Temuriylar dáwiri oyshılları ijodida musika

Temuriylar dáwiri oyshılları ijodida musika.

Joba :

1. Ámir Timur, Shoxrux Mırza hám Ulugbek Mırzalar dáwirinde musika ustazları ijodi.
2. Sultan Xusayin Mırza hám Ámir Alisher Navaiy dáwiri musikasi hám raks san'ti.
3. Zaxriddin Muxammad Bobur musika hám raks kórkem óneri tadkikotchisi.
4. Ulıwma juwmaqlar.

Biz babalarımızdıń 2500 jıllıq jazba tariyxına názer salatuǵın bulsak jaxon xalklari arasında turkiylar salıstırǵanda sinmagan, pútkil, materiallıq mınawy hám materiallıq teń salmaqlılıqın jaqsı saklagan xalklar sarasiga kiredi. Arqa muz túbi joq teńizinen Xindistonning orayına shekem Kamchatgadan Ovropaning kindigigacha, Mojoristondan Saxroi Kabrgacha bulgan aymaqlar ata-babalarımızdıń kúshish, iste'lo etiw, hákimiyat urnatish maydanları bulgan. Bul keńliklerde eradan aldınǵı dáwirlerden yakin ásirlerge shekem Xunlar, Kuk-Túrkler xokonliklari, Ovrapa Xunlari. OkXunlar, Xazar, Bulgor, Uygur. Uguz hám Karluk xonliklari, Itil Bulgorlari hám Koraxoniylar, Turkiston hám Urta shrk xamda Altın Urda xonliklari, Temur hám Bobur imperiyalari shólkemlesken.

Bul unlab xokonliklar, xonliklar, sultanlıqlar, Imperiyalarning uz tariyxı, ádebiyatı, arxitektorchiligi, mádeniyatı, bilimi, musikasi insaniyattıń kelesi tarakkiyotida áhmiyetli axmiyat kásip etkenligi, búgingi tarakkiyotning boskichlari ekenligi júdá kup tadkikotchilar tárepinen urǵanılǵan hám úyreniledi.
[В ответ на Аynura Jienbaevna]
Biz sol úlken turkiy tariyxtıń altın saxifalaridan biri bulgan Temuriylar dáwiri mutaffakkirlari ijodida musikaning urni kanaka bulganligi, ulıwma usha dáwir musikasi hám musikachalari jóninde kiskacha baxoli kudrat oylawǵa urınıp kuramiz.
Temuriylar dáwiri XIv ásirdiń ekinshi yarımınan Xv ásirdiń birinshi un jıllıǵınasha bulgan dáwirdi uz ishine aladı. Bul Temuriylarning Oraylıq Aziya hám Xurasan, ulıwma Urta Sharkda xukmronlik kilgan 160 - jıllıq tariyxın kamrab aladı.
Bul aymaqta XvI ásir baslarında Temuriylar inkirozga dus kelgennen keyin XvI ásirdiń ekinshi un jıllıǵınan ፄkeyinፄ baslap Temurdıń taǵı bir áwladı Ullı Boburiylarning Xindistonda úsh yarım ásirlik xukmronlik dáwiri baslandı.
Temur hám Temuriylar dáwiri jaxon mámleketliliginde, páninde, mádeniyatında, ádebiyatında, arxitektorchiligida, suwretleytuǵın sana'tida [В ответ на Аynura Jienbaevna]
Vamusikasida betokror ız koldirdi hám ol bul kunge shekem jaxon ilimpazlarınıń tadkikot maydanı bulib kelmokda. Ekenin aytıw kerek, Temur uqıplı kisilerdi kadrlaǵan. Imperiyasi, tap daǵı kem ushraytuǵın xunarmatlarni, alımu artistlerdi poytaxga usınıs kilgan. Temur dáwirinde Samarkandda ullı injinerler, jetik ilimpazlar, ayrıqsha kompozitorler istikomat kilgan. Temur dáwiri mutaffakirlarining bir kismi tikkeley Temurdıń uz áwladlarınan bulsa, úlken bir kismi bul shańaraqǵa yakin aslzodalarning áwladları bulishgan, bir kismi bolsa bexudud mámlekettiń túrli jaylarınan keltirilgen. Temur dáwirinde birpara dereklerde kursatilgan maǵlıwmatlarǵa kura urmiyalik Sayfiddin Abdulmumin eń jası ulug ullı kompozitor Temur sarayında jasaǵan. Ol Kashkarning Urmiya shaxridan keltirilgen. Ol uzi jańalıq ashqan oxanglarni jazıw usılı menen «Xusayniy» degen kuyni jazıp koldirgan hám ol biziń kúngacha jetip kelgenligi kórkem ádebiyatqa baylanıslı dereklerde kayd etilgen. XIX asirde ፄ Tanbur chizigiፄ degen oxanglarni jazıw usılın jaratqan Kámal Xorezmiy mine sol Sayfiddin al-Urmaviyning oxang jazıw usılın rawajlanıwlastırǵan iva paydalanǵan bulsa extimol. Sayfiddin al-Urmaviy xakida boshka maǵlıwmatlar tapolmadik.
Temur sarayınıń ekinshi bir ullı musikashunosi marogalik Xuja Abdulko bolıp tabıladı Noyi bolıp tabıladı.
[В ответ на Аynura Jienbaevna]
Abul Kodir Noyi Temuriylar dáwirdiń iri musikashunosi oyshıllarınan bulib, musika xakida ፄ Jam'ul alxonፄ hám ፄKommentariyaul-advorፄ nrmlik kitaplar jazıp koldirgan. Ol júdá kup umirin turkiy sultanlar sarayında utkazgan. Ámir Temur sarayına kelguncha Elxoniy sultanlarınan Sultan Uvays sarayında jasaǵan. 1393 jılda Ámir Temur Bogdodni jawlap alıw etkenla Irok hákimi Sultan Axmad jaloirning shańaraqı, bogdodlik kuli gúl ustalar hám xunarmandlar menen birge Xuja Abdul Kodir xam Samarkandga kúshirilgan. Usı dóretpelerin kompozitor Samarkandda jazǵan bulishi xam múmkin.
Xoja Abdul kodir bul dóretpelerinde biziń adimgi turkiy musikamiz jóninde kimmatli maǵlıwmatlar koldirgan. Turk ilimpazları [В ответ на Аynura Jienbaevna]
Kupirilizoda hám jóninde kimmatli ma'xlumotlar koldirgan. Turk ilimpazlar Kupirilizoda hám rauf Teńi-tayı joqbeklarning Xoja Abdul Kodir dóretpelerinen olagn iktiboslariga kura turk musikasining bizde kolgan eń burınǵı ızları baqsı, uzon, kubuz, suzlarida ańlatpalanadı. Baqsı suzi xozir xam dumbira shalıp dástan aytuvchilarga salıstırǵanda isletiledi. Sonıń menen birge, urta ásir uygurlarida baqsı suzi xatker mánisinde isletilingen.
XIII ásir Elxoniylarning jazba dáreklerinde iloxiyotdan pal ochuvchi koxinlar xam baqsılar delingen. Tap sonday uzbek kungirot uruglarida xozir xam tagdirdan pal ochuvchi kushnochlar biaxshi dep ataladı. Sonday eken, kadimgi turkda koxin-baqsı -shayır -musikashunos bir ilxom sebepli júzege chikadigan uqıp sanadib ፄ baqsı ፄ suzi menen kórsetilgen. Shunonchi, uzon suzi xam uguz turkchasida áyne baqsı degeni eken.
[В ответ на Аynura Jienbaevna]
Xuja Abdul Kodirning jazıwısha, kadimgi túrklerde úsh usıl sheńberi bulib, ፄ kukፄ lar dep atalǵan. Kadimgi turk xokonlari sarayında bolsa kadimgi Kitaylar namalar menen chatishib ketken tukkiz kugning 360 ta tarmaq namaları atqarıw kilinar eken. Tukkiz kug kuyidagicha atalǵan : Ulug kug, Arıslanchop, Burs, Kuladu, Kudadgu, Burstargay, Jantoy, Xantoy,, Shandok. kadimgi turkiylar cholgudan chikariladiganoxanglar kuglar, dawıs menen aytıladıganini bolsa ፄ yirፄ hám ፄdulaፄ deyiwedi.
Bul kuglarning kóbisi Besmúyeshlik dáwirinde boladır hám geyde ramal dáwirinde xam boladır. Alarni turkiyu mugiliy abayot xam derlar. Biraq Irok túrkleri, mu'tadilga kuprok beyimdurlar jáne bul andok kuylaok yulidirkim, Sortoda yamasa Ushshokda yamasa Segoxda Irok uzra kuylaydi uzra kuylaydi. Hám ani farsıu turkiy abayot xam derlar. Bul abayot ramal baxrida bulgay ፄXoja Abdulkodiriyning bul gáplerinen kurinib turıptı, olda, XIII asirdeyok kadimdan qasındaፄ aralas yashayapdi bir-birine sińip keta baslaǵan eken.
Tarxiy dereklerge karaganda Xoja Abdul Kodir 1399 jılda Ámir Temurdıń ugli Mironshox sarayında Tabirizda payda boladı. Bul dáwirde Mironshox mámleketlik jumısların uz xoliga tastap kuyadi. Fakat kúndelikli turmısqa [В ответ на Аynura Jienbaevna]
Berilip kungliga kelgen islerdi kila baslaydı. Xon áwladınan bulgan hayalı Xonzodabegimni xab besabab bir neshe ret jazalaydı. Xonzodabegim Sultanıyadan tugri kaynotasi Ámir Temur aldına Samarkandga kelip buiun vokealarni suzlab beredi. Bunnan Ámir Temur kattik dargazab boladı hám Azerbaydjanda uzi tártip urnatish ushın kushin tartadı. Eń daxshatlisi, Mironshoxning kúndelikli turmısqa turaqlı xızmetke jalb kilingan sazendeler hám kompozitorlerden bir gruppası Ullı adamlar ismi menen qosıp aytılatuǵın sózler Kuxistoniy, Kutbiddin Noyi, Xabib Udiy, guyanda Abdulmuminlar begunox dorga tartılıp ketedi.
Ámir Temur ፄ Jeti jıllıq júriwleri dáwirinde, yaǵnıy 1402 jılda Yakin Shark júriwlerinde Xoja Abdul Kodir Ámir Temur xuzuriga xuzuriga tutıp keltirilediፄ.
Xoja Jaxongirni kurganda shıraylı dawıs menen ፄKur'onፄ quran oqıw etiwge túsedi. Ámir Temur ushanda ፄXoja túyetawıqnidan uzını ፄ Kur'onፄ ga urdi-deydi jáne onı afv etedi.
[В ответ на Аynura Jienbaevna]
Shoxrux Mırza hám Ulugbeklar dáwirinde xam bir gruppa musika iutafakkirldari xızmet kursatdi. Bulardıń basında zur musika bilgiri hám atqarıwshısı bulgan Ulugbek Mırzanı uzi turardı. Bular Darvish Axmadiy, Sultan Axmad Xisomiy, Abdulvafo, balxlik Ullı adamlar ismi menen qosıp aytılatuǵın sózler Soxib, shaxrisabzlik Abulbarak, xirotlik Xuja Yusuf Burxonlar bulishgan. Bul jetik artistler Shoxrux hám Ulugbek Mırza sarayında jasawıb, ullı adamlar ismi menen qosıp aytılatuǵın sózler Lutfiy, Godoiy, Atoiy, Sakkokiy, Said Axmad, Xoraxmiylarning utli gazallariga musikalar bastalashib, úlken maxorat menen uzlari atqarıw etiwgen hám iktidorli jaslardı tárbiya kilganlar.
Movarounnaxrda Ulugbek sultan uldirilgandan keyin bul jerde uzok vakt tınıshsızlıqlar xukm surdi. Xurasan múlkinde bolsa Xusayniy Baykaro taxtni iyelep, bekaror arqayi’nlik urnatdi. Navaiy basshılıǵında Temuriylar xukmron bulgan barlıq aymaqlarda jasap atırǵan ilim hám kórkem óner axli oqımıslılarına xayrixoxlik kursatdi. Sol sebepli júdá kup ádebiyat, pán, kórkem óner nomayondalari Xirotga-Xusayn Baykaro hám Ámir Alisher Navaiy [В ответ на Аynura Jienbaevna]
Ortalıqına jıynandi. Bul ortalıqtaǵı xamma tarawdıń ulug zatların sánesi ruyxat chuzilib ketedi. Sol sebepten biz fakat olardıń musika tarawine úlken xızmet kilganlarnigina sanap utamiz hám olardan xam ayayrimlarining musikiy iskerligin túsindirme beriwge háreket kilamiz.
Xusayniy Baykaro basshılıǵı dáwirinde musika ustazları Abduraxmon Jomiy, Alisher Navaiy, Said Muxammad Paxlavon, Xoja Dexdor, Ustod Kulmuxammad Udiy, Shayıqı Noyi, Xusayn Udiy, Kámaliddin Bınaiy sıyaqlı unlab musika bilgirlerin, shayır hám ilimpazlar iskerlik kursatishdi. Abduraxmon Jomiy tikkeley Navaiy sorawina kura uz dáwirine uyqas hám túsinikli kilib musika qollanbası pitti. Sonıń menen birge, uzi namalar xam bastaladi. Ullı adamlar ismi menen qosıp aytılatuǵın sózlerdiń ፄ Nakshi Mulloፄ kuyi usha zamanlarda xam ataqlıbulgan eken. Bul nama biziń kúngacha xam jetip kelgen. Navaiydıń dusti hám shákirti Ullı adamlar ismi menen qosıp aytılatuǵın sózler Said Muxammad Paxlavon xam ataqlı sazende hám kompozitor bulib, dereklerge kura ፄ Rostፄ makomining panjgox qosıq yullarini ol kisi dóretiwshilik kilgan degen túsinikler bar.
[В ответ на Аynura Jienbaevna]
Xazrat Navaiy uzlari xam dáwiriniń nomdor kompozitorleri bulgan Mir Alisherdiń kompozitorlıǵı jóninde uz dáwiriniń ullı bilgiri, benazir Bobur Mırzanıń suzlarini áyne keltiremiz: ፄAlisherbek taǵı musikaga jaqsı no'malar boglabdur. Jaqsı nakshlar, jaqsı keleshektiń nıshanılar bardur. Axli filosofiya axli xunarga Alisherbekga tárbiyashı hám mukavviy málim emeskim, xargiz payda bulgay. Ustaz Kulmuxammad, Shayıq noy Xusayn Udiykim, sazda eń kórnekli isker edi, bekning tárbiyati ap takviyati bila muncha tarakkiy hám shuxrat kildilarፄ.
Ekenin aytıw kerek, Bobur Mırza Xazrat Navaiynı ፄ kup hám xupፄ jazǵan ustaz shayır retinde tán alıw etip geyde badiyatida ayırım nuksonlar xam bar ekenin biymálel aytıp utgan. Lekin Navaiydıń kompozitorlıǵına yukorida berilgen benukson baha -Navaiydıń nakadar úlken kompozitor hám benukson musikiy ustaz bulganligini kursatadi.
Navaiy uzınıń ፄ Kriterya ulavzonፄ qollanbasında usha dáwir uzbek musikasi jóninde kimmatli maǵlıwmatlar jazıp koldiradi. Usha payıtlar [В ответ на Аynura Jienbaevna]
Turki-uzbek ulusida ፄargushtakፄ ısımlıq nama bar ekenin aytıp ketedi. Taǵı kuyidagi qosıqtıń bir qatarılardı keltirip:
Ay xusningga zaroti jaxon ichra tajalli
Mazxar saǵan buyımlar,
Sen húrmet kórsetiw bila kavmu mákan ishinde mavla
Álem saǵan mavla
Bul qosıqiy salmaq arab hám farsında yukligini aytıp, bir turkiy-uzbekcha ataqlı bulgan kuyga uyqas keltirmok ushın usha keltirmok ushın usha zaman shayırları 14-buginlik gazalga taǵı 6 bugin kushib, bunı qosıqiy mustazod janri dep atayotgani jazadı. Navaiy bunda musika salmaǵına qosıq salmaǵı maslastırılǵan deydi. Sonıń menen birge, xazrat Navaiy dáwirinde xam ፄ kiz kúshirishፄ, kelin túsiriw tuylar aqırında ፄyor-yorፄ aytılıwıın, biraq salmaǵına tugri kelmewi aytadı hám kuyidagi qosıqiy mısaldı keltiredi:

Kaysi shabanda esib keldi jaǵımlı tań samalı háwjar

Kim domidan tústi ut janım háwjar
[В ответ на Аynura Jienbaevna]
Bunnan tashkari Navaiy «goyatdan tashkari dilpazir hám rux afzo taǵı bir «turki» bar ekenin keltirediki, bunı professor Fitrat makomlarining kuplarida kullanadigan «turk avji» kismi bulsa kerek-dep aytadı. Sonıń menen birge, Navaiy kungrot uzonlarning uzmogi, uzbeklarning buday-budayi vaznga ras kelmeydi deydi. Bul degeni baqsılardıń baqsıyonasi, usha dáwir uzbek-turkchasidagi ulan-aytısıwlardıń vaznga ras kelmewin aytmokda.
Endi Bobur Mırza úlken kompozitor» jaqsı nakshlari hám jaqsı keleshektiń nıshanıları bar» dep tán alǵan Navaiydan bizgeshe jetip kelgen namalar barma degen soraw tugiladi.
Bunnan biz professor Fitratning talkinlariga tayanamiz.
[В ответ на Аynura Jienbaevna]
Abdurauf Fitratning keltirilgen dáliline kura, házirgi ataqlı, «Kori sorto» kuyi aldınǵı ásirlerde xalk arasında «Kadrı Navaiy», birpara orınlarda bolsa «Kari Navaiy» formasında atalǵan. XIX ásir aqırı biziń asrimizning baslarınan bul nama « Kori sorto»bulib ketken degen pikirler ańlatadı. Biz xam ustaz Fitratga kushilgimiz keledi.
Temuriylar dáwiri musikiy ustazlardan biri Xusayn Boykaro sarayında jasaǵan, xazrat Navaiydıń dusti hám shákirti Said Muxammad Paxlavon bulgan. Bul adam Sultan Xusaynning birinshi polvoni bulishi menen birge, eń jetik sazendesi hám kompozitorı xam bulgan. Bul kisi Boykoro sarayınıń úlken kushtgirlik hám musikashunoslik mektepti boshkargan. Sonıń menen birge, Navaiy dáwirdiń ataqlı shayırlarınan biri Kámaliddin Bınaiy xam musika jetik oqımıslılarınan biri bulgan hám qollanbalar jazǵanlıǵı, namalar bastalanganligi kupgina derekler orkali bizgeshe jetip kelgen.
[В ответ на Аynura Jienbaevna]
Yukoridagilardan kurinadiki, Forobiylar zamaninen baslap «ilmi iyko'»menen «ilmiy aruz»-yaǵnıy musika ritmikasi menen qosıq ritmikasi yamasa bulmasa, musika usılı menen qosıq salmaǵı egiz pánler retinde urǵanılıp kelingen. Xar bir barkomol oqımıslı adam bul eki pán teoriyasın hám ámeliyatın teń uzlashtirish háreket etiwgen.
Temuriylar dáwirdiń taǵı bir ullı musikashunosi, xazrat Navaiydıń kishi zamanlası suzsiz bul Bobur bolıp tabıladı. Bobur Navaiydanda kuprok musikaga tiyisli xabarlar jetkeziwshi kimmatli «Qısqa»sıyaqlı qollanbalardı jazıp koldirgan. Navaiyda tilge alınǵan uzbekcha musika atmalarga anikliklar kiritip xarakteristikalap ketken
Bobur uzınıń Bir dáwirde, áyelgusi bir dáwirde»deydi. Bul jerde Bobur Mırza aytıp atırǵan musika tiyisli «taksim» hám «yolgu» suzlarining mánisi ne eken? «Davr» musikiy atatma retinde pánge IX asirde kirip keldi. Ol daslep Al-Kindiy, Al-Forobiy, Ibn Sino sıyaqlı ullı oqımıslılar dóretpelerinde bekkem musikiy atatma retinde yashay basladı. «Davr» olar dóretpelerinde musikaning ulcham ritmik dóńgelekleri, ritmik sırtqı kórinisler retinde, keyinrok bolsa «davr» yamasa onıń kupligi «advor» muiskaning ulıwma jámi konun-koidalari sisteması mánislerinde isletiline basladı. Xazrat Navaiy xam «advor» ni musika tiyisli pán ekenligin sonday ańlatadı.
Ilmi advoru pánni musikiy,
Mendin ul ılım buldi taxkikiy.
«Taksim»suzi házirgi Turkiyada hám sonıń menen birge, bir kancha arab mámleketlerinde xozir xam musika atatmasi retinde isletiledi. Arab musikashunoslari «taksim»-cholgu imprvizatsiya janri bulib, turkiy xalklar muiska kórkem ónerinen arablarga utgan dep túsintiriwinen. Sonday eken, biziń babalarimiz dóretiwshilik kilgan cholgu atqarıw-tapkirlik-yaǵnıy improvizatsiya janri- «tasim» nomibilan Turkiya hám Yakin Shark mámleketlerinde musika termini retinde xamon yashayapti.

Sharxning men kurmagan javru japası koldimu,

Qáste kunglim shekpegen dardubalosi koldimu.
gazali usha dáwirdiń «Tarxoniy»degen bir kuyi menen aytilib turkiy ulusda júdá ataqlı ekenligin aytadı xamda sol kuyning «taksimi [В ответ на Аynura Jienbaevna]
Bir dáwirde, áyelgusi bir dáwirde»deydi. Bul jerde Bobur Mırza aytıp atırǵan musika tiyisli «taksim» hám «yolgu» suzlarining mánisi ne eken? «Davr» musikiy atatma retinde pánge IX asirde kirip keldi. Ol daslep Al-Kindiy, Al-Forobiy, Ibn Sino sıyaqlı ullı oqımıslılar dóretpelerinde bekkem musikiy atatma retinde yashay basladı. «Davr» olar dóretpelerinde musikaning ulcham ritmik dóńgelekleri, ritmik sırtqı kórinisler retinde, keyinrok bolsa «davr» yamasa onıń kupligi «advor» muiskaning ulıwma jámi konun-koidalari sisteması mánislerinde isletiline basladı. Xazrat Navaiy xam «advor» ni musika tiyisli pán ekenligin sonday ańlatadı.
Ilmi advoru pánni musikiy,
Mendin ul ılım buldi taxkikiy.
«Taksim»suzi házirgi Turkiyada hám sonıń menen birge, bir kancha arab mámleketlerinde xozir xam musika atatmasi retinde isletiledi. Arab musikashunoslari «taksim»-cholgu imprvizatsiya janri bulib, turkiy xalklar muiska kórkem ónerinen arablarga utgan dep túsintiriwinen. Sonday eken, biziń babalarimiz dóretiwshilik kilgan cholgu atqarıw-tapkirlik-yaǵnıy improvizatsiya janri- «tasim» nomibilan Turkiya hám Yakin Shark mámleketlerinde musika termini retinde xamon yashayapti.
«Áyelgu» bolsa ijroning aytılǵan sóz yuli bolıp tabıladı. Bayaǵı «Tarxoniy» kuyining cholgu kismi- yaǵnıy baslanıwı hám aralarındaǵı cholgu pauzalar menen qosıq -aytılǵan sóz kismi usılı fark barm, Bobur «taksim» menen «ayolgu»si boshka- boshka dáwirde deyapti. Navaiy xam «ayolgu»jóninde sonday deydi:
Áyelguing neshe háwjar ulgusi,
Meniń yiglarim zor-zor ulgusi.
Endi dikkatga sazovari mınada, Boburning usha «Tarxoniy»kuyiga salıp atqarıw kilingan gazali xozir xam «Rost» makomining «Kashkarchai savti kámalon»bólimi bulib atqarıw kilinadi. Lekin bunda musika usılı menen suz búydew usılında fark júk. Sonday eken, usha waqıttaǵı «Tarxoniy» kuyi menen «Kashkarchai savti kalon» boshka-boshka namalar bolıp tabıladı.
Sonıń menen birge, Bobur Mırza «orgushtak» musikiy termini jóninde xam bizge anik maǵlıwmatlar beredi. Ol jazadı : «Sultan Xusayn Mırza zamaninde taǵı bir surud chiktikim, turkiyga uk máwsim buldi, anga dagi bul vaznni taksim kilurlar, ul dagi eki dáwirde baslanıpdur:
Kelgil ey demijon, neshe tartay inrtizor,
Kildi xajring notavon kildi shavking bekaror.
Bul salmaq turk arasında «kushikka máwsim. Orgushtak bitarda bul salmaq taksim kilurlar». Sonday eken Boburning kursatishicha argushtak-qosıq -raks janri bolıp tabıladı. Ol házirgi fol'kloretnografik-qosıq -raks dásteleriniń atqarıw usıllarınıń uzginasi bolıp tabıladı.
Xazrat Navaiy xam «argushtak» kanday musikiy túsinik ekenligin kuyidagi qosıqtıń bir qatarılarda aniklashtirib kúygen:
Xosh ulki, bazmda aylar teparda argushtak,
Shaq anda tanbur shalıp, Navaiy desa kushik.
Sonday eken, «argushtak» sazlar hám xofizlar jurligida atqarıw kilinadigan shux jalǵız hám jámáát bulib atqarıw kilinadigan raks bolıp tabıladı.
Suzning qısqa etetuǵın bulsak, Temuriylar dáwirinde, Temuriylarning uzidan hám olar boshkargan aymaqlardan ullı oyshıllar jetisip chikdi. Olar pán, mádeniyat, ádebiyat, arxitektorshılıq, musika, suwretleytuǵın kórkem óner tarawinde kilgan hám koldirgan bebaxo miyrasları menen insan shanini taǵı joqarılıqlarǵa kutardilar. Olar búgin xam, keleshekte xam pútkil ilgor insaniyattıń hám miyraslarxur áwladlardıń gururi bulib, máńgilikke tiyisli bulib kolaveradilar.

Ádebiyatlar :

1. Milliy ideologiya - mámleket kelesheginiń tiykarı Karimov I. A.
2. «Musika stilistikasi». 1991 jıl. Jayxun. Sh. Raxmatullaev. Termiz. «Metodika uz. obuchenie»O. Apraksina. 1978. Moskva.
3. Omonullaev D. Ulıwma tálim mektepleri ushın musika programmaları T. 1992
4. Nurmatov X. 6 -klass ushın ukuv kullanma. T. 1997
5. Nurmatov X. 1- klass ushın «Musika álippesi» sabaqlıǵı T. 1998