Tema: Orta Aziyada ayyemgi dawir estelikleri ham olardiñ uyreniliwi

Tema: Orta Aziyada ayyemgi dawir estelikleri ham olardiñ uyreniliwi.

Orta Aziya aymaginda e.sh. IV eramizdiñ IV asrlerine tiyisli estelikleri keñ uyrenilgen. Ozbekistan aymaginda E.Masson basshiliginda Termiz arxeologiya ekspeditsiyasi, Ya.G'ulamov atindagi Arxeologiya institutiniñ arxeologiya topari Ozbekistanniñ barliq walayatlarinda S.P.Tolstov basshiliginda Xorezm ekspeditsiyalarin misal keltiriw mumkin.

Orta Aziya aymaginda e.sh. IV eramizdiñ IV asrlerine tiyisli estelikleri keñ uyrenilgen. Ozbekistan aymaginda E.Masson basshiliginda Termiz arxeologiya ekspeditsiyasi, Ya.G'ulamov atindagi Arxeologiya institutiniñ arxeologiya topari Ozbekistanniñ barliq walayatlarinda S.P.Tolstov basshiliginda Xorezm ekspeditsiyalarin misal keltiriw mumkin.

XX asr 30 jillarinda E.Masson basshiliginda eski Termizdiñ qala boliminde qaziw jumislari alip barilip, e.sh. III asrge tiyisli buyimlardi tabiwga eristi. Usi menen birge Kushan dawirine tiyisli Ayirtamda qaziw jumislari alip bardi, natiyjede siyrek buyimlar yagniy «arfa shertip otirģan hayal» musini tabildi.

XX asr 30 jillarinda E.Masson basshiliginda eski Termizdiñ qala boliminde qaziw jumislari alip barilip, e.sh. III asrge tiyisli buyimlardi tabiwga eristi. Usi menen birge Kushan dawirine tiyisli Ayirtamda qaziw jumislari alip bardi, natiyjede siyrek buyimlar yagniy «arfa shertip otirģan hayal» musini tabildi.

1937-40- jillari S.P.Tolstov basshiliginda Xorezm ekspeditsiyasi Amiwdaryaniñ qurip qalģan Aqshadarya boleginde tariyxiy esteliklerdi dizimge aldi. Janbas qala, Topiraq qala esteliklerinde qaziw jumislarin alip bardi. Ekspeditsiya agzalari 1946-91- j araliginda Qoyqirilgan qala, Guzeliqir, Qalaliqir esteliklerin uyrendi.

1937-40- jillari S.P.Tolstov basshiliginda Xorezm ekspeditsiyasi Amiwdaryaniñ qurip qalģan Aqshadarya boleginde tariyxiy esteliklerdi dizimge aldi. Janbas qala, Topiraq qala esteliklerinde qaziw jumislarin alip bardi. Ekspeditsiya agzalari 1946-91- j araliginda Qoyqirilgan qala, Guzeliqir, Qalaliqir esteliklerin uyrendi.

Janbasqala- Tortkul aymaginda jaylasqan, tuwri tort muyesh formada, eki qatar diywal menen qorshalģan. Daslep paxsadan keyin bolsa qam gerbishten qurilgan. Diywaldiñ tomengi boliminiñ qaliñligi – 5 m, biyikligi 5-10 m. Diywal ham darwazalarda kungarlar joq, biraq shaxmat usilinda jaylasqan nayza oqi ushli shinaklari bar. Olar arasindagi araliq 1,20-1,84 m keñligi 0,18-0,12 sm.

Janbasqala- Tortkul aymaginda jaylasqan, tuwri tort muyesh formada, eki qatar diywal menen qorshalģan. Daslep paxsadan keyin bolsa qam gerbishten qurilgan. Diywaldiñ tomengi boliminiñ qaliñligi – 5 m, biyikligi 5-10 m. Diywal ham darwazalarda kungarlar joq, biraq shaxmat usilinda jaylasqan nayza oqi ushli shinaklari bar. Olar arasindagi araliq 1,20-1,84 m keñligi 0,18-0,12 sm.

Qoyqirilgan qala – Tortkul aymaginda jaylasqan bolip, aylana formada qurilgan ham 86,5 m qorģaniw diywali menen orap alinģan. Onda 9 kungar menen kusheytirilgen. Kungarlar bir tarepke emes diywaldan biyik etip qurilģan. Esteliktiń orayliq boliminde cilindr formadaģi (kolemi 42 m ) eki qabatli imarat qurilģan.

Qoyqirilgan qala – Tortkul aymaginda jaylasqan bolip, aylana formada qurilgan ham 86,5 m qorģaniw diywali menen orap alinģan. Onda 9 kungar menen kusheytirilgen. Kungarlar bir tarepke emes diywaldan biyik etip qurilģan. Esteliktiń orayliq boliminde cilindr formadaģi (kolemi 42 m ) eki qabatli imarat qurilģan.

Estelikte astronomik guzetiwler alip barilģan, keyingi dawirlerde qabiristanģa aylanģan. Ilaydan islengen ossuariyler koplep tabilģan.