Tema: Samarqand tarixi Joba

Tarixi: Dáslepki 1417—1420 -jıllarda [Ullıbek medresesi] qurılıp, keyinirek aldınan — maydandıń arqa bóleginde Ullıbek xanaqosi (1424-jıl ), arqa bólegine Mırzayi karwansarayi, qublsına Álika Ko’kaldosh juma meshiti (1430 -jıl ) qurılǵan, janında bolsa aǵashdan xotamkori usılında Meshiti Muqatta hám Abusaid medresesi qurılǵan. 1420—1440 -jıllarında Registon sánatli arxitekturalıq ansamblge aynalǵan. XvII asirde Samarqand hákimi Keń kókirekli Batır wayrana jaǵday daǵı Ullıbek xanaqosi ornına Sherdor medresesin (1619—1635/36 ), Mırzayi karwansarayi ornına Altınkori meshitin (1646/47—1659/60 ) qurdirgan. Registon maydanı óziniń reń-bareñ kafelkori bezewleri; naģisli bosaǵaları, úlken gúmbezleri menen Oraylıq Aziya arxitektorshiliģiniń kem ushraytuǵın esteligi esaplanadı.

Áyyemgi Samarqand qalasınıń rásmiy orayı Registon maydanı bolıp, bul jerde ush medrese qáddi kótergen: Ullıbek, Sherdor hám Altınkori medreseleri. Registon — áyyemgi ılım, tálim mákemeleri jaylasqan jay bolıp, shıǵıs daǵı qala qurılısı kórkem óneriniń eń kózge kórinetuǵın úlgilerinen biri esaplanadı. Ol haqqında Temuriyler maqtanısh menen: „Kim biziń kúsh-qudıretimizge itimalliq qilsa, kelip biz qurǵan ımaratlardı ko’rsin“, degenler. 2001-jılda bul úsh medrese UNESCOnin dúnya estelikleri dizimine kiritilgen.

Registon maydanı – tariyxda qalanıń ilim, siyasat hám diniy orayı bolǵan. “Registon” sózi “qumlaq jay” degen mánisti ańlatadı. Orta ásirlerde hámme úlken qalalarda oraylar “Registon” dep atalar edi. Sol nomdagi maydanlar Buxara, Qalasısabz hám Tashkentte de bolǵan. Samarqanddagi maydan bolsa Oraylıq Aziyadaǵı eń záwlim hám maqullawǵa iye maydanlardan biri edi. Bul maydanda bir neshe mıń jıllıq tariyx sáwlelengen. Ámir Temur húkimranlıǵı dáwirinde Registon Samarqandtiń orayına aylandırildi. Ullıbek dáwirinde bolsa maydan bunnan da áhmiyetlilew áhmiyetke iye boldı. Zamanagóy Registon ansamblı ózinde Ullıbek, Sherdor hám Altınkori medreselerin sáwlelengen etedi.

Registanniń qubla tárepinde xalıq arasında “Childuxtaron” dep atalatuģun meshittegi keń namazxana hám mazarlar jaylasqan edi. Olardı Ko’chkunchixan qurdirgan edi hám Altınkori medresesine qos etip qurılǵan edi. Ol 1904-jilģi jer silkiniwden keyin qarabaxanaǵa aylanıp, 1910 -jılı pútkilley buzılǵan hám ornı maydan bolıp qalǵan. 100 jıl arasında aqırǵı kórinisin alǵan bul Registandi kóriw qızıǵıwshılıǵında dúnyadan sayaxatshılar keledi.