Tema: oksidleniw qálpine keliw usilinda qollanilatuǵin indikatorlar hám indicator qátelikleri mazmuni kirisiw I bap. Ádebiyatlarǵa sholıw

2.2. Oksidleniw - qálpine keliw usılında qollanılatuǵın indikatorlar qáteliklerın esaplaw
Titrlewdi oksidleniw-qaytarılıw usılları (redoks usıllar) - elektron kóshiwi menen baratuǵın oksidleniw-qaytarılıw reaksiyalarına tiykarlanǵan.
Mısalı:
Fe⁺³ + Sn⁺² = Fe⁺² + Sn⁺⁴
E^o Fe⁺³ / Fe⁺² = 0,77 v
E^o Sn⁺⁴ / Sn⁺² = 0,15 v
Ulıwma halda jazsaq:
Red₁ + Ox₂ = Ox₁ + Red₂
Hár qanday oksidleniw-qaytarılıw reaksiyasında 2 redoks juplıq qatnasadı. Joqarıdaǵı reaksiyada Fe⁺³ / Fe⁺²va Sn⁺⁴ / Sn⁺² lar Redoks juplıqtı quraydı. Redoks simetrik titrlewde qaytarıwshılardı anıqlaw ushın standart oksidleniw qaytarılıw potensialı úlken bolǵan oksidleytuǵın titrantlar qollanıladı. Mısalı: KMnO₄, K₂Cr₂O₇, Ce(SO₄)₂ hám t.b.

E^o MnO₄ ^- / Mn⁺² = 1,51 v

E^o Cr₂O₇^-2 / Cr⁺³ = 1,33 v
E^o Ce⁺⁴ / Ce⁺³ = 1,44v
Kerisinshe, oksidlewshilerdi anıqlaw ushın standart oksidleniw-qaytarılıw potensialı múmkinshiligi barınsha kishi bolǵan qaytarıwshı titrantlar saylanadı. Mısalı: I₂, S₂O₃^-2, Fe⁺² hám t.b.
E^o I₂ / 2I^- = 0,54 v
E^o S₄O₆^-2 / 2S₂O₃^-2 = 0,99v
E^o Fe⁺³ / Fe⁺² = 0,77 v
Redoks usıllar muǵdarlıq analizdiń eń zárúrli farmakopeya usıllarınan esaplanadı.
1. Titranttiń tábiyaatına kóre:
a) Oksidimetriya usılı - oksidleytuǵın titrantlar menen qaytarıwshılardı anıqlaw.
b) Reduktometriya usılı - qaytarıwshı titrantlar menen oksidlewshilerdi anıqlaw.
Mısalı:
oksidlewshı titrantlar - KMnO₄, K₂Cr₂O₇, Se(SO₄)_2, KBrO₃ , I₂ ² hám t.b.
qaytarıwshı titrantlar - Na₂S₂O₃ * 5H₂O, FeSO_4, H₂C₂O₄*2H₂O ² hám t.b.
2. Anıqlanıwshı element menen tásirlesetuǵın reagent tábiyaatına kóre:

	Usıl atı	Titrant
1.	Permanganatometriya	KMnO4
2.	Bromatometriya	KBrO3
3.	Dixromatometriya	K2Cr2O7
4.	Yodometriya	Na2S2O3*5H2O
5.	Nitritometriya	NaNO2
6.	Yodatometriya	KIO3
7.	Seriymetriya	Ce(SO4)2
8.	Iodimetriya	I2
9.	Xloriodimetriya	ICl2
10.	Bromometriya	Br2

Reaksiyaǵa qoyılatuǵın talaplar:
Titrlewdi oksidleniw-qaytarılıw usıllarında qollanılatuǵın reaksiyalar tómendegi talaplarǵa juwap beriwi kerek:

1. 
   Reaksiya tolıq hám aqırına shekem barsin
   

(K_muv ≥ 10⁸, EYuK > 0,4 v)
2. Reaksiya tez barsin ( temperatura, katalizator)
3. Reaksiya stexiometrik koefficientte barsin, yonaki, qosımsha reaksiyalar bolmawi kerek.
4. Titrlash aqırǵı noqatın anıqlaw múmkinshiligi bolsın.
Neytrallanıw usılındaǵı sıyaqlı redoksimetriyada da tuwrı, ónimdi hám qaldıqtı titrlew túrleri qollanıladı.
Elementlerdıń ekvivalenti - olar massaların reaksiyada alǵan yamasa bergen elektronlar sanına qatnası menen esaplanadı: E = M / n
Mısalı:
MnO₄^- + 8H⁺ + 5e → Mn⁺² + 4H₂O
E = M / 5
Tikkeley (tuwrı) titrlew usılı:
Anıqlanıwshı element titrant menen tuwrınan - tuwrı titrlanadi. Mısalı: Mor duzı quramındaǵı Fe⁺² massasın anıqlaw.
5Fe⁺² + MnO₄^- + 8H → Mn²⁺+ 5Fe⁺³ + 4H₂O
Qaldıqtı (qayta ) titrlash usılı.
Anıqlanıwshı elementqa artıqsha muǵdarda titrantdan qosıladı hám málim bir waqıtqa qoyıp qóyıladı. Keyininen artıp qalǵan titrant qaldıǵin basqa titrant penen titrlanadi. Mısalı:
Na₂S massasın iodimetrik usılda anıqlaw.
Na₂S + J₂→ 2NaJ + S↓
J₂ + 2Na₂S₂O₃ → 2NaJ + Na₂S₄O₆ qaldıq.
Ónimdi titrlash usılı.
Anıqlanıwshı elementqa qandayda-bir reagent eritpesinen qosıladı, ajralıp shıqqan ónimdi titrant menen titrlanadi. Usılda oksidleniw - qaytarılıw ózgesheligin kórinetuǵın etiwshi hám etpeytuǵın elementlar muǵdarı anıqlanadı. Mısalı:

1. 
   H₂O₂ massasın yodometrik usılda anıqlaw.
   

H₂O₂ + 2KJ + H₂SO₄ → K₂SO₄+ J₂ + 2H₂O ónim
2J^- - 2e → J₂
H₂O₂ + 2H⁺ + 2e → 2H₂O
E H₂O₂ = M/2 J₂ + 2Na₂S₂O₃→ 2NaJ + Na₂S₄O₆
2. Oksidleniw-qaytarılıw reaksiyalarınıń teń salmaqlılıq turaqlısı.
Teń salmaqlılıq potensialiqiymatiga pH dıń tásiri.
Oksidleniw - qaytarılıw reaksiyaların tezligi hám baǵdarı elektr jurgiziwshi kúsh - (EYuK) dıń úlkenligine baylanıslı. Sol sebepli teń salmaqlılıq potensialınıń mánisi oksidleniw-qaytarılıw reaksiyasınıń EYuK ge baylanıslı boladı. Oksidleniw - qaytarılıw reaksiyalarınıń teń salmaqlılıq turaqlısınıń teńlemesin EYuK menen baylanıslılıǵın tómendegi reaksiya mısalında keltirip shıǵaramız.
MnO^-₄ + 5Fe⁺² + 8H⁺ = Mn⁺² + 5Fe⁺³ + 4H₂O
Reaksiya dawamında permanganat hám Fe (II) ionı konsentraciyası azayadı, Mn (II) hám Fe⁺³ ionların konsentraciyası bolsa asadı. Bul bolsa teń salmaqlılıq potensialın ózgeriwine alıp keledi
n - teńlestirilgen elektronlar sanı. Sonday etip, oksidleniw - qaytarılıw reaksiyasın elektr jurgiziwshi kúshin bilgen túrde teń salmaqlılıq turaqlısın esaplaw múmkin hám ximiyalıq reaksiyanı tolıq barıwı yamasa barmaslıǵının boljaw múmkin. Teń salmaqlılıq turaqlısı úlken bolǵanı ushın reaksiya tez hám tolıq baradı.
Basqa reaksiyanı teń salmaqlılıq konstantasini xisoblaymiz. Reaksiyada payda bolǵan ónim jıyındısı 7, 24+1=8, 24 bolıp, bunda reaksiyanıń procent muǵdarı qoyidagini quraydı.
8,24 --- 100
7,24 --- 88%
Teń salmaqlılıq konstantasi bul reaksiyada 10^0,8b ge teń boladı hám reaksiyanıń barıwı 88% di quraydı. Bul reaksiya qaytar reaksiya bolıp, titrimetrik analizda qollanilmaydi.