning ish sifatini va samaradorligini kamaytiradi. 86 TOAT jihozlarning murakkablashuvi, ularning o‘tkazish qobiliyatining o‘sishi, kanal va traktlar sonining ko‘payishi, ularning ish mexanizmiga axborot texnologiyalarining kiritilishi, ularning ekspluatatsiyasini tashkil etishga bo‘lgan talablarni aniqlaydi. Ekspluatatsiya so‘zi nimadandir foyda olishni yoki ishlatishni anglatadi (keng ma’noda inson tomonidan ishlab chiqaruvchi kuchlarni talab va ehtiyojlarni qondiruvchi biror bir amaliy maqsadlar uchun tizimli ishlatilishini anglatadi). Ekspluatatsiya - TOAT ish davrining xayotiy bosqichi bo‘lib, o‘zida TOAT qurilmalarini sozlash va montaj qilishni, uni vazifasi bo‘yicha ishlatishni, profilaktik texnik xizmat ko‘rsatishni, rad etishlardan keyin qayta tiklash va ta’mirlashni mujassamlaydi. TOAT va uzatish liniyalari qurilmalari ishining maksimal samaradorligiga erishishga yo‘naltirigan tashkiliy-texnik tadbirlar va axborot–dasturiy vositalar majmuasi texnik ekspluatatsiya (TE) tizimini tashkil etadi. Ekspluatatsiya jarayoni inson tomonidan to‘g‘ridan to‘g‘ri yoki vositalarorqali texnik ekspluatatsiya obyekti (TEO)ga ta’sir etish yo‘li bilanamalga oshiriladi.TE jarayonida amalga oshiriladigan ko‘plab ekspluatatsion operatsiyalar xizmat ko‘rsatuvchi yoki texnik xodim tomonidan bajariladi. TE jarayoni, uning qonuniyatlari, xarakteristikalari, tashkil etish va amalga oshirish usullarini o‘rgatuvchi fan texnik ekspluatatsiya nazariyasi hisoblanadi. TE nazariyasining asosiy tushunchalari: - ekspluatatsiya sharoiti – TOAT jihozlariga ta’sir etuvchi omillar majmuasi. Ekspluatatsiya sharoitlariga iqlim sharoitlari, mexanik va elektrik yuklamalar, xizmat ko‘rsatuvchi xodimning malakasi, metrologik ta’minoti, zahira qism va asboblarning xolati va boshqalar kiradi; - ish rejimi – TOAT vazifasi bo‘yicha qo‘llanilganda, ularning ekspluatatsion parametrlari qiymatlarining majmuasi. Ish rejimlariga quyidagilar kiradi: gurux va liniya traktlarini turli axborot signallari bilan yuklash; turli ierarxiyalarning raqamli oqimlarini ajratish, uzatish, qabul qilish va tranziti, regeneratsiyalash punktlarining ish sharoiti, trakt va seksiyalarni zahiralash tizimi va boshqalar; - ekspluatatsiya vositalari – TOAT va uning elementlarining ekspluatatsiyasi uchun zarur bo‘lgan ekspluatatsiya materiallari va asboblari, zahira blok va texnik qurilmalar majmuasi; 87 - texnik xizmat ko‘rsatish (TXK) – vazifasi bo‘yicha xizmat muddati davomida TEOning ishga qobiliyatliligini va sozligini ta’minlash bo‘yicha bajariladigan ishlar kompleksi. Texnik ekspluatatsiya – aloqa korxonalarining ishlab chiqarish faoliyatining asosiy qismi hisoblanadi. Tarmoqning texnik ekspluatatsiyasi texnik xizmat ko‘rsatish usullari va algoritmlari majmuasini namoyon etib, istalgan texnik ekspluatatsiya obyektining o‘rnatilgan normalarini talab darajasida saqlaydi va tashkil etadi. Texnik ekspluatatsiyaning asosiy maqsadi – rad etish holatlarining hosil bo‘lishini va ularning ta’sirini kamaytirish hisoblanadi. TE quyidagi xollarda amalga oshiriladi: - obyektni ekspluatatsiyaga kiritishda (pasport tayyorlashda); - ekspluatatsiya jarayonida sozlik holatini saqlash (texnik xizmat ko‘rsatish); - obyektni ishga qobiliyatliligini qayta tiklash (ta’mirlash-sozlash va ta’mirlash-qayta tiklash ishlari). TE jaryoniga quyidagilar kiradi: - ishchi xarakteristikalarni o‘lchash; - rad etishlarni topish; - ishchi xarakteristikalar va rad etishlarda signalizatsiya; - zahiralash; - ishga qobiliyatliligini qayta tiklash; - nazorat qilish (qayta tiklashdan so‘ng). TEOga uzatish kanallari va traktlarida ulashlarning tarkibiy qismi hisoblangan, nazorat va boshqaruv signallari bilan almashinish uchun ulanish joylariga ega bo‘lgan TOAT ning texnik vositalari kiradi. Texnik ekspluatatsiya obyekti ulanish joylari orasida ma’lum funksiyalarni bajarish uchun mo‘ljallangan (10.1-rasm). Ekspluatatsion nazorat qurilmalari tomonidan nazorat qilinuvchi, TEOni ishchi xarakteristikalarining taxlil natijalari ba’zan rad etish yuzaga kelgandan so‘ng yoki ish sifati yomonlashgandan so‘ng avtomatik, ba’zan texnik ekspluatatsiya axboroti haqidagi so‘rov bo‘yicha TE ulanish joylari bo‘ylab ma’lum qilinadi. Texnik xizmat ko‘rsatish (TXK)ning quyidagi usullari tavsiya etiladi: 88 - profilaktik texnik xizmat ko‘rsatish (PTXK), ma’lum vaqt oralig‘idan keyin yoki oldindan belgilangan mezonlarga mos ravishda bajariladi va rad etish yuzaga kelishi yoki TEO funksiyalarning yomonlashuvi mumkinligi xaqida o‘z vaqtida ogohlantirishga yo‘naltirilgan; - to‘g‘rilovchi texnik xizmat ko‘rsatish (TTXK), TEOning ishga noqobiliyatlilik holati aniqlangandan keyin bajariladi va TEOning sifat parametrlarini o‘rnatilgan doirada bo‘lishiga yo‘naltirilgan; - boshqariladigan texnik xizmat ko‘rsatish (BTXK), TEO ishchi xarakteristikalarini nazorat qiluvchi, uzatish sifatini boshqarish va nosozliklarni bartaraf etish vositalarini qo‘llab, TEO holatini taxlil qiluvchi usullarni tizimli ishlatish yo‘li bilan bajariladi va profilaktik xizmat ko‘rsatishni minimumga etkazishga va to‘g‘rilovchi texnik xizmat ko‘rsatishni qisqartirishga yo‘naltirilgan. 9.1-rasm. Uzatishning birikish joylarida ma’lum funksiyalarni bajarishga mo‘ljallangan texnik ekspluatatsiya obyekti Profilaktik texnik xizmat ko‘rsatish quyidagilarni o‘zida namoyon etadi: - davriy ekspluatatsion nazorat; - ishchi xarakteristikalarni rejali o‘lchash; - apparatura komponentlarini rejali almashtirish. Qabul qilishning ulanish joyi Texnik eksplutatsiyaning biriktirish joyi Texnik eksplutatsiya obekti Uzatishning ulanish joyi Texnik eksplutatsiya axborotlari Texnik eksplutatsiya so’rovi 89 To‘g‘rilovchi texnik xizmat ko‘rsatish quyidagilarni o‘zida namoyon etadi: - uzluksiz ekspluatatsion nazorat; - epizodik ekspluatatsion nazorat; - operativ – texnik nazorat; - ishchi xarakteristikalarni o‘lchash. Boshqariladigan texnik xizmat ko‘rsatish o‘zida quyidagilarni namoyon etadi: - uzluksiz ekspluatatsion nazorat; - operativ – texnik nazorat; - ishchi xarakteristikalarni o‘lchash. Raqamli TOAT uchun TTXK afzalroq hisoblanadi, chunki ularga aloqani uzmaganholda xatolik koeffitsient (yoki xatolik ko‘rsatkich)lari bo‘yicha rad etishlarni aniqlash mumkin. TTXKda texnik xizmat ko‘rsatishga ketadigan vaqt, ya’ni rad etish joyini aniqlash va qayta tiklash bo‘yicha ishlarni boshlashgaketadigan vaqt kamaytiriladi. Bunga, ayniqsa, optik kabelli raqamliuzatishtizimlari uchun samarali bo‘lgan, optimal qayta tiklash strategiyasini qo‘llash bilan erishiladi. Rad etishlarni bartaraf etish (qayta tiklash) bilan bog‘liq ishlar, TTXK uchun xos bo‘lgan, aloqani uzgan holda amalga oshiriladi. TOA vositalari va ularni boshqarish tarmog‘i rivojlanishining zamonaviy bosqichida BTXK birinchi ahamiyatga ega, chunki PTXK va TTXK ga nisbatan, yuzagakelishi mumkin bo‘lgan rad etishlarni topish va bartaraf etish, shuningdek TXKni aloqani uzmasdan amalga oshirish va ishga qobiliyatliligini qayta tiklash imkonini beradi. Shuning uchun zamonaviy TOAT da yuqori sifatli TEni ta’minlovchi BTXK qo‘llaniladi. TEO bilan birgalikda yordamchi TEO (YOTEO) ham mavjud, ular bevosita ma’lumotlarni uzatish funksiyasini bajarmaydi (rad etishlarni aniqlash, xizmat signallarini uzatish, avariya signalizatsiyalari, tashqi nazorat va boshqaruv tizimlari bilan muvofiqlashtiruvchi qurilmalar). Bir yoki bir necha YOTEOga ega, bir yoki bir necha TEO tarmoq elementini tashkil etadi. BTXKdan foydalanishga asoslangan, zamonaviy TOA vositalari uchun tarmoq elementi tarkibiga kiruvchi TEOlari boshqariluvchi obyektlar hisoblanadi. 90 Ekspluatatsion nazorat TE jarayonida TEOlarini o‘rnatilgan talablarga mosligini aniqlashni namoyon etadi. Ekspluatatsion nazoratda amalga oshiriladigan, TEOning ish sifatini baholash, TEO ishchi xarakteristikalarining normaga mosligini aniqlashni va ish sifati buzilganligini yoki ishchi xarakteristikalarni normadan og‘ganligini aniqlashni ta’minlaydi. Rad etishlarni sinflash uchun anomaliya va defekt tushunchalari ishlatiladi. Anomaliya – bu obyekt parametrining joriy qiymati va talab etiladigan qiymati orasidagi farq. Anomaliya obyektning talab etiladigan funksiyalarini bajarish qobiliyatiga ta’sir etishi yoki ta’sir etmasligi mumkin. Obyektning talab etiladigan funksiyasini bajarish qobiliyatini ТEО funksiyasi Anomaliyalarni topish uchun nazorat jarayoni YoТEО funksiyas i Qisqa muddatli jarayon Defektlarni topish uchun nazorat jarayoni Anomaliyalar haqida to’plangan ma’lumotlar Defektlar haqida to’plangan ma’lumotlar Ishchi parametrlarni baholash Noto’g’ri ishlashni va noto’g’ri ishlash mumkinligini topish Norma darajasidan chiqib ketgan sifat Yomonlash gan sifat Normal sifat Uzoq muddatli jarayon Noto’g’ri ishlashni topish uchun nazorat jarayoni O’rta muddatli jarayon 9.2 – rasm. Texnik eksplutatsiya obektining noto’g’ri ishlashini topish jarayoni 91 chegaralanishi defekt hisoblanadi. U qo‘shimcha taxlil natijalarini baholashga bog‘liq holda TE bo‘yicha faoliyatni talab etishi yoki talab etmasligi mumkin. TEOning talab etiladigan vazifasini bajarish qobiliyatini kamayishiga olib keluvchi anomaliyalar ketma-ketligi defekt sifatida ko‘riladi. Ekspluatatsion nazorat TEO tarkibiga kiruvchi dasturiy-texnik vositalar va nazorat qurilmalari, yoki avtonom o‘lchov vositalari, shuningdek o‘lchashlarni avtomatlashtirish va ularning natijalarini qayd etishni ta’minlovchi qurilmalar yordamida amalga oshiriladi. Nazorat uzluksiz va birgalikda olib boriladigan uch jarayondan iborat: 1) anomaliyalarni aniqlash uchun nazorat jarayoni (qisqa muddatli davr); 2) defektlarni aniqlash uchun nazorat jarayoni (o‘rta muddatli davr); 3) sifat yomonlashuvlarini aniqlash uchun nazorat jarayoni (uzoq muddatli davr). Har bir jarayon anomaliya va defektlar haqidagi ma’lumotlarni to‘plash bilan olib boriladi. Anomaliya va defektlarning nazorat jarayonlari mos ravishda anomaliya va defektlarni yuzaga kelishini ko‘rsatadi. Sifat yomonlashuvini nazorat jarayoni TEOning sifat darajasini aniqlaydi va sifat norma darajasidami, yomonlashganmi yoki norma darajasidan chiqib ketganligini aniqlaydi. Bu sifat sathlari berilgan vaqt oralig‘ida olingan va taxlil qilingan anomaliya va defekt haqidagi ma’lumotlar asosida aniqlanadi. Yomonlashuv va norma darajasidan chiqib ketgan sifat ko‘rsatkichlarini ajratuvchi chegaralar va kuzatish davri har bir defekt uchun tasdiqlangan ishga noqobiliyatlilik holati, anomaliya yoki defekt paketlari har bir TEO uchun aniqlanadi. Ishchi parametrlarning yomonlashgan va normadan chiqib ketgan qiymatlarining indikatsiyasi, har bir chegaradan oshish aniqlanganda beriladi. Bu jarayon 10.2 – rasmda ko‘rsatilgan. Turli datchiklardan birlamchi axborat signallari har bir TEO dan qayta ishlash blokiga beriladi yoki joyida qayta ishlanadi. Ishchi xarakteristika ko‘rsatkichlari shu axborot asosida aniqlanadi. ES va SES xatolik ko‘rsatkichlari deb ataladigan har bir ishchi xarakteristika ko‘rsatkichlari, TEOning ish sifati ko‘rsatkichini hisoblash uchun alohida qayta ishlanadi. 92 Nazorat qilinuvchi obyektlar (NQO) sifatida uzatish tizimlari, tipli kanal va traktlar murakkab tizimni namoyon etib, ko‘plab parametr va xarakteristikalarga ega. Ahamiyatliligi bo‘yicha parametrlarning quyidagi turlari mavjud: - aniqlovchi uning nazorati TEOumumiy ish qobiliyatini baholash imkonini beradi; - bashoratlovchi TEOning texnik holatini bashorat qilish uchun zarur bo‘lsa axborotni saqlaydi; - avariya TEO ishida avariya rejimi yaqinlashishini aniqlovchi parametr. Nazorat qilinuvchi parametrlarni tanlashda quyidagilarni hisobga olish kerak: - TEO ish samaradorligiga parametrlarning ta’sir darajasi; - parametrlarning nominal qiymatlardan og‘ish kattaligi; - nazorat qilinuvchi parametrlarning taqsimot qonuni; - bog‘liq emaslik (korrelyasiyaning mavjud emasligi) yoki parametrlarning sozlik darajasi; - nazorat narxi, ya’ni ushbu turdagi nazorat yoki o‘lchashlarni o‘tkazishni ta’minlash uchun sarf etiladigan xarajatlar. Aloqa operatorining birlamchi tarmog‘ida operativ – texnik nazorat - bu nazorat obyektlari (NO) deb ataluvchi, quyidagi TEOlarning holatlarini umumiy baholanishlarga mosligini aniqlash jarayoni demakdir: - tarmoq (stansiya) tugunlari – NO – TT (ST); - uzatish liniyalari – NO – UL; - plezioxron raqamli ierarxiya (PRI) raqamli uzatish tizimlari (RUT)ning liniya traktlari va sinxron raqamli ierarxiya (SRI) RUTning multipleksorlash va regeneratsiyalash seksiyalari – NO –LT; - SRI RUT virtual konteyner traktlari va ularning uchastkalari, PRI RUTning tarmoq traktlari – NO – TT R ; - uzatish kanallari – NO –UK. Zamonaviy raqamli TOAT uchun holatlarning umumiy baholanishini aniqlash, barcha TEO uchun amalga oshirilishi kerak. 93 NO (zamonaviy RUT TEO) lari holatlarning quyidagi baholanishlari bilan xarakterlanadi: NORMA – sifat parametrlari va NO elementlari o‘rnatilgan doirada bo‘ladi; OGOHLANTIRISH – sifat parametrlari o‘rnatilgan doirada bo‘ladi, NO elementlarining parametrlari, rejim va ish sharoiti NO rad etishi mumkin bo‘lgan qiymatlardan oshishidan dalolat beradi (ma’qul sifat). BUZILISH – NO rejimining buzilishi natijasida sifat parametrlari o‘rnatilgan doiradan chiqadi yoki ularda nosozliklar vujudga keladi, biroq NO ishga qobiliyatlilik holatini saqlaydi (yomonlashgan sifat); AVARIYA – NO rejimining buzilishi natijasida sifat parametrlari o‘rnatilgan doiradan chiqadi yoki ularda nosozliklar vujudga keladi, buning oqibatida NOning rad etishi kuzatiladi (norma darajasidan chiqib ketgan sifat). Operativ – texnik nazorat bevosita NO (zamonaviy RUT TEO) ni ekspluatatsiyadan chiqarmasdan amalga oshiriladi. NOning NORMA, BUZILISH va AVARIYA turdagi holatlari haqidagi ma’lumotlar boshqarish tizimiga uzatiladi. NO–UL, NO–LT, NO–TT R (UL, LT, TT R )ning nosoz uchastkalari TE markazida NO xolatining o‘zgarganligi haqidagi axborotni taxlil qilish yo‘li bilan aniqlanadi. 18.3–rasmda TEO haqida TE axborotini qayta ishlash jarayoni ko‘rsatilgan, bunda noto‘g‘ri ishlashni topish nazorat jarayonidan boshlangan. TEOda OGOHLANTIRISH axborot signali yoki BUZILISH va AVARIYA kabi axborot signallari berilishi yoki berilmasligi mumkin. Qachon signal TEOdan tashqarida berilsa, avariya axborotlarini qayta ishlash jarayoni, avariya holati indikatsiyasi signali (AHIS) yoki oldingi uchastkadagi rad etishni ko‘rsatuvchi signal (ORKS) larni, shuningdek boshqa manbalardan (masalan, boshqa TEOdan, sutka vaqti haqida, yuklama intensivligi haqida va b.q.) beriladigan ma’lumotlar birlashtirilishi mumkin. Bu TE axborot signallarini yoki avariya signallarini berish kerakligini hal qilish uchun amalga oshiriladi. 94 AHIS – TEOning ishga noqobiliyatliligini bildiruvchi signal bo‘lib, ishchi signallarni almashtirish maqsadida shikastlangan yo‘nalishda uzatadi va rad etish oqibati hisoblangan, TEning boshqa avariya signallarini blokirovkalash kerakligini boshqa ishga qobiliyatli bo‘lgan TEO ko‘rsatadi. AHIS qabul qilinganda, TEOdan xizmatning avariya signali (XAS)ni berish talab etilishi mumkin. Xizmatning avariya signali – TEOdan berilib, xizmatni taqdim etish boshlanishi yoki tugatilishini anglatadi. Xizmatning ishchi parametri kattaligi talab qiymatlaridan pastga tushib ketganda XAS berilishi kerak. Bu qiymat AVARIYA signali berilgandagi qiymatga mos kelishi mumkin. Rad etish haqidagi ma’lumot (10.2–rasmga qarang), rad etgan TEOni aniqlashda ishlatiladi. TEaxborotlari joyida, yoki avariya signallarini yig‘ish tizimi orqali distansion tarzda uzatilishi mumkin. Download 6.66 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|