Texnik jarayonlar raqamli nazorat qilish tizimi quyidagi komponentlardan iborat

Аnalog-raqamli o‘zgartkichlari (ARO’)

Avtomatik boshqarish, rostlash va boshqa tizimlarida datchiklarning axbaroti analog ko‘rinishida olinadi. Ushbu ahbarotni raqamli boshqarish qurilmalarga yoki EHM larga kiritish uchun ARO’ lar hizmat qiladi. Ko‘pincha ARO’ lar kuchlanish yoki tok ko‘rinishidagi kirish signalini parallel yoki ketma-ket ko‘rinishdagi ikkilik yoki ikki-o‘nli sanoq sistemasida raqamli kodga o‘zgartiradi.
Analog – raqamli о‘zgartirgichlar (ARО‘) vaqt bо‘yicha uzluksiz о‘zgarayotgan kattalikni unga mos raqamli kodlar qiymatlriga avtomatik о‘zgartirish (о‘lchash va kodlash)ga mо‘ljallangan. Bunday holatda “raqam” sо‘zida ikkilamchi krd tushiniladi.
О‘zgartirish usuliga bogliq ravishda ARО‘ ketma-ket, parallel va ketma-ket parallell turlarga bо‘linadi.

5.7.1.rasm. ketma-ket turidaga analog –raqamli о‘zgartirigich
“Ishga tushirish (Pusk)” komandasi bо‘yicha raqamli avtomat ikkilamchi sonlar ketma-ketligini ishlab chiqadi. Sonlar kirishdagi har bir ikkilamchi signalga mos kuchlanish U_arо‘ ishlab chiquvchi analog –raqamli о‘zgartirgich (ARО‘) kirishiga keldi. Bu kuchlanish uzluksiz о‘sadi (RA ishlashyotganda) va komparator K kirishlarining biriga keladi. Kompratorning ikkinchi kirishiga esa kirish kuchlanishi keladi. Komparator bu ikki signalni solishtiradi va ular tenglashganda signal beradi. Bu signal bо‘yicha raqamli avtomat RA tо‘xtaydi, uning chiqishida kirish kuchlanishiga U_kir mos ikkilamchi kod qayd qilanadi. Shunday qilib ketma-ket ARО‘da о‘zgartirish pogona rejimda aloxida qadamlar (taktlar) bilan о‘lchanayotgan qiymatga ketma-ket yaqinlasha borib amalga oshadi. Shunig uchun ketma-ket turdagi ARО‘ har bir analog signalni о‘zgartiriо‘ga kzp vaqt sarflaydi. Ularni tezligini oshirish uchun razryad bо‘yicha tenglashtirish usuli qо‘llaniladi. Bu usul sxemasi 5.7.2.rasmda kо‘rsatilgan.

5.7.2.rasm. Analog –raqamli о‘zgartirgich
Raqamli avtomat rolini registr R_g taktli impulslar datchigi DIT bilan bajaradi. Chiqish kodlarini sanash komparator Kda kirish kuchlanishi U_kir va U_arо‘ kuchlanish tenglashganda ma’lumotlar tayyorgarligi sxemasi (DTI) signali bо‘yicha rо‘y beradi. Komparator ishi DTI impulslari bilan sinxronlashgan. Shu impulslar registr R_g razryadlarini ketma-ket katta razryadlardan boshlab “1” holatiga о‘tkazadi. Bunda kichik razryadlar “0 holatida qoladi. Bu paytda ARО‘komprator Kda kirish signali bilan tengalashadigan kuchlanish ishlab chiqadi. Agar U_arо‘ kuchlanish U_kir dan katta bо‘lsa komparator komandasi bо‘yicha katta registr “0” holatiga tashlab yuboradi, agar U_arо‘ kuchlanish U_kir dan kichik bо‘lsa “1” holatida katta razryadda qoladi. Sо‘ng “1” holatiga keyinga kattalikdagi R_g razryad о‘tkaziladi va yana kuchlanishlar tenglashtirilish amlga oshiriladi. Sikl kichik razryadlar tenglashgancha takrorlanadi. Shundan sо‘ng SDG chiqish signalini chiqarishga singal beradi. Bunday ARО‘larda sikllar soni razryadlar chiqish kodlari soniga teng.
Eng tez xarakatlanuvchi ARО‘ parallel turidagi hisoblanadi. Bunday ARО‘larda analog signalni kodga bir qadamda amlga oshiriladi. Lekin bunday ARО‘lar bir necha komparatorlarni talb qiladi. Chiqish kuchlanishi bir vaqtda barcha komparatorlarda bir necha tayanch kuchlanishlar bilan tenglashtiriladi. Parallel ARО‘lar ketma-ket ARО‘larga qaraganda kо‘p elementlarga ega.

3. 
   rasm. Uch razryadli analog-raqamli о‘zgartirgich.
   

Uzluksiz o‘lchanayotgan kattalikni uning ma‘lum vaqt t ichida oniy qiymati bilan almashtirish vaqt bo‘yicha kvantlash deb ataladi. t vaqt intervali kvantlash qadami deb ataladi, o‘zgartirish chastotasi esa f=1/ t kvatlash chastotasi. Kvantlash qadami ikki qismga bo‘linadi. Birinchi qism davrida analog signali raqam ko‘rinishiga o‘zgartiriladi, ikkinchi davrida esa rezistrga yozilib undan moslamani boshqa qismlariga uzatiladi. Bu yerda bu kirish signali щaqidagi qiymat ahbarotga aylantiriladi.

Analog signalini raqam signaliga o‘zgartirishi o‘zgartgichining razryadlar maksimal soni bilan aniqlanuvchi darajada erishish mumkin. Bu tamoyil sath bo‘yicha kvantlash ataladi. Ko‘p tarqalgan ARO’ lardan biri integrallash usulida ishlaydigan o‘zgartkich.
Bu ARO’ chiziqli tavsifnoma va kichik narщga ega. Uning ish sikli 3 davrga ega; birinchi — nolning korreksiyasi ikkinchi — kirish signalning integrallash va uchinchi — tayanch kuchlanishini integrallash. Birinchi davrda siljish kuchlanishini rostlash yo‘li bilan signalning avtomatik korreksiyasi amalga oshiriladi. Shu davrning o‘zida SA2 kalit yordamida o‘zgartgichning kirishi massa bilan tutashadi va щato щaqidagi ahborot S2 kondensator yordamida xotiraga kiritiladi.
Ikkinchi davr mobaynida kirish signali integrallanadi va takt impulslarni bir nechasi hisoblanadi. Bu davrning oщirida DA1 integratorning chiqishida kirish signalning qiymatiga proporsional signal hosil bo‘ladi.
Uchinchi davrda DA1 integratorning kirishiga kirish signalning o‘rniga teskari qutbli tayanch kuchlanishi uzatiladi. Buning natijasida integratorning chiqish kuchlanishi kamayadi.
Komparatorlar holati va ularga mos ikkilamchi kodlar 5.7.1.Jadvalda keltirilgan. Jadval 5.7.1