Tema: excel elektron keste protsessori. Elektron hu`jjetler menen islew texnologiyasi. Joba

Prosmotr i ssilka. Mu`ra`jat, yacheyka yaki bir neshe yacheykalar menen 
manipulyatsiya qiliwg`a ja`rdem beretug`in funktsiyalar. 
Baza dannix. EXCEL mag`liwmatlar bazasi xaqqinda mag`liwmat 
beretug`in funktsiyalar. 
Tekstovie. Tekstli ma`nisler u`stinde a`meller orinlaytug`in funktsiyalar 
Logicheskie. Logikaliq ma`nisler beretug`in funktsiyalar 
Informatsionnie. EXCEL din` tu`rli jag`daylari haqqinda mag`liwmat 
beretug`in funktsiyalar. 
Diagramma- keste ko`rinisinde berilgen mag`liwmatlardi grafik ko`riniste 
su`wretlew usili bolip, onda su`wretlengen mag`liwmat tu`siniwge an`sat bolip 
g`ana qalmay, jumisti da tezlestiredi. Bilay alip qarag`anda, ko`p sanlar ha`m 
sanlar arasindag`i baylanisti su`wretlewde diagrammanin` roli ju`da` a`hmiyetli. 
Protsesstin` strukturasi ha`m ondag`i o`zgerislerdi diagramma ja`rdeminde 
aniqlaw mu`mkin. Bul na`rseni tek sanlardin` o`zine qarap aniqlaw ju`da` qiyin. 
Diagrammalar jumisshi keste «list»lerindegi sanlar tiykarinda jasaladi. Sonin` 
ushin da diagramma jasaw (quriw)dan aldin sanlardi payda etiw lazim.
A`dette, diagramma jasaw ushin kerek bolatug`in sanlar birew «list»te 
yamasa bo`lek faylda jaylasadi. Uliwma, bul sha`rt emes. Bir g`ana diagramma 
jasawda iqtiyarli sandag`i listlardag`i mag`liwmatlardan paydalaniw mu`mkin, 
tap sonday-aq, iqtiyarli sandag`i jumisshi kitaplardan da. 
EXCEL da jasalg`an diagrammani jaylastiriwdin` eki usili bar: 
• diagrammani «list»tin` o`zinde jaylastiriw. Bul jag`dayda diagramma usi 
listtin` elementi sipatinda qaraladi. Bunday diagrammalar talqilang`an 
diagrammalar dep ataladi~ 
• jumisshi kitabinin` jan`a «list»inde diagrammani jaylastiriw. Bul 
jag`dayda «list»te tek diagramma jaylasip, onda kesteler bolmaydi. !piwayi 
«list» diagrammali «list»ten sonin` menen parq qiladi. Eger siz diagrammali 
«list»ti aktivlestirsen`iz, ol jag`dayda EXCEL menyusi onin` menen islesiw 
ushin sa`ykes tu`rde o`zgeredi. Bunday «list»lerdi diagramma «list»leri dep 
ataladi. 
Diagrammani jaylastiriw protsessine baylanisli bolmag`an halda, oni 
qa`legenshe basqariw mu`mkin. Yag`niy ren`in o`zgertiw, ornin jilistiriw, 
masshtab bo`leklerin o`zgertiw, tor siziqlarin kiritiw ha`m t.b. 

---

Siz jumisin`izg`a tuwra keletug`in diagrammani ta`jiriybe joli menen 
tan`lawin`iz mu`mkin. Eger bul jeterli bolmasa, tu`rli usillar menen 
diagrammani o`zgertiw, yamasa og`an tu`sinik, grafik, ob`ektler ha`m b. kiritiw 
mu`mkin. EXCEL de jasalg`an diagramma jumis keste «list»indegi 
mag`liwmatlarg`a baylanisli bolip, mag`liwmatlar o`zgeriwi menen og`an 
sa`ykes diagramma da avtomat tu`rde o`zgeredi. Bul EXCEL de diagrammalar 
jasawdin` en` a`hmiyetli ta`repi.
Diagrammani to`mendegi ko`rinislerde beriwimizge boladi` 
• Gistogrammalar.
• Siziqliq. 
• Grafikaliq 
• Shen`berlik. 
• Tochkaliq. 
• Oblastliq. 
• Do`n`geleklik 
• Japiraqliq. 
• Betlik. 
• Puzirkovaya. 
• Birjevaya. 
• Tsilindrlik. 
• Konusliq. 
• Piramidaliq. 
EXCEL de ha`mmesi bolip 14 tu`rli diagrammalar usinilg`an. Olar 
mag`liwmatlardi aniq ha`m tu`sinikli etip ko`rsetiw imkaniyatin beredi. 
 
EXCEL elektron tablitsasinda biz funktsiyalar ha`m olardin` grafikleri 
u`stinde de islew mu`mkinshiligine de iyemiz. Biz funktsiyalardin` grafigin jasaw 
ushin funktsiya analitik ko`riniste berilgen bolsa, biz argument x ke ma`nis bere 
otirip, funktsiyanin` ma`nislerin tawip alamiz yag`niy berilgen analitik usildag`i 
funktsiyani tablitsaliq usilg`a keltiremiz. Eger bizin` funktsiyamiz tablitsaliq usilda 
berilgen bolsa, onda funktsiyanin` ma`nisin bag`ana tu`rinde tablitsag`a tu`siremiz. 
Mine usi berilgen ha`m aling`an ma`nisler boyinsha funktsiyani grafikaliq 
ko`riniske keltiriw mu`mkin.
Misal ushin biz 
y
x
= 3
4
sin
[-/8; 0] araliqta berilgen funktsiyani alayiq.
• Tiykarg`i menyuden Vstavka ni tan`lan`. 

---

• Onin` ishki komandalarinin` biri Funktsiyani tan`lan`. 
Na`tiyjede ekranda Master Funktsii dialog aynasi payda boladi. 
Yamasa instrumentler panelindegi f
x
funktsiya klavishasin mish` ko`rsetkishi 
ja`rdeminde tan`lan`.
Na`tiyjede ekranda Master Funktsii dialog aynasi payda boladi. 
Biz kategorii bo`liminen matematika i trigonometriya bo`limin tan`laymiz. 
Bul matematika i trigonometriya bo`liminde 50 den aslam funktsiyalar bar. 
• Funktsiyalardan 
sin x
ti tan`laymiz.
• Ok knopkasin basamiz. 
Ekranda biz argument x ke ma`nis beriwimiz kerek bolg`an ayna payda 
boladi. Biz [-/8; 0] araliqtag`i ma`nislerdi kiritiwimiz kerek. Biz bul jerge -/8 
ma`nisti kiritsek, bizge sinustin` -/8 degi ma`nisin esaplap beredi. Biz bul 
funktsiyanin` ma`nisin esaplap qoyg`an yacheykag`a kursordi a`kelip, formulalar 
qatarina o`zgeris kiritiwimizge boladi.
Solay etip, funktsiyanin` [-/8; 0] araliqtag`i ma`nislerin esaplaymiz. 
• Bul tabilg`an ma`nislerdi [Shift]+[Strelka] klavishalari arqali yamasa mish` 
arqali boyap alamiz. 
• Tiykarg`i menyudin` Vstavka bo`limin tan`laymiz. 
• Bunnan Diagramma punktin tan`lap alin` yamasa instrumentler panelindegi 
Master diagrammi di tan`lap alin`.
Na`tiyjede ekranda Master Diagramm (shag 1 i 4) aynasi payda boladi. Bunda 
standart ha`m standart emes diagrammalar bar. Standart diagrammada 14 tu`rli 
diagramma bar.
• Bizge kereklisi grafikti tan`laymiz. 
• Berilgen grafiklerden bizge kereklisin tan`lap ha`m 
• Ok knopkasin basamiz.
Bul knopkani basqan son` ekranda grafiktin` u`lgisi payda boladi. Bunda 
grafikti qatar yamasa bag`ana boyinsha jaylastiriw mu`mkinshiligine iyemiz.
• Kerekli parametrlerdi tan`lap Dalee knopkasin basamiz. 
Bunnan son` ekranda master diagramm (shag q i n`) dialog aynasi payda 
boladi. Bul aynada bir qansha parametrlerdi ornatiw mu`mkinshiligine iyemiz. 
Atap aytqanda grafikke at qoyiw, x,6,z ko`sherlerin belgilew, x,u,z ko`sherlerin 
ornatiw ha`m alip taslaw, olardin` jaylasiwin ko`riw, grafigimizdin` qaysi 
tochkalardan o`tetug`inlig`in, sol tochkalardag`i ma`nisleri menen ko`riw, Element 

---

legendani joqarig`a yamasa to`menge, on` ta`repke yamasa shep ta`repke qoyiwg`a 
boladi.
• Biz bunda da qa`legen parametrlerimizdi ornatip, Dalee knopkasin basamiz. 
Ekranda Master Diagramm (shag n` i n`) ayna payda boladi. Biz bunda 
grafikti qaysi betke jaylastiriwimiz kerekligin yamasa bizge kerek bolmag`an 
grafiklerdi alip taslaw mu`mkinshiligine iyemiz.
• Kerekli parametrlerdi ornatip, Gotovo knopkasin basin`. Na`tiyjede bizge 
kerek bolg`an grafik ekranda payda boladi. 
Biz bul grafikti qa`legen ornimizg`a jaylastiriwimizg`a, u`lkeytip ha`m 
kishireytiwimizge boladi. 
Sonday-aq, grafiktin` ha`m stenlerinin` de ren`lerin o`zgertiwimizge boladi. 
Payda bolg`an grafigimiz to`mendegi ko`riniste boladi.