Тема: Аtmоsfеrаgа bаrchа tехnоlоgik mаnbаlаrdаn chiqаrilаdigаn iflоslоvchi mоddаlаr. Аtrоf muhitni muhоfаzа qilishdа iqtisоdiy mехаnizmlаrni tаkоmilаshtirish

Тема: Atrof-muhitning sifat standartlari - tabiiy va sanoat ob’ektlarining xolatiga qo‘yiladigan umumiy talablar
Mamlakatimizda atrof muhitni muhofaza qilish, tabiiy resurslardan oqilona foydalanish, sanitariya va ekologik holatni yaxshilashni ta’minlash sohasida izchil ishlar olib borilmoqda.
Shu bilan birga, bu borada o‘tkazilgan tahlil natijalari atrof muhitni muhofaza qilish sohasida davlat funksiyalarini amalga oshirishda kompleks yondashuv va strategik rejalashtirishning mavjud emasligi, shuningdek, qo‘yilgan vazifalarni samarali bajarish uchun tabiatni muhofaza qilish organining vakolatlari yetarli emasligidan dalolat beradi.
Atrof muhitni muhofaza qilish sohasida davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishlarini belgilash, tabiatni muhofaza qilish sohasidagi qonun hujjatlari buzilishlari profilaktikasi, ularni aniqlash va oldini olishning samarali mexanizmlarini joriy etish, respublika aholi punktlarining sanitariya va ekologik holati uchun davlat organlari, xo‘jalik yurituvchi subyektlar rahbarlari va fuqarolarning shaxsiy javobgarligini kuchaytirish, shuningdek, 2030-yilgacha bo‘lgan davrda barqaror rivojlanish sohasidagi Milliy maqsad va vazifalarga erishishni ta’minlash maqsadida:
1. Quyidagilar:
a) 2030-yilgacha bo‘lgan davrda O‘zbekiston Respublikasining Atrof muhitni muhofaza qilish konsepsiyasi (keyingi o‘rinlarda — Konsepsiya) 1-ilovaga muvofiq tasdiqlansin va unda quyidagi chora-tadbirlar nazarda tutilsin:
atrof muhit obyektlarini (atmosfera havosi, suv, yer, tuproq, yer qa’ri, bioxilma-xillik, qo‘riqlanadigan tabiiy hududlar) antropogen ta’sir hamda boshqa salbiy ta’sir qiluvchi omillardan saqlash va sifatini ta’minlash;
ekologik jihatdan eng kam xavf tug‘diruvchi materiallardan, mahsulotlardan, ishlab chiqarish obyektlari va boshqa obyektlardan ustuvor darajada foydalanish;
qo‘riqlanadigan tabiiy hududlarni kengaytirish;
zaharli kimyoviy va radioaktiv moddalardan ekologik xavfsiz foydalanishni ta’minlash;
chiqindilar bilan bog‘liq ishlarni amalga oshirishning ekologik xavfsiz tizimini takomillashtirish;
aholining ekologik madaniyatini shakllantirish, atrof muhitni muhofaza qilish sohasida davlat organlari faoliyatining shaffoflik darajasini oshirish va fuqarolik jamiyatining rolini kuchaytirish;
b) 2030-yilgacha bo‘lgan davrda O‘zbekiston Respublikasining Atrof muhitni muhofaza qilish konsepsiyasini 2019 — 2021-yillarda amalga oshirish bo‘yicha “yo‘l xaritasi” (keyingi o‘rinlarda — “Yo‘l xaritasi”) 2-ilovaga muvofiq tasdiqlansin.
Belgilab qo‘yilsinki, Konsepsiya erishilgan natijalar, maqsadli ko‘rsatkichlar va atrof muhitni muhofaza qilish bo‘yicha tegishli davrga mo‘ljallangan asosiy yo‘nalishlardan kelib chiqqan holda, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan uch yil muddatga alohida-alohida tasdiqlanadigan “yo‘l xaritalari” asosida bosqichma-bosqich amalga oshiriladi.
Atrof muhitni baholash uchun turli xil monitoring turlari qo'llaniladi. Bu nafaqat alohida ekotizimlarning, balki umuman biosferaning, ya'ni tabiiy muhitning sifatini aniqlashga imkon beradi. Buning uchun erning turli xil chig'anoqlari holati odamlar va tabiat o'rtasidagi metabolik jarayonlarning o'zgarishi, sayyoradagi hayotning ko'payishi va atrof muhitni har xil ifloslanishlardan tozalash nuqtai nazaridan o'rganiladi. Bularning barchasi tabiiy tsikllar doirasida amalga oshiriladi.
Tabiiy muhitning me'yoriy sifatlari
Atrof-muhit holatini o'rganish uchun ma'lum bir yuridik va texnik sifat standartlarini, ilmiy standartlarni ishlab chiqish kerak, unga muvofiq ba'zi ruxsat etilgan ko'rsatkichlar belgilanadi, unga ko'ra odamlar ekologiyaga va umuman atrof-muhitga ta'sir ko'rsatadilar. Ushbu standartlar uchun quyidagi talablar qo'yiladi:

• 
  genetik fondni saqlash;
  
• 
  odamlar uchun atrof-muhit xavfsizligi;
  
• 
  tabiiy resurslardan oqilona foydalanish;
  
• 
  ekologik xavfsizlik doirasidagi antropogen tadbirlar.
  

Bu talablarning barchasi aholiga iqtisodiy faoliyatni olib borish, atrof-muhitni yo'q qilish va ifloslanishini minimallashtirishga imkon beradi. Natijada, me'yoriy fazilatlar odamlar va tabiat o'rtasidagi o'zaro kelishuvdir. Ular to'liq qonuniy kuchga ega emas, lekin qo'llanilishi va bajarilishi kerak. Tabiiy muhitning sifatiga oid texnik-iqtisodiy standartlar tavsiyalar shaklida chiqariladi, ular ayniqsa turli muassasalarda, vazirliklarda, sanoat ob'ektlarida, ilmiy va laboratoriya tashkilotlarida qo'llaniladi. Ular uchun atrof-muhit sifati standartlari majburiydir.
Tabiatning me'yoriy fazilatlari turlari
Atrof muhitning barcha standartlari va sifatini quyidagi guruhlarga bo'lish mumkin:

• 
  sanoat va iqtisodiy - atrof-muhitga ta'sirini kamaytirish maqsadida turli korxonalar faoliyatini tartibga soladi;
  
• 
  murakkab - aholi faoliyatining barcha darajalarida kuzatilishi kerak;
  
• 
  sanitariya-gigiena - biosferaga kiradigan zararli moddalarning ruxsat etilgan miqdorini va jismoniy ta'sir darajasini tartibga soladi.
  

Shunday qilib, atrof-muhitning sifati va er biosferasining holati maxsus standartlar bilan tartibga solinadi. Ular muhim yuridik kuchga ega emasligiga qaramay, tabiatga haddan tashqari antropogen ta'sirni oldini olish uchun ular turli korxona va tashkilotlar tomonidan kuzatilishi talab etiladi.

№9 Seminar ishi