Tema: oksidleniw qálpine keliw usilinda qollanilatuǵin indikatorlar hám indicator qátelikleri mazmuni kirisiw I bap. Ádebiyatlarǵa sholıw

II Bap. Tájiriybe bólimi
2.1. Oksidleniw - qálpine keliw usılında qollanılatuǵın indikatorlar
1. Eritpede atsetat anioni bar ekenligi oǵan kislota qosılǵanda sirke iysinıń payda bolıwı tiykarında;
CH₃COO^- + H⁺ → CH₃COOH sirkenıń iysi yamasa spirt qosılǵanda efir payda bolıwı menen tastıyıqlanadı:
CH₃COOH + HOC₂H₅
CH₃COOC₂H₅ + H₂O
Barat ionı - barat kislotasınıń etil efirin jasıl jalın menen janıwı tiykarında:
H₃BO₃ + 3C₂H₅OH → B(C₂H₅O)₃ + 3H₂O ... isbatlanadi
Organikalıq reagentlarni indikatorlik ózgeshelikleri.
rN ózgeriwi, oksidleytuǵın, qaytarıwshı yamasa ayırım metall ionları tásirinde óz reńin keskin ózgertiretuǵın organikalıq reagentlar indikatorlar dep ataladı.
Maqsetke kóre indikatorlardi kislota-tiykar, oksidleniw-qaytarılıw hám metalloxrom túrleri bar. Indikator reńin ózgeriwi onıń molekulası dúzilisin ózgeriwi nátiyjesinde júz beredı. Mısalı: kislota-tiykar indikatorlariniń quramında vodorod ionı tásirinde ózgeriwshi funksional analitik gruppa (FAG) boladı.
Elementlardı ajıratıw hám konsentrlewdiń tiykarǵı túsinikleri hám klassifikaciyası:
Analiz processinde kóbinese elementtı júdá az muǵdarın (izini) ashıwǵa tuwrı keledi. Kópshilik analitik reaksiyalardı ashıw minimumı m=10^-3 - 10⁴ mkg bolǵanı túrde geyde, jáne de kem, 10^-7 - 10^-8 mkg muǵdardaǵı elementlerdı ashıw zárúr boladı.
Bunday az muǵdardaǵı elementtı ashıwdan aldın onı analitik reaksiya múmkinshiligindegi ashıw minimumı mánisine shekem konsentrlew (konsentraciyasın arttırıw) kerek.
Konsentrlew hám ajıratıw túsinikleri:
Dáslepki qospa strukturalıq bólimlerin bir birinen ajıratıw ushın orınlanǵan ámel ajıratıw, qospadaǵı mikrostrukturalıq bólekti konsentraciyasın makrostrukturalıq bólekke salıstırǵanda arttırıw ámeliy konsentrlew dep ataladı.
Salıstırmalı hám absolyut konsentrlew usılları bar.
Absolyut konsentrlew - processinde úlken kolem (massa) daǵi mikro strukturalıq bólim kishi kolem (massa) de jıynalıp qaladı. Mısalı as duzin júdá suyultirilǵan eritpesi putkinley puwlatilsa, quramındaǵı mikro muǵdardaǵı duz kishi kólemli (massa) eritpede jıynalıp qaladı.
Salıstırmalı konsentrlewde - mikro strukturalıq jáne onıń ashılıwına ırkiniw beretuǵın makro strukturalıq bólim muǵdarlarınıń qatnası ózgeredi. Salıstırmalı konsentrlew konsentrlew usılı menshikli bolib onıń nátiyjesi konsentrlew faktorı yamasa koefitsiyenti (F) menen xarakterlenedi.
Konsentrlew koefitsiyenti eritpe neshe ret konsentrlengenin ańlatadı.
Ajıratıw usılların klassifikaciyası makro hám mikro strukturalıq bólimlerdiń fizikalıq hám ximiyalıq ózgesheliklerin parqına tiykarlanǵan.
Elementlardı ajıratıw usıllarınıń tómendegi túrleri bar.
1. Puwlatıw (aydaw, puwlatıw, sublimatlaw), (absolyut konsentrlaw).
2. Kuydirib qozlatiw - anorganik element qaldıǵi metall oksidlerin anıqlawda qollanıladı (absolyut konsentrlaw).
3. Shóktiriw hám birgelesip shógiw (salıstırmalı konsentrlaw).
4. Kristallaw (absolyut konsentrlaw).
5. Ekstraksiya elementtı eki óz-ara qospaytuǵın (faza) qatlamdı birinen ekinshisine ótkeriw (salıstırmalı konsentrlaw).
6. Selektiv adsorbsiya - (tańlap sorılıw salıstırmalı konsentrlaw).
7. Elektroximiyaliq ajıratıw (elektroliz, absolyut konsentrlaw).
8. Xromatgorafiya usılları - elementtı qozǵaliwshań faza hám kózǵalmas fazaǵa bolǵan beyimlik parqına kóre atqarıladı (salıstırmalı konsentrlaw).
9. Shóktiriw hám birgelesip shógiw.
Makroquramali bólekti shóktiriw processinde geterogen sistemadaǵı eriwsheń mikro strukturalıq bólim makro-komponentte shókpesin ishine kirip birge shógedi jáne bul hádiyse birgelesip shógiw dep ataladı.
Birgelesip shógiwdiń sebebi eki:
Makro strukturalıq bólim shókpesine biygana ionların mexanik qosılıp qalıwı.
Makro strukturalıq bólektiń shókpesi payda bolıw processinde radiusı shóktiriliwshi kationǵa jaqın basqa kationlardi kristall ishindegi boslıqǵa kirip aralas shókpe payda bolıw hádiysesi.
Birgelesip shógiw processinde qospada muǵdarı júdá az bolǵan iondı ózinde toplap cho'kuvchi makro komponentaning shókpesi - kollektor (yaǵnıy jıynawshı, jámlewshi) dep ataladı. Mısalı, qospa daǵı júdá az Ra²⁺ hám Pb²⁺kationlari BaSO₄ menen birdey dúzılıw hám quramǵa iye shókpe payda etedi. Mıs (II) kationi ushın HgS, rux (II) kationiga MnO (OH)₂ shókpesi kollektor wazıypasın atqaradı.
Birgelesip shógiwdi sırtqı hám ishki túrleri bar.
Biygana ionlardı shókpe sırtına adsorbsiyalanib shógiwi - birgelesip shógiwdiń sırtqı túrine tiyisli.
Mikrotarkibiy bólim kollektordıń pútkil kolemi boyınsha birgelesip shógiwi - birgelesip shógiwdi ishki túrine tiyisli bolıp tabıladı.