Termiz davlat universiteti iqtisodiyot va turizm fakulteti "moliya" kafedrasi

4.Taqsimlovchi schetlar. 

Ushbu  schetlar  mablag‘lar  va  ular  tashkil  topish  manbalari  ba’zilarini  kalqulyasiya 

ob’ektlariga yoki davrlar bo‘yicha to‘g‘ri taqsimlanishini ta’minlaydi. 

Taqsimlovchi schetlar ikkiga bo‘linadi: 

1.  Yig‘ib taqsimlovchi. 

2.  Hisobot davrlari bo‘yicha taqsimlovchi. 

Yig‘ib  taqsimlovchi  schetlariga  2310  –«YOrdamchi  ishlab  chiqarish»,  2510-– 

«Umumishlab chiqarish xarajatlari» schetlarni misol tariqasida keltirish mumkin. 

Masalan:  asosiy  ishlab  chiqarishdagi  asosiy  vositalar  yordamchi  ishlab  chiqarish 

yordamida ta’mirlandi.  YOrdamchi ishlab chiqarish tomonidan bajarilgan ta’mirlash xarajatlari 

2310 – «YOrdamchi ishlab chiqarishlar» schet debetida yig‘iladi va ta’mirlash ishlari tugatilgach 

asosiy  ishlab  chiqarish  xarajatlariga  qo‘shiladi.  Agarda  ishlab  chiqarishda  bir  necha  mahsulot 

tayyorlanayotgan  bo‘lsa,  shu  mahsulot  tannarxiga  mahsulot  to‘rini  ishlab  chiqarishda  band 

bo‘lgan asosiy vositalar qiymatiga ko‘ra mos ravishda taqsimlanadi. 

Yig‘ib  taqsimlaydigan  schetlardan  yana  biri  2510-  «Umum  ishlab  chiqarish  xarajatlari» 

schet bo‘lib, uning debetida umum ishlab chiqarish bilan bog‘liq xarajatlar jamlanadi va ushbu 

xarajatlarni alohida hisobga olish ob’ektlari o‘rtasida (A mahsulot, V mahsulot  yoki  yordamchi 

ishlab chiqarish) taqsimlash tartibi tegishli normativ hujjatlar bilan tartibga solinadi.  

Hisobot  davrlari  bo‘yicha  taqsimlanadigan  schetlarga  31  –  «Kelgusi  davrlar  xarajatlari», 

4910–  «SHubxali  qarzlar  bo‘yicha  zahiralar»,  8910  –  «Kelajakdagi  xarajatlar  va  to‘lovlarning 

zahirasi» larni misol qilib keltirish mumkin. 

 

Kelgusi davr xarajatlari 3100- «Kelgusi davrlar xarajatlari» schetida yuritilib, aktiv schet 

hisoblanadi. Kelgusi davr bilan bog‘liq xarajatlar sarflanganida ushbu schetlarning debetida aks 

ettiriladi.  Xarajat  qo‘shilishi  zarur  bo‘lgan  hisobot  davrlari  kelganda  esa,  3100  –  «Kelgusi 

davrlar  xarajatlari»  schetida  yig‘ilgan  xarajatlar  summasi  shu  schet  kreditida  va  tegishli  ishlab 

chiqarish  xarajatlari  schetlari  yoki  muomala  xarajatlari  scheti  debetida  aks  ettirib  borish  yo‘li 

bilan taqsimlanadi. 

 

Masalan: Korxona 2004 yilni noyabr oyida kelgusi 2005 yil uchun 60.000 sumlik obuna 

to‘lovi hisoblandi va hisoblashish schetdan to‘landi. 

 

Obuna to‘lovi hisoblanganda: 

 

DEBET – 3190               60.000 sum 

 

KREDIT – 6990             60.000 sum 

 

Obuna to‘lovi nashriyotlarga o‘tkazilganda:  

 

DEBET – 6990               60.000 sum 

  

KREDIT – 5110            60.000 sum 

---

 

2005  yilni  yanvar  oyida  esa,  obuna  shu  oy  uchun  ham  amalga  oshirilganligi  e’tiborga 

olinib, kelgusi davr xarajati emas, balki joriy davr xarajati sifatida aks ettiriladi. 

 

60.000 sum: 12 oy = 5.000 sum. 

 

DEBET – 9430               5.000 sum 

 

KREDIT – 3190            5.000 sum 

 

Xuddi  shu  buxgalteriya  provodkasi  2005  yilni  barcha  oylarida  aks  ettirilib  boriladi  va 

2006 yil boshiga 2005 yil uchun sarflangan obuna xarajatlari qoldig‘i qolmaydi. 

 

8910-  «Kelgusi  davr  xarajatlari  va  to‘lovlari  yuzasidan  zahira»  scheti  xususiyati  ham 

xuddi 

shunday 

xarajatlarni 

hisobot 

davralari 

bo‘yicha 

to‘g‘ri 

taqsimlashga 

mo‘ljallanganligidadir.