Tema : Sın pikirlewdiń 10 qaǵıydası


Download 23.19 Kb.
Sana29.03.2023
Hajmi23.19 Kb.
#1305698
Bog'liq
Tanqidiy fikrlashning 10 qoidasi Reja Tanqidiy fikrlash


Tema :Sın pikirlewdiń 10 qaǵıydası

Joba :
1. Sın pikirlew.


2. Sın pikirlew qásiyetleri, kónlikpeleri hám munasábetleri.
3. Sın pikirlew qaǵıydaları.

" Sın pikirlash" termini bul sayt boylap yamasa basqa formada qollanıladı - bul neni ańlatadı? Geyparalar, basqalar hám basqalardıń pikiri menen ayıp tabıwları múmkin degen tásirler payda bolıwı múmkin, biraq bunday emes. Ulıwma qaǵıyda retinde, sın pikirlew ózińiz yamasa basqalarıńız menen bolsın, óz haqıyqatları, isenimliligi hám oy-pikirlerin jaqsılaw bahalaw ushın ózińiz hám ideyalarıńız ortasında bir neshe sezimiy hám intellektuallıq aralıqtı rawajlandırıwdı óz ishine aladı.


Sın pikirlew - bul biz ıseniwimiz hám biykar etiwimiz ushın ne orınlı degen isenimli hám aqılǵa say bahalardı islep shıǵıw bolıp tabıladı. Sın pikirlew logika hám ilim quralların qollaydı, sebebi ol isenimsizlik yamasa dogmatizm, shubhasız isenim, ilim aqilligi hám árman -qálew oylawınan aqılǵa say munasábette shubhalardı qadrlaydı. Sın pikirlew haqıyqatqa jetiwimizge kepillik bermeydi, lekin bul onı alternativlardıń hár qandayınan kóre kóbirek etiwine alıp keledi.


Sın pikirlah yamasa sın kózqarastan húkim Bul anıq húkim yamasa pikirdi jaratih ushın faktlarni ob'ektiv analiz qilih hám ak ettirih qábileti bolıp tabıladı. Bul termindiń hár qıylı tariypleri ámeldegi bóle-de,
Sın pikirlew: qásiyetleri, kónlikpeleri hám munasábetleri
Sın pikirlew yamasa sın kózqarastan húkim Bul anıq húkim yamasa pikirdi jaratıw ushın faktlarni ob'ektiv analiz qılıw hám sáwlelendiriw qábileti bolıp tabıladı. Bul termindiń hár qıylı tariypleri ámeldegi bolsa -de, olardıń barlıǵı sın pikirlew qábiletiniń tiykarǵı strukturalıq bólegi retinde haqıyqattı aqılǵa say tekseriwdi óz ishine aladı.
Pikirlewdiń bunday usılı tuwılıw menen avtomatikalıq túrde rawajlanbaydı, lekin odan paydalanıw múmkinshiligine ıyelew ushın onı shınıǵıw qılıw kerek. Onı rawajlandırıw ushın adamlardıń egosentrizm hám sotsiotsentrizm sıyaqlı birpara tug'ma qásiyetlerin engib ótiw zárúr.
Basqa tárepden, sın pikirlerdi qáliplestiriw qábileti mashqalalardi úzliksiz túrde sheshiw, ideyalar arasındaǵı logikalıq baylanıslardı túsiniw, haqıyqat tiykarında qádiriyat hám ıqtıqatlardı iyelew sıyaqlı kóplegen artıqmashılıqlarǵa iye. Óziniń áhmiyeti sebepli bul pikirlew usılın úyreniw áyyemgi zamanlardan berli tiykar bolıp kelgen.
Qásiyetleri
Sın pikirlew kóp qırlılıǵı sebepli kóplegen jaǵdaylarda isletiliwi múmkin bolǵan qábilet bolıp tabıladı; biraq áyne ol paydalı bolǵan jaǵdaylar hám kontekstlerdiń keńligi sebepli termindiń universal tariypi joq.
Usınıń sebepinen, sın pikirlewdiń kóplegen studentleri onıń qásiyetlerin tariyplewge emes, bálki onıń qásiyetlerin anıq belgilewge itibar berediler. Sın pikirlew ne ekenligin jaqsılaw túsiniw ushın biz onıń jetew eń zárúrli qásiyetlerin kórip shıǵamız.

Bul aqılǵa say hám aqılǵa say


Sın pikirlewden paydalanıp atırǵan kisi entigip juwmaq etpeydi yamasa qarar qabıllawda sezimlerine tayanmaydi.
Kerisinshe, ol jaǵdaynı tolıq túsiniw ushın zárúr bolǵan maǵlıwmatlardı toplap, keyininen eń logikalıq juwmaqtı shıǵarıw ushın analiz etedi.
Usınıń sebepinen, dálillerge emes, bálki sezim-sezimlerge yamasa pikirlerge tiykarlanǵan hár qanday oy-pikirlerdi sın pikirlew dep esaplaw múmkin emes.
Oyshań
Sın pikirlew háreketin ámelge asırıw ushın aqılǵa say maǵlıwmatlardı toplaw hám sezim-sezimlerdi itibarsız qaldırıw etarli emes.
Buǵan qosımsha túrde, sın kózqarastan juwmaqtı qáliplestiriwdi qálegen kisi, ne júz bolıp atırǵanın tolıq túsiniwin támiyinleytuǵın tárzde, tema haqqında oy-pikir júrgize alıwı kerek.

Temanı tekseriw ushın shıdamlılıqni talap etedi


Arnawlı bir tema yamasa jaǵdayǵa qızıqmaytuǵın adam hesh qashan bul haqqında sın pikirlew shınıǵıwların atqara almaydı.
Óytkeni sonda, barlıq maǵlıwmatlardı toplaw hám qalıs analiz qılıw ushın siz ne bolıp atırǵanın biliwdi júdá qálewińiz kerek.
Usınıń sebepinen sın kózqarastan juwmaqlardı qáliplestiriwge ılayıq adamlar tug'ma tábiyaatan qızıǵıwshı yamasa birpara jaǵdaylarda onı islep shıǵarıwdı úyrengenler.

Shaxs ǵárezsiz pikirlay alıwı kerek


Alınǵan barlıq maǵlıwmatlardı qabıl etip, insan hesh qashan sın pikirlew qábiletin rawajlantira almaydı. Kerisinshe, oǵan jetiwshi bolǵan kisi ushın, ol haqıyqattı haqıyqatlıqtan basqasın ajıratıw ushın, qabıl etken barlıq pikir hám faktlarni analiz ete alıwı kerek.
Tap sol sebepke kóre sın pikirlewdi isletiwge ılayıq bolǵan adam menen ańsatǵana manipulyatcıya etińmeydi: mudamı esitkenleri haqqında oy-pikir júrgiziw arqalı ol haqıyqattı bolmaǵan zattan ajrata aladı.

Dóretiwshilik pikirlewdi talap etedi


Ol hár bir esitken zatına ıseniwi múmkin emesligi sebepli, sın pikirleytuǵın kisi túrli mashqalalardıń jańa sheshimlerin tabıwı kerek; nátiyjede siz ózińizdiń juwaplarıńızdı jaratılıwmasıńız múmkin, hátte olardı ele hesh kim tapmaǵan sonda da.

Bul qalıs bolıwı kerek


Sın kózqarastan juwmaqlar shıǵarıw qábiletine iye bolǵan shaxs qay-qaysısı haqıyqat ekenligin sheshiw ushın birdey waqıyanıń barlıq versiyaların tıńlawı kerek.
Sol sebepli siz ózińizdiń ırımlarıńız yamasa aldınǵı pikirlerińiz menen sizdi tutıp alalmaysız ; qıysıq pikirlerge bul uqıptı ózlestirmoqchi bolǵan adamda jay joq.
Nege ıseniw yamasa ne qılıw kerekligini sanalı túrde qarar etiwge qaratadı
Hesh qashan pikirlew yamasa háreket qılıw usılın tańlamaytuǵın hám ózlerin qoyıp jiberetuǵın kóplegen adamlardan ayrıqsha bolıp esaplanıw, sın pikirlewden paydalana alatuǵınlar ómiriniń bul zárúrli tárepleri tuwrısında sanalı túrde oy-pikir júrgizediler.

Sol tárzde, kópshilik o'ylagan zatlarǵa alıp ketiw ornına, olar ózleriniń jolların jaratıp, ózleri ushın tuwrı bolǵan haqıyqatlardı tabıwǵa ılayıq.

Sın pikirlew qábiletleri
Sın pikirlewden paydalanıw ushın insan bir qatar fundamental kónlikpelerdi ózlestiriwi kerek:
- Siz sáwlelendirmoqchi bolǵan máseleler, ideyalar yamasa jaǵdaylardı anıqlaw ushın jaǵdaydan xabarlı bolıń.
- Mashqalanı sheshiw ushın maǵlıwmatlarǵa ústin turatuǵın áhmiyet beriw hám tártipke salıw zárúrligini ańǵarıw.
- Ámeldegi jaǵdaynı túsiniw ushın tiyisli maǵlıwmatlardı toplay alıw.
- Tóplanǵan barlıq maǵlıwmatlardı, hátte jasırın mánislerge iye bolǵan zatlardı da túsinip alın.
- Eki turni ajıratıw ushın ırımlardan paydalanıwdan saqlanıp, haqıyqıy maǵlıwmattı haqıyqıy bolmaǵan maǵlıwmattan ajrating.
- Hár qıylı maǵlıwmatlar arasındaǵı logikalıq munasábetlerdi, olar izbe-iz túsindirmede tártiplengen halda tabıń.
- juwmaqlar hám logikalıq ulıwmalasqanlar, sonıń menen birge olardı tuwrılıǵın tekseriw ushın sınaqtan ótkera alıw.
- waqıt ótiwi menen alınǵan jańa tájiriybeler hám maǵlıwmatlarǵa tıykarlanıp ózleriniń ıqtıqatların qayta shólkemlestiriw.
Bul kónlikpeler ne ushın kerek?
Sın pikirlewdi rawajlandırıw arqalı alınǵan barlıq bul kónlikpeler jeke hám kásiplik turmısda júdá kóp jaǵdaylarda isletiliwi múmkin. Birpara mısallar tómendegiler:
- asıǵıs shıpaker hár bir jaǵdaydıń qásiyetlerinen kelip shıǵıp, nawqaslardı qanday tártipte emlew kerekligini sheshiwi múmkin.
- Gerbish teriwshi qurılıs jumısları ushın eń jaqsı materiallardı tańlawı múmkin.
- Advokat arnawlı bir jumıs menen shuǵıllanıw ushın tiyisli strategiyanı tabadı.

Sın pikirleytuǵın munasábet


Sın pikirleytuǵın bolıw processni óz ishine aladı ; Joqarıda aytıp ótilgen kónlikpelerdi rawajlandırıwǵana emes, bálki bul kónlikpe menen baylanıslı pikirlew hám ózin tutıw usılların da iyelew kerek.
Onıń kitabındaSın pikirleytuǵın bolıń, sanaat injeneri jáne social xızmet jumısshısı vinsent Ruggiero sın pikirleytuǵın kisiniń " tórt kepillik beretuǵın munasábet" dep ataǵanın suwretleydi. Olar: kishipeyillik, sın pikirge ashıqlıq, basqalardı húrmet qılıw hám qattı islewge tayınlıq.

Kishipeyillik


Hátte eń jaqsı sın pikir jurgiziwshiler de ózleriniń pikirlerinde nadurıs bolıwı múmkin. Qandayda bir kisi tema haqqında hámme zattı bilemen dep o'ylasa, endi jańa maǵlıwmatlar, sın pikirler hám ideyalar ushın ashıq bolmaydı.
Sol sebepli sın kózqarastan juwmaqlar shıǵarıwda qabıl etiletuǵın eń zárúrli munasábetlerden biri bul kishipeyillik bolıp tabıladı. Sol tárzde, insan ózleri dus kelgen barlıq jaǵdaylardan úyreniwdi dawam ettiredi yamasa aldınǵı ideyaların bekkemlew yamasa olardı jańa ideyalar tiykarında ózgertiwdi dawam ettiredi.

Sın pikirge ashıq


Tap sol sebepke kóre, sın pikirleytuǵın pikirlerine qarsı bolǵan pikirlerdi tıńlawı kerek.
Biraq, bul siz aytatuǵın hámme zattı qabıllawıńız kerek degeni emes: siz aytqan sózleri logikalıqpa yamasa onı biykarlaw etiw kerekpe, degen sheshimge keliwden aldın, siz basqalardıń pikiri ushın ashıq bolıwıńız kerek.

Basqalarǵa húrmet


Eger kóbinese olardıń ideyaları kópshilik adamlardıń pikrine qaraǵanda kúshlilew bolıwına qaramay (tiykarlanıp, olar haqqında kóbirek oylawǵa kóbirek waqıt sarplagani ushın ), sın pikirleytuǵın kimning haqılıǵınan qaramastan basqalardı húrmet etiwi kerek.
Eger siz basqalardıń pikiri menen razı bolmasańız da, olarǵa salıstırǵanda dushpanona munasábette bolıw sizdiń sın pikirlew procesingizga hám basqalar menen bolǵan munasábetlaringizga zálel etkazadi
Qattı islewge tayınlıq
Dúnyanıń haqıyqıy islew usılın túsiniw júdá zárúrli qádem, lekin bul tek birinshi. Sol sebepli, ol óz ideyaların anıqlap bergeninen keyin, sın pikirleytuǵın olardı háreket arqalı sınaqtan ótkeriwge tayın bolıwı kerek.
Usı mánisten alıp qaraǵanda, maqsetke erisiw ushın múmkin bolǵan eń jaqsı háreketler rejesin sáwlelendiriw, oǵan jáne de nátiyjeli erisiwge járdem beredi; sol sebepli sın pikirlew hám miynetsevarlik bir-birin bekkemleytuǵın eki qábilet bolıp tabıladı.

Sın pikirlew qanday rawajlanadı?


Sizge házirde sın pikirlew qábiletin rawajlandırıw ushın paydalanıwıńız múmkin bolǵan etti strategiya.

Ápiwayı sorawlar beriń


Temanı úyreniwdi baslaǵanımızda, ámeldegi bolǵan maǵlıwmatlardıń muǵdarı menen tańlanıwǵa túsiw ańsat. Ádetde biz hámme zattı birdan biliwdi qáleymiz, biraq eger sorawlarımız tuwrı bolmasa, artıqsha maǵlıwmatlardıń jábirleniwshisine aylanıwımız múmkin.
Buǵan jol qoymaw hám sın pikirlew qábiletińizdi rawajlandırıwdı baslaw ushın aldın ápiwayı sorawlardı beriń: Siz kórip shıǵılıp atırǵan tema tuwrısında nelerdi bilesiz, neni úyreniwchisiz? Siz kóbirek biliwińiz kerek bolǵan ayriqsha tárep barma? Maǵlıwmattı qaydan alıwıńız múmkin?

Barlıǵına soraw beriń


Geyde biz bilamiz dep o'ylagan zat oǵada quramalı yamasa maǵlıwmat sonshalıq aralasganki, haqıyqattı ne menen ne bolǵanın ajıratıw qıyın.
Sol sebepli, hár qanday tema haqqında aqılǵa say oylaw ushın, áwele biz haqıyqat bolǵan zattıń tiykarların kórip shıǵıwımız kerek.
Onıń ushın siz jaqsı dep esaplaǵan barlıq zatlardan úzliksiz túrde shubhalanishni baslawıńız kerek boladı. Ob'ektiv hám ańsatlıq penen tastıyıqlanatuǵın faktlar menen qollap -quwatlay almayman degen isenim yamasa pikirdi anıqlaganingizda, bul haqqında ratsional pikir bildirmaguningizcha, bul tema boyınsha izertlewler alıp barıń.
Ózińizdiń intellektual processlerińizge itibar beriń
Biziń ongimiz júdá kóp minez-qulıqǵa ılayıq, biraq bul pák emes. Nobel sıylıqı bayraqdori psixolog Daniel Kannemanning sózlerine kóre, biz maǵlıwmattı úyreneyotganda miyamiz ne júz bolıwın ápiwayılaw túsindiriw ushın bir qatar jarlıqlardı aladı : evristika.
Bul pikirlew processleri sizdi ózińizdiń ókpeshiliklerińiz yamasa aldınan shamalarıńız menen uslanıp qalmastan ámeldegi maǵlıwmatlardı tekserip kóriwdi qáleseńiz, ongingizda ne bolıp atırǵanın áp-áneydey biliwińizge májbúr etedi.

Ámeldegi dálillerdi aqılǵa say bahalań


Arnawlı bir máseleni yamasa temanı úyreneyotganda, ob'ektiv bolıwdan qorqıp, bul haqqında maǵlıwmat qıdırıwdan qashıwıńız shárt emes.
Eger derlik hámme zat ushın bir-birine qarsı dáliller ámeldegi bolsa -de, sın pikirlewge shınıǵıw qılıwdıń eń jaqsı usıllarınan biri bul temaǵa tiyisli barlıq maǵlıwmatlardı úyreniw, haqıyqıy bolǵan zattı joqtan parıqlawǵa urınıw bolıp tabıladı.
Onıń ushın jańa dálillerge dus kelgenińizde, ózińizge tómendegilerdi so'rang:
- Bul maǵlıwmatlardı kim toplaǵan? Bul pikirmi yamasa kerisinshe, olar dálil bola ma?
- Bul maǵlıwmatlar qanday toplandi? Process ilimiy usılǵa tiykarlanǵanma yamasa kerisinshe, anketalar yamasa intervyular sıyaqlı kemrek anıq dálillermi?
- Tergewshiler qanday niyetlerde edi? Olar sizdiń oqıwlarıńız nátiyjelerine tásir etiwi múmkinbe?

Ózińiz oylap kóriń


hám aqır-aqıbetde, geyde tabılǵan dáliller bir másele boyınsha anıq pikirdi qáliplestiriw ushın etarli emes. Bul minutalarda siz qarar qabıllaw ushın saw pikirińizdi hám aldınǵı tájiriybeńizdi tıńlawıńız kerek boladı.
Mısalı, awqatlanıw salasında ne paydalı hám ne paydalı emesligi tuwrısında júdá kóp keri maǵlıwmatlar ámeldegi kórinedi. Biraq, óz tájiriybengizga kóre, ózińizdi jaqsı sezim etetuǵın zat ne? Qanday saw hám deneńiz sawlaw?
Sın pikirlewdiń haqıyqıy úlgileri
Tómende biz sın pikirlewdi rawajlandırıw paydalı bolıwı múmkin bolǵan kúndelik turmıs daǵı túrli jaǵdaylardı kóremiz.

Haqıyqıy jańalıqlardı ótirik jańalıqlardan ajrating

Ǵalaba xabar quralları ótirik jańalıqlar, yarım haqıyqatlar, úgit hám tamashagóylarni joldan ozdirish ushın mólsherlengen maǵlıwmatlarǵa tolıq ; Biraq kóbisimiz haqıyqattı ne menen ne bar ekenin ajrata alamız dep ısengen bolsaq -de, sońǵı izertlewler sonı kórsetedi, bunday emes.
Stenford universiteti tárepinen ótkerilgen izertlewge kóre, soraw etilgen óspirimlerdiń 82 procenti haqıyqıy jańalıqlar menen ulıwma to'qib shıǵarılǵan waqıyalardı ajrata almaǵan. Kerisinshe, olar ǵalaba xabar qurallarında kórgen barlıq zatlarına bul haqqında oylamastan ıseniwdi.
Bunday jaǵdaylarda nadurıs maǵlıwmatlarimizni kóbeytiwi múmkin bolǵan jalǵan jańalıqlarǵa ishonmaslik ushın sın pikirlew quralların islep shıǵıw zárúr.

Doslarıńız mudamı haqmi?


Óspirimlerdiń eń úlken máselelerinen taǵı biri olardıń málimlemeler toparına kiriwge bolǵan mútajligi bolıp tabıladı. Bul kúshli qızıǵıwshılıq sebepli olardıń kópshiligi dosları aytqan zatların bul haqqında aqılǵa say oylamastan qabıllasadı.
Bul hár qanday tarawda máselelerge alıp keliwi múmkin: munasábetlerden náshebent elementlar yamasa spirtli ishimliklerge shekem.
Usınıń sebepinen, sın pikirlewdi rawajlantırǵan óspirim doslarına qaraǵanda, onıń aqıl -aqıl etiwmasligi sebepli júzege keletuǵın máselelerge salıstırǵanda qalǵanlardan talay qorǵawlanǵan boladı.

Sın pikirlewdiń 10 qaǵıydası

1. Hesh nárseden ulıwma anıq sezim etpeń.
2. Dálillerdi jasırıw menen dawam etiwdi maqsetke muwapıq dep oylamań, sebebi dáliller álbette payda boladı.
3. Hesh qashan pikirlewge irkinish etpeń, sebebi tabısqa jetiwińiz anıq.
4. Qarsılıqqa dus kelgenińizde, hátte eringiz yamasa perzentlerińiz sonda da, onı húkimet menen emes, tartıslar menen engishga háreket etiń, sebebi húkimetke baylanıslı bolǵan jeńis haqıyqıy emes hám qıyalıy.
5. Basqalardıń hákimiyattı húrmet etpeń, sebebi mudamı keri kepilliklerdi tabıw múmkin.
6. Ózińizdi zıyanlı dep esaplaǵan pikirlerdi bastırıw ushın kúsh isletmang, sebebi eger sonday qılsańız, pikirler sizdi basadı.
7. Pikirde ekssentrik bolıwdan qorqpań, sebebi házir qabıl etilgen hár bir pikir burınları ekssentrik edi.
8. Passiv shártlesiwden kóre sanalı oppoziciyadan kóbirek zawıq alın, sebebi eger siz aqıl kerekli dárejede qadrlasangiz, birinshisi ekinshisine qaraǵanda tereńrek shártlesiwdi názerde tutadı.
9. Haqıyqat qolaysız sonda da, ıqtıyatlılıq menen rostgo'y bolıń, sebebi onı jasırıwǵa urınıw kóbirek qolaysız boladı.
10. Aqmaqtıń jánnetinde jasaytuǵınlıqlardıń baxtiga háwes etpeń, sebebi tek aqmaq onı baxıt dep o'ylaydi.

Juwmaq :
Men bul ózbetinshe jumıstı tayarlaw processinde sın pikirlew haqqında kóplegen maǵlıwmatlar úyrenedim. Insandı jeke rawajlanıwda sın pikirlewdi ornı joqarılıǵın tushundim. Ózbetinshe jumıs dawamında úyrengen zatlarımdı turmısda qóllawǵa háreket etemen.



Ádebiyatlar
" Sın pikirlewdiń 7 qásiyetleri": RN Central. Qabıl etilgen sánesi: 2018 jıl 10 -aprel, RN Central: rncentral. com.
" Sın pikirleytuǵın kisiniń munasábetin qabıllaw": Jengage. Alınǵan : 2018 jıl 10 -aprel kúni Cengage: blog. cengage. com.
vikipediya: " Sın pikirlash". Qabıl etilgen waqtı : 2018 jıl 10 aprel, vikipediya: en. wikipedia. org.
" Sın pikirlew kónlikpelerińizdi jetilistiriwdiń 7 usılı": College Info Geek. Qabıl etilgen sánesi: 2018 jıl 10 -aprel kúni kolledj haqqında maǵlıwmat Geek: collegeinfogeek. com.
" Kúndelik turmısda sın pikirlash" tómendegishe: Thinker Academy. Alınǵan waqtı : 2018 jıl 10 -aprel, Thinker Academy: thinkeracademy. com.
Download 23.19 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling