Tema: Akvakulturada kavkaz baliģınıń ornı Joba: Kirisiw Akvakultura Tiykarg'ı bólim

Tema: Akvakulturada kavkaz baliģınıń ornı


Joba:
Kirisiw
Akvakultura
Tiykarg'ı bólim
Akvakul`turanıń Ózbekstan ushın áhmiyeti nede?
Gidrotexnik imaratlarǵa
Jumaqlawshi bólim
Paydalanilg'an a'debiyatlar

Balıq-insan ushın áhmiyetli azıq deregi esaplanadı. Balıqshılardıń ásirler dawamında okean, teńiz, dár`ya hám kóllerde balıq awlaǵan. Balıq 2000 jıldan beri balıqlardı jasalma suw saqlaǵıshlarda da jetistiredi. Mayda balıqlar háwizlerge qoyılıp azıqlandırıladı, háwizlerde tógin menen islenedi. Házir texnologiyalar jetilisip balıqtanıwshılardıń sırtqı faktorlarǵa baylanıslıǵı kemeydi, pán jetiskenliklerinen paydalanıw hám onı rawajlanıw nátiyjesinde joqarı kórsetkishlerge erisildi. Ekonomikanıń akvakul`tura sıyaqlı tarawı qáliplesip, tábiyiy balıq rezervleriniń kemeyip barıwı nátiyjesinde tez rawajlanıp ketti.

1.Akvakul`tura - óz ishine jetistirilip atırǵan suw organizmlerin túrli dárejede basqarıwdı (jasalma túrde balıqlastırıw, azıqlandırıw, jırtqıshlardan qorǵaw h.t.b.) qamrap alǵan hám onıń ónimdarlıǵın asırıwǵa qaratılǵan usıl.
Akvakul`turanıń teńiz hám dushshi suwdaǵı, háwizdegi, balıqxana, industrial sistemadaǵı h.t.b. formaları bar. Balıqlar, malyuskalar, shayan tárizliler, suw ósimlikleri hám janzatları-órshitiw obiekti esaplanadı. Ónimdarlıǵı tárepinen balıqshılıq ekstensiv (30 c/ga shekem) hám intensiv (100 c/ga dan artıq) boladı.
Ózbekstanda házirge shekem akvakul`turanıń tek ekstensiv túri-jer háwizlerde karp balıqların jetistiriw menen shegeralanadı. Biraq jaqın arada respublikamızda akvakul`turanıń basqa zamanagóy formaları da rawajlanıp ketiwine iseniwimiz múmkin.
2.Akvakul`turanıń Ózbekstan ushın áhmiyeti nede?
Bul jerde 1960-jıllardıń basına shekem balıqshılıq tek Aral teńizinde ǵana bar edi. Biraq irrigacion qurılıs aqıbetinde pútin háwizlerdiń tábiyiy suw tártibi buzılıp ketti. Aral teńizi qáddi páseyip suwı balıq jasay almaytuǵın dárejede duzlı bolıp ketti. Nátiyjede balıqshılıq kól hám irrigaciya talaplarına mólsherlengen suw saqlaǵıshlarǵa ótti. Ádil bahalaǵanda, bunday jaǵdayda balıqshılıq xalıqtıń balıqqa bolǵan talap-mútájliklerin jeterli dárejede qandıra almaydı.
1960-1980-jıllarda Ózbekstanda jańa taraw-jasalma háwizlerde balıq jetistiriw ózlestirilgen edi. Búgin háwiz xojalıqları respublikamızdıń barlıq oblastlarda bar bolıp, olar tiykarǵı balıq islep shıǵarıwshılar esaplanadı.
Balıqshılıq-qánigelerden tájiriybe talap etetuǵın joqarı texnologiyalıq taraw. Bul kitap usı qánigeler ushın jazılǵan. Biz olardı háwizlerde karp balıqların kóbeytiwde qollanıp atırǵan zamanagóy texnologiyalar tiykarı menen tanıstırıwdı óz aldımızǵa maqset etip qoydıq. Sonıń menen birgelikte bul batıstaǵı basqa mámleketler tájiriybelerin de esapqa alıwǵa háreket qıldıq.
Háwiz balıqshiliǵi menen shuǵillaniwshi xojalıqlardaǵi gidxrotexnik imaratlar tómendegi waziypalardi orinlaydi:
Xojalıqti jeterli muǵdarda suw menen táminlew;
Xojalıqtaǵi bar háwizlerdi suw aǵip keliwshi kanallar, aǵip shiǵi0p ketiwshi kanallar, latoklar shlyuzlar hám basqa imaratlar menen táminlew;
Xojalıqtiń ishindegi bazida sirtindaǵi orinlanatuǵin jumislardi hám bul jumislardi transport qurallari (avtomobil, janilǵi baylanislilari) menen táminlew;
Xojalıqtan paydalaniw ushın qolayli sharayat penen táminlew.