Temir yo‘ldagi avtomatika va telemexanika

Laboratoriya ishini bajarish uchun topshiriqlar.

1. O‘qituvchi bergan topshiriq bo‘yicha sxemaning modelini (1–rasm, 2–rasm, 3–rasm) keltirish va komponentlar parametrini tanlash.

2. O‘lchashni amalga oshirish va uni natijalarini 1,2,3 jadvallarga kiritish.

3. 1–rasm va 2–rasm uchun Kp ning pulsatsiya koeffitsientini hisoblash.

4. CHiqishdagi kuchlanishlarning ossillogrammalarini chizib olish.

a) Aktiv qarshilikli yuklamani ta’siri.

1–jadval

R	kOm	0.5	1	2	5	S=100mkF
=U	V	12.05	14.8	14	15.45
U	V	1.38	78	415	164
In	mA	26.72	15.24	7	3.12
Kp	%	9.15	0.15	0.06	0.07

b) Pulsatsiya koeffitsienti qiymatiga filtr sig‘imining ta’siri.

2–jadval

C	mkF	1	10	100	1000	Rn=0.5kOm
=U	V	15.4	15.8	15.38	15.38
U	V	165.4	16.55	1.63	160.5
In	mA	31.05	32.08	31.74	30.45
Kp	%	0.007	7.16	7.64	0.0077

v) Pulsatsiya koeffitsienti qiymatiga filtr induktivligini ta’siri.

3–jadval.

Ln	Gn	0.5	1	1.5	3	R1=0.1kOm
=U	V	14.86	14.86	14.86	14.86
U	V	8.05	80.11	80.15	80.18
In	mA	156.3	156.3	156.3	156.3
Kp	%	0.16	0.16	0.165	0.16

Nazorat uchun savollar.

1. 
   To‘g‘rilagichlardagi transformatorlarning vazifasini ayting.
   
2. 
   Turli sxemalar bo‘yicha yig‘ilgan to‘g‘rilagichlarning ishlash prinsiplarini tushuntirib bering.
   
3. 
   Tekshirilgan to‘g‘rilagichlar qanday afzallik va kamchi-liklarga ega?
   
4. 
   Turli yuklamalarda ishlayotgan to‘g‘rilagichlar qanday xususi-yatlarga ega bo‘ladi?
   
5. 
   Tekshirilayotgan sxemalardagi chiqish kuchlanishlari qanday farqlanadi?
   

Javoblar

1.Qurilma manbayi o‘zgaruvchan kuchlanish orqali siljitilganda siljitish

transformatori, siljitish g‘altagi, induksiyali rostlagichlar orqali amalga

oshiriladi. Bunda qurilmalarning kamchiligi shundan iboratki, ular katta

hajim va og‘ir, ko‘p isrofli va inersiondir.

Chiqish kuchlanishini o‘zgarmas kuchlanishidan siljitis o‘zgaruvchan

qarshiliklar orqali, ko‘mir gardishga o‘rnatilga tayoqchalar orqali, elektron

lampalar orqali va transformator orqali amalga oshiriladi. Bunday qurilma-

larning kamchiligi FIK ning kamligidir, chunki kerakli energiyaning bir

qismi ularning ishlashi uchun sarf bo‘ladi.

KUCHLANISHNI OSHIRUVCHI TO‘G‘RILAGICHLAR

Bu xildagi to‘g‘rilagichlar yuqori kuchlanish va kichik tokda ishlaydigan

yuklamalarga manba sifatida xizmat qiladi, ular yuklamaga 1 kV gacha

kuchlanish kerak bo‘lganda ishlatiladi.

Bu xildagi to‘g‘rilagichlarning ishlash prinsipi quyidagicha: to‘g‘rila-

gichga ulangan chiqish sig‘imi bir yoki bir nechta bo‘lib, ishlash jarayonida

sig‘imga yig‘ilgan kuchlanish yuklamaga beriladi, ya’ni elektr energiya

yuklamaga razryadlanadi.

Kuchlanishni oshiruvchi to‘g‘rilagichlar simmetrik va nosimmetrik

guruhlarga bo‘linadi.

To‘g‘rilagichning chiqishidagi o‘zgarmas kuchlanishni siljitish o‘zgaruvchan tok orqali, o‘zgarmas tok orqali va boshqariluvchi ventellar orqali amalga oshiriladi. Bundan tashqari bu usullarning aralashgan hollari orqali amalga oshirish mumkin. Shular bilan bir qatorda yuklamaga bog‘liq bo‘lmagan holda yuklamaga kelayotgan kuchlanishni noldan to nominal qiymatgacha o‘zgartirish mumkin. Kuchlanishni siljitish avtomatik tarzda yoki noavtomatik tarzda amalga oshiriladi. Noavtomatik siljitish operator shaxs orqali amalga oshiriladi. Avtomatik siljitish esa avvaldan rejalashtirilgan dastur orqali amalga oshiriladi. Tashqi ta’sir natijasida siljiydigan kuchlanish bu yuklama kuchlanishi yoki undan oqadigan tok hisoblanadi.

Togirlangan kuchlanosh va tokni ortirish uchun sxemaning har bir tarmogiga ventil ulash mumkin, ular ozaro ketma ket parallel yoki gurpalab ulanadi. Bu togirlagichlarning ishlash prinsipi quyidagicha tokning 1 -yarm davrida B¹ va B³ ventillardan tok otadi B² va B⁴ ventillar esa berk boladi tok transformator cholgaminung yuqori uchidan ventil B¹ nagruska qarshiligi Rn va ventil B³ orqali tranformator cholgamining pastki uchiga boradi.