Termodinamikaning i-qonuni. Sistemalar. Termodinamik parametrlar

Termodinamika birinchi qonunining tenglamasi

Termodinamikaning 1-qonunimassavaenergiya saqlanishvaaylanishqonuniningaylanishhodisalarigaqo’llanishiningxususiyholidir. Chunki, energiyabordanyo’qbo’lmaydi, yo’qdanborbo’lmaydi, faqatbirturdanikkinchiturgaaylanadi.

Harqandaytermodinamiktizimningparametrlarishutizimgatashqaridanmahlummiqdordagiq issiqlikmiqdorikiritilganda (yokichiqarilganda) o’zgaradi. Tizimmuvozanatholatidanchiqadiyokimuvozanatholatigaqaytadi.
Demak, energiyaning saqlashqonuniasosidatermodinamikaning 1-qonuniniquyidagichatahriflashmumkin:
Tizimgauzatilganissiqlikmiqdorishutizimichkienergiyasiningo’zgarishigavatashqikuchlargaqarshibajarilganfoydaliishga sarflanadi. Aytibo’tilganlarniquyidagitenglamayordamidaifodalashmumkin:


(2.14)

Differenstialformadayozilganshumunosabatningo’ziquyidagiko’rinishdabo’ladi:

(2.15)
yoki
. (2.16)
Bundankeyintizimgaberiladiganissiqliknimusbat (+) tizimdanolibkentiladiganissiqlikni (-) manfiydebhisoblashnishartlashibolamiz. Tegishlicha tizim bajaradigan ishni musbat tizim ustida bajariladigan ishni manfiy deb shartlashib olamiz. Belgilar tizimsini tanlash mutloq ixtiyoriydir; albatta, xuddi shu yo’sinda belgilarning teskari tizimsini tanlash ham mumkin. Bunda faqat keyingi barcha termodinamikaviy hisoblashlarda xillikka rioya qilishgina muhimdir. Termodinamika birinchi qonunining tenglamalarini (10) va (12) tenglamalarni eotiborga olib quyidagi ko’rinishda yozish mumkin:
(2.17)
(2.18)

2.3. Issiqlik sig’imi

Jismni bir gradusga isitish uchun zarur bo’lgan issiqlik miqdori jismning issiqlik sig’imi deb aytiladi.

Turli xil moddalarni bir xil temperaturagacha isitish uchun ularning har biriga turlicha miqdordagi issiqlik energiyasini uzatish zarur bo’ladi. Bu hol moddaning agregat holatiga va tuzilishiga bog’liq.
Bu tahrifdan moddaning issiqlik sig’imi jismning ekstensiv xossasi ekanligi kelib chiqadi. Haqiqatan ham, oyni jism tarkibidagi moddalar qanchalik ko’p bo’lsa, shu jism issiqlik sig’imining kattaligi ham shunchalik katta bo’ladi.
Modda miqdori birligining issiqlik sig’imi solishtirma issiqlik sig’imi deb ataladi.
Solishtirma issiqlik sig’imi moddaningt intensiv xossasidir, ya’ni uning kattaligi moddaning tizimdagi miqdoriga bog’liq bo’lmaydi.
Biz bundan uyon faqat solishtirma issiqlik sig’imi bilan ish olib borishimiz tufayli solishtirma issiqlik sig’imini soddagina qilib issiqlik sig’imi deb ataymiz.