Termiz davlat universiteti iqtisodiyot va turizm fakulteti "moliya" kafedrasi

        Boshqa  fanlar  kabi  buxgalteriya  hisobiga  ham  talablar  qo‘yiladiki,  natijada  uning  usul-

uslubiyatlari,  burch  va  majburiyatlari,  iqtisodiyotni  boshqarishda  tutgan  o‘rni,  kelgusidagi 

mavqei kabi xislatlari mustahkamlanadi.  

        Buxgalteriya hisobiga qo‘yilgan talablar quyidagilar dan iborat: 

        1. Hisobning sodda va tushunarli bo‘lishi. Sodda va hamma uchun tushunarli hisobni tashkil 

etishdan asosiy maqsad, uni murakkablashuviga yo‘l qo‘ymaslik hamda hisob ma’lumotlaridan 

keng xalq ommasi foydalana olishini ta’minlashdan iborat. 

        2.  Hisobning  rejaliligi.  Bu  talab  yuqorida  aytib  o‘tilgan  soddalik  talabi  bilan  chambarchas 

bog‘liqdir.  Hisobda  albatta  zaruriy  ma’lumot  va  ko‘rsatkichlarga  ega  bo‘lgan  holda,  hisob 

yuritish xarajatlarini iloji boricha kamaytirib borish lozim. 

        3. Hisobning aniq va to‘g‘riligi. Bu talab negizida xo‘jalik faoliyatlarida kuzatish natijasida 

olingan  ma’lumotlarni  hujjatlarda  aniq  va  to‘g‘ri  qayd  etish  yotadi.  Har  xil  maqsadlarda  yoki 

e’tiborsizlik  qilib  xo‘jalik  hisobini  noaniq  hamda  noto‘g‘ri  aks  ettirish  qonun  buzarlik 

hisoblanadi. 

        4. Hisob ishlarini o‘z vaqtida amalga oshirish, ya’ni hisob ishlariga taalluqli qanday hodisa 

sodir bo‘lgan bo‘lsa, albatta o‘z vaqtida aks ettirmoq, hujjatlarda qayd qilmoq zarur bo‘ladi. Bu 

talab to‘liq bajarilganda xo‘jalik faoliyati ustidan boshqaruv olib borish yaxshi yo‘lga qo‘yiladi, 

ro‘y bergan yoki ro‘y berishi mumkin bo‘lgan kamchiliklar o‘z vaqtida yo‘qotiladi. 

         5.  Hisob  ko‘rsatkichlari  bilan  reja  ko‘rsatkichlari-  ning  birligi.  Korxona,  muassasa, 

tashkilotlar qaysi mulkchilik shakli asosida faoliyat olib borishidan qat’iy nazar o‘z oldiga joriy 

va  kelgusi  reja  ko‘rsatkichlarini  tuzib  oladi.  Butun  xo‘jalik  va  ularning  tarmoqlari  bo‘yicha 

---

hamda mamlakat miqyosida reja ko‘rsatkichlari belgilab olinadi. Xuddi shu ko‘rsatkichlar bilan 

hisob  ko‘rsatkichlari  birligi  (shu  bilan  birga  ijobiy  farqlar)  katta  ahamiyat  kasb  etadi.  Hisob 

ishlab  chiqarishning  borishi,  savdo,  ta’minot,  qishloq  xo‘jaligi,  qurilish,  maishiy  xizmat, 

transport va hokazolar faoliyati qay darajadaligi haqida ma’lumot beradi, reja bajarilishi ustidan 

nazorat  o‘rnatib,  tahlil  qilish  imkonini  yaratadi.  Iqtisodiyotni  rivojlantirish  ichki  va  tashqi 

omillarini topish imkoniyatini yaratadi. 

Buxgalter buxgalteriya hisobini  yuritishda maxfiylikka rioya qilinadi. Buxgalteriya hisobi 

registrlarining  mazmuni  bilan  tanishishga  ma’muriyat  ruxsati  bilan  yoki  qonun  hujjatlarida 

nazarda tutilgan hollarda yo‘l qo‘yiladi. 

Buxgalteriya  hisobi  registrlari  bilan  tanishishga  ruxsat  etilgan  shaxslar  ularning 

maxfiyligini saqlashlari shart. Maxfiylikni buzganlik qonunda belgilangan tartibda javobgarlikka 

tortilishga sabab bo‘ladi.