Tema: Tekst hám onıń túrleri. Makro hám mikro tekstler

maqsetke muwapıq. V.G.Admoni klassifikaciyasın 
biykarǵa kiritpedik. Sebebi bul klassifikaciya ilimiy 
tiykarǵa qurılǵan. Sakrallıq tekstler kóbinese kórkem 
ádebiyatta, óndirislik-texnikalıq tekstler ilimiy tekstler 
menen qatar qollanılǵanlıqtan ilimiy tekstlerdiń 
ishinde qaralsa, administrativlik huqıq islerine 
baylanıslı tekstler rásmiy is qaǵazlar tekstlerinde 
ushırasadı. 
Reklamalıq tekstlerde jámiyetlik maǵlıwmatlar berilgenlikten publicistikalıq tekstlerdiń ishinde
úyrengen maqul dep esaplaymız.
Tekstlerdi
túrlerge ajıratıwda olardıń jazılıw strukturası da názerde tutılıw kerek. Máselen
arzanıń jazılıwında sintaksislik konstruksiyalar qáliplesken turaqlı ornına iye. Al maqala yaki
gúrrińde bunday strukturalıq qáliplesiw bolmaydı.

---

Usınday ózgesheliklerine qaray tekstler
tipologiyalıq jaqtan:
1) turaqlı strukturalı tekstler 
(maǵlıwmatnama, dálalatnama, annotaciya) 
hám 
2) erkin strukturalı tekstler (maqala, gúrriń, 
roman) dep te bólinedi.

---

Tekst gápke qaraǵanda úlken kólemdegi qatnas quralı, sóylew prosesiniń
ónimi, anıq nızamlılıqlar tiykarında qáliplesken jazba til kórinisi. 
Kommunikaciya prosesinde berilip atırǵan xabardıń kólemi de tekstler
tipologiyası ushın tiykar boladı. Kishi kólemdegi xabar ıqsham túrdegi
mazmundı, úlken kólemdegi xabar úlken kólemdegi mazmundı beredi. 
Demek, tekstte berilgen informaciyanıń kólemine qaray: 
•
Máselen, naqıl-maqal, tórtlikler, xat, maǵlıwmatnama, arza, tilxat hám taǵı basqalardı
minimal tekst dew múmkin. Roman, povest, monografiya, dissertasiya, sabaqlıq, 
lekciyalardı maksimal tekstler sıpatında analizlew maqsetke muwapıq. Geybir
izertlewshiler naqıl-maqal, hikmetli sózler, rásmiy is-qaǵazlar stiline kiriwshi ayırım
túrlerdi olardıń kólemi hám dúzilisine qaray, gápke jaqınlıǵınan kelip shıqqan halda kishi
kólemdegi tekstler dep te ataydı. Ayırım miynetlerde tekstler kólemi jaǵınan úshke
bólinedi: kishi, orta hám úlken kólemli tekstler. Telegramma, maǵlıwmatnama, arza, 
túsinik xat, isenim xat, daǵaza hám t.b. kishi kólemdegi tekstlerge kiredi.
2) maksimal tekst tiplerin ajıratıw orınlı. 
minimal tekst hám 

---

• Orta kólemdegi tekstlerge ańız, qıssa, qosıq, dástan, 
poemalar kiredi. Úlken kólemdegi tekstlerge povest, roman, 
dramalıq shıǵarmalar, trilogiyalar kiredi.Biraq bul tárizde
bóliw túsinbewshiliklerdi payda etedi. Ayırım dástanlar
kólemi, ishki mazmunı jaǵınan romannan úlken. Máselen, 
«Alpamıs», «Góruǵlı» sıyaqlı dástanlar kólemi hám mazmunı
tárepinen úlken kólemdegi shıǵarmalar esaplanadı. Yaki kishi
kólemli qosıqlardı orta tekst esaplaymız ba? Ulıwma bul
tárizde bóliw teoriyalıq tiykarǵa iye emes. Sonıń ushın da 
tekstti lingvistikada keń tarqalǵan ekige bólip izerlew
tiykarında úyreniwdi logikalıq hám ámeliy tárepten maqsetke
muwapıq boladı dep esaplaymız.

---