Termiz davlat universiteti kimyo fakulteti tabiiy va fiziologik faol birikmalar kimyosi tal

Kimyoviy xossalari.
Oltingugurt barcha metallar bilan reaksiyaga kirishadi, natijada sulfidlar hosil bo'ladi. Ko'p hollarda uchun kimyoviy reaksiya katalizator kerak, ya'ni isitish. Oddiy sharoitlarda (xona harorati) ulanish faqat simob bilan sodir bo'ladi. Bu xususiyat metall tomchilarining kislorod bilan o'zaro ta'siri natijasida hosil bo'lgan bug'larini zararsizlantirish uchun ishlatiladi. Element platina, iridiy, oltin bilan o'zaro ta'sir qilmaydi. Yonuvchan birikmalar bo'lib, ular alangalanganda juda tez yonadi. Ochiq havoda tozalangan oltingugurt kislorod bilan reaksiyaga kirishadi. Ushbu birikma rangsiz gaz (oltingugurt angidrid) hosil bo'lishi va yonishi bilan tavsiflanadi. Vodorod bilan o'zaro ta'sirning teskari reaktsiyasi qizdirilganda sodir bo'ladi (uglerod va kremniyga o'xshash), hosil bo'lgan gazlar vodorod sulfidi, uglerod disulfidi deb ataladi.
Oltingugurt atomining tashqi energetik pog'onasi tugallanmaganligi sababli ikkita elektronni biriktirib olishi va — 2 oksidlanish darajasini namoyon qilishi mumkin. Oltingugurt metallar ham da vodorod bilan hosil qilgan birikmalarida (masalan, N a2S va H 2S da) shunday oksidlanish darajasini namoyon qiladi. Elektronlar elektrmanfiyligi kuchliroq element atomiga berilganda yoki shunday atomga tortilgand.
Odatdagi sharoitda qattiq oltingugurt molekulasi halqa tarzida bir-biri bilan tutashadigan 8 atomdan tarkib topadi Sg (bunda halqada oltingugurt atomlari bir tekislikda yotmaydi). Qizdirilganda S8 halqasi uziladi. Yuqori temperaturada zanjir bo‘laklari mavjud boiadi: S2 (>900 °C), S2^± 2S(1500 °C dan yuqori). Oltingugurt bugiarida S8, S6, S4 va S2 molekulalar orasida muvozanat qaror topadi
Oltingugurtning fizik hoiati turli-tuman ekanligi uning molekulasining tuziiishi bilan tushuntiriladi. Masalan, plastik oltingugurt hosil boiishiga sabab shuki, halqa-molekulalarining bir qismi uziladi va paydo boigan zanjirchalar bir-biri bilan birikib, uzun zanjir hosil qiladi. Natijada yuqori molekular birikma — kauchukka o'xshash elastik polimer hosil boiadi.
Davriy sistemaning VI guruhining barcha boshqa elementlari kabi oltingugurt ham germetiklar (ftor, brom, xlor, fosfor) bilan muhrlangan naychada o'zaro ta'sir qiladi. Xona haroratida reaktsiya faqat ftor bilan mumkin. Oltingugurt xlorid eng ko'p ishlatiladigan moddadir kimyo sanoati. U suv va kislota eritmalari bilan o'zaro ta'sir qilmaydi, gidroksidi bilan birikmalar teskari - ular katalizator ta'sirida hosil bo'ladi. Ko'pgina mavjud kislotalar va tuzlar oltingugurtning kislorod va vodorod bilan birlashishi natijasida hosil bo'ladi (harorat zaruriy shart).
3-rasm
Oltingugurt atomining tuzilishi elementning oksidlovchi va qaytaruvchi vosita sifatida harakat qilishiga va kimyoviy reaktsiyada boshqa valentlikka ega bo'lishiga imkon beradi. Bu elektronlarning darajalar bo'yicha taqsimlanishi bilan bog'liq.
Atom yadrosi +16 at zaryadiga ega atom massasi 32 (16 proton va neytron), radius - 127 pm. Oltingugurt sxemasi (elektron) quyidagicha: S+16)2)8)6; tinch holatda - 1S 2 2S 2 2P 6 3S 2 3P 4. Uchinchi darajada oltingugurt atomi beshta band bo'lmagan orbitalga ega, shuning uchun uning birikmalarida valentlik quyidagi chegaralarda o'zgaradi: -2, +2, +4, +6, bu uning qo'zg'alish darajasiga bog'liq.
Uning issiqlik va elektr o’tkazuvchanligi juda past, shuning uchun u yaxshi elektr izolyatoridir.
Yonuvchan va portlovchi xususiyatlarga ega. U osongina olovni yoqadi va kichik ko’k olovga ega. U suvda erimaydi. Turli metall bo’lmagan elementlar bilan birikmalar hosil qilishi mumkin. Metalllar oltingugurt bug’ida va kislorodda yonish orqali sulfidlarni hosil qiladi. Ushbu xususiyatdan anglashilgandek, oltingugurt kislorodga o’xshash kimyoviy xususiyatlarini ko’rsatadi.
Agar oltingugurt maydalanganidan keyin tuproq bilan aralashtirilsa, u sulfat shaklida oksidlanadi. Xona haroratida reaktsiya juda past; Ftor va simob kabi moddalar bilan reaksiyaga kirishishi mumkin.