Tema №1. Klimat ózgeriwin keltirip shıǵarıwshı derekler hám faktorlar. Reje

Klimattın daryalar ham qurǵaklıqqa bólistiriliwiniń tásiri. Qurǵaqlıq ham daryalar bólistiriliwi teńiz xám kontinentallı klimat turlerine bóliniwin aańlatadı. Klimattıń xarakteristikasınıń zonalasqanlıǵı qurǵaqlıq hám daryalardıń ózeniniń tosıw tásirinde korinedi. Okean juzesi koterilip atırǵan Qubla yarım sharda Arqaǵa karaǵanda qurǵaqlıktın bólistiriliu dárejesi simmetrik mintaqa, territoriyalaskanlıq ham dárejede bólistiriwi, basımı, samal tezligi jaksılıǵı anıqlanǵan. Oraylar kop jıllıq orta kartalarında atmosfera basımınıń hareketin qurǵaqlıq ham teńizlerdi bólistiriliuine baylanıslılıǵın kórsetpekte. Jazda materikler ustinde jokarı basımdı subtropik territoriyalarda tarkaladı. Materik ustindegi mwtadil keńliklerde qısta jokarı, jazda bolsa tómen basımdı guzetiu mumkin. Bul 13 atmosfera sirkulyasiya sistemasın, sonıń menen birge jerdiń klimat sharayatların bólistiriliuin quramalastırıladı. Qırǵaq boyına karaǵanda jaylasıwlar temperaturaǵa, ıǵallıqqa, jawıngershilikke sezilerli tasir kılıp, kontenintal klimat dárejesin anıqlaydı.
Orografiya hám klimat. Tawlardaǵı klimat sharayatlarına jaydıń teńiz juzesinen biyikligi,tau sistemaları biyikligi hám jonelisi, qayalar ekspozitsiyası, samal jónelisi, vadiylar uzınlıǵı, jarlardın tikligine tásir qıladı. Hawa aǵımları taw tizimlerinde uslanıp qalıwı hám jıljıwı mumkin. Taw tizimleriniń tar ótiw jerlerinde hawa áǵımı tezligi ózgeredi. Tawlarda jergilikli sirkulyasiya sisteması juzege keledi. Taw vadiyli ham muzlı samallar Jarlarda temperaturanıń turlishe tártibi hukim suredi.
Relef formaları temperaturanıń sutkalıq juriwine tasir korsetedi. Xauanın suuık yamasa klimat massası otiuin uslap turıp, taular ulken geografik fazada temperaturanın bolistiriliui boyınsha keskin bolinbeler jaratadı. Xaua agımının tau tizimlerinen otiui tikliklerden bulıtlı kunler xám jauıngershiliklerdin kobeyiuine alıp keledi. Tik kayalar jokarı temperaturalı xám past ıgallıklı fen juzege keledi. Taular ustinde tolkınlı xaua agımları xám bulıtlardın baskasha korinisleri juzege keledi. Taudın kızıgan kayalarında konveksiya kusheyedi, natiyjede bulıtlar payda boladı. Bulardın xámmesi tau territoriyaların kop jıllık rejimin korsetedi.