Tema: kirisiw. Sintaksis hám onin` izertlew obyekti

Úndew gápler
Gápler emotsional ózgesheligine qaray emotsional hám emotsional hám emotsional emes gápler bolıp bólinedi. Xabar, soraw, buyrıq gápler emotsional emes gápler al úndew gápler emotsional gápler boladı.
Úndew gápler pikirdi kúshli emotsional sezimler menen bildiredi hám pátli intonatsiya menen aytıladı. :ndew gápler emotsional qatnastı bildiredi. Bunday gápler quwanıw, tańlanıw, ǵázepleniw, kúyiniw sıyaqlı emotsional sezimlerdi bildiredi. Mısalı: Hay-hay tuwılǵan jerdiń samalın-ay!
Hay, bárakalla, aman-esen elge qaytıpsań!
Úndew gáplerdiń mazmunı tómendegishe boladı.
Pax, báhár samalınıń jaǵımlısın-ay! Bárakalla! Iske sát balalarım!
2. Quwanıw, súyiniw.
Súyinshi, sheshe, súyinshi, balań keldi!
3. Ókiniw, kúyiniw, ǵázepleniw.
Astawpırlla bala! Haywan ekenseń barıp turǵan!
4. Qıynalıw, qapalanıw, jek kóriw.
Ax, Jabbarbergen, Jabbarbergen.
Qanday jigit ediń-a!
5. Árman, kúlki, kemsitiw.
Ómir taǵı bir aynalıp kelse ármansız jasar edim-a!
6. Qutlıqlaw, sálemlesiw.
Assalawma áliykum aqsaqallar!
7. Shaqırıq, súren.
Jasasın paraxatshılıq!
Jasasın xalıqlar doslıǵı!
Úndew gáplerdiń quramında tańlaq, janapay sózler jiyi qollanıladı. :ndew gápler joqarı intonatsiya menen aytıladı.
Qadaǵalaw ushın sorawlar:
1.Gáp degenimiz ne?
2. Gáptiń qanday grammatikalıq kategoriyaları bar?
3. Jay gáplerdiń qanday túrleri bar?
4. Xabar gáplerdiń grammatikalıq hám intonatsiyalıq ózgesheligi nede?
5. Soraw gápler qanday grammatikalıq qural arqalı dúziledi?
6. Buyrıq gápler qalay dúziledi hám qanday grammatikalıq, intonatsiyalıq ózgesheligi bar?
7. Úndew gápler qanday mazmundı bildiredi?
8. Úndew gápler qanday grammatikalıq qurallar járdeminde dúziledi? Intonatsiyalıq ózgesheligin túsindiriń.
Ádebiyatlar
1. Házirgi qaraqalpaq ádebiy tiliniń grammatikası. Nókis, 1992.
2. Házirgi qaraqalpaq tili. Sintaksis. Nókis, 1996.
3. Maxmudov N., Nurmanov A. Ózbek tilining nazariy grammatikasi. Toshkent, 1995.
4. G`ulomov A., Asqarov M. Hozirgi ózbek adabiy tili. Sintaksis. Toshkent, 1987.
5.Nurmaxanova A. Tipı prostogo predlojeniya v tyurkskix yazıkax.
6. Baskakov N.A. Prostoe predlojeniya v karakalpakskom yazıke. Karakalpakskiy yazık. Tom III. Nukus, 1993.
7. Allaniyazova Sh. Grammatikalıq tallaw. Metodikalıq qollanba. Nókis, 2000.