Texnologik ishlab chiqarishdagi asosiy jixoz hisobi

11. Mehnatni va atrof muxitni muxofaza qilish.
Bizning Respublikamizda atmosfera havosini ifloslantiruvchi manbalardan biri bo‘lib azot ishlab chiqarish korxonalari hisoblanadi. 1963 – yilda olimlar ta’kidlab o‘tganidek, azot zavodlari tashlamalaridagi azot oksidlari atmosfera havosining 200 m³ zonasini ifloslaydi. Mutaxasislarni fikricha azot oksidlari bilan ifloslangan havoning uzoq muddatli ta’siri natijasida turli tish va milk kasalliklari, nafas organlariga ta’sir etishi aniqlandi. Atmosfera havosining maksimal azot (II) oksidi REK 0,085 mg/m³ ammiak 0,2 mg/m³, ammiakli selitra 0,3 mg/m³ ni tashkil etadi.
Men loyihalangan karbamid ishlab chiqarish syexidagi mehnat va atrof muhitni muxofazasini boshqarish sistemasi asosiy vazifalari:

• 
  Ishchilarni mehnat xavfsizligiga o‘qitish va mehnat muxofazasini targ‘ib qilish.
  
• 
  Ishlab chiqarish jihozlarining xavfsizligini ta’minlash.
  
• 
  Ishlab chiqarish jarayonlarining havfsizligini ta’minlash.
  
• 
  Ish sharoitini sanitar-gigiyenik axvolini meyorlashtirish.
  
• 
  Karbamid individual himoya vositalari bilan ta’minlash karbamid ishlab chiqarish korxonasida bosim ostida komunikatsiya va apparatlar siljituvchi jihozlarni “Elektr” jihozlari, zararli va portlovchi moddalar xavf tug‘diradi.
  

Atmosfera havosining maksimal azot (II) oksidi REK 0,085 mg/m³ ammiak 0,2 mg/m³, ammiakli selitra 0,3 mg/m³ ni tashkil etadi.
Zaharli moddalar NH₃, CO, CO₂ inson organizmiga ko‘proq nafas organlariga gaz, bug‘, chang shaklida kiradi. Shuning uchun ishlab chiqarish binolarini isitish va ventilyasion qurilmalar bilan ishchi personal individual himoya vositalari bilan ta’minlanadi. Ventilyasiya tabiiy, mexanik va aralash bo‘lishi mumkin. Bitta ishlovchiga 20 – 40 m³ gacha keladigan ishlab chiqarish xonalarida ventilyasiya bir ishchiga 20 m³/soat havo aralashuvini ta’minlashi kerak. Ventilyasion qurilmalardan haydab chiqilayotgan havo atmosferaga chiqarilishdan oldin chang va zaharli moddalardan tozalanishi lozim. Isitish sistemasi xona turiga va xonada alangalanadigan gazlar chang, bug‘ borligiga qarab tanlanadi.
Portlash, avariya, yong‘in va baxtsiz xodisalarni oldini olish uchun texnologik parametrlar belgilangan normadan ortib ketganda, butun agregat yoki uning ma’lum qismini to‘xtatuvchi blokirovkalar bilan ta’minlangan. Blokirovkasiz agregatni ekspluatatsiya qilish taqiqlanadi.
a) Agregatni yoki uning ayrim qismlarini avtomatik to‘xtatish uchun avariya holatidagi to‘xtatish tugmasini, shuningdek tabiiy gazni BNG 172 va ammiakni kontakt qurilmalarga kelishini to‘xtatuvchi tugmachalar bo‘lib ular NBP da joylashgan.
b) qurilma va trubaprovodlarda bosimni yo‘qolishidan saqlovchi tugmalar bor.
v) dearatorda bosimni saqlovchi N=5500 mm li gidrozatvor o‘rnatilgan
g) ammiakning xavfli konsentrasiyalarni xosil bo‘lishini oldini olish uchun ammiak miqdori ortib ketganda signal beruvchi havoni avtomatik nazorat qilish qurilmasi va ventilyasiya qurilmasini avtomatik ishga tushirish moslamasi mavjud
Texnologik rejimning buzilishi yoki jihozlar nosozligi natijasida faqat mexanik buzilishlariga emas balki ishchi zonasiga katta massadagi zararli moddalarni chiqishiga olib keluvchi portlashlar sodir bo‘lishi mumkin. Bunday moddalarga quyidagilar kiradi:

• 
  Ammiak NN₃, ammiakli suv, is gazi, CO₂ ishchi binolarda ruxsat etilgan konsentratsiya 30000 mg/m³ SO-(REK–20 mg/m³), uglerod oksidi va vodorodning havo bilan aralashmasi nitrogazlar, nitrat kislota suyuqligi va nitratli tuzlar eritmasi.
  

Karbamid ishlab chiqarish sehining havflilik darajasi quyidagilardan iborat.

• 
  avariya hollarida ishchi binolariga katta miqdorda ammiak NN₃ CO ning chiqib tarqalishi va hizmatchi shaxslar organizmiga ta’siri - 6000 VT, 300VT, 220VT kuchlanish, 50Gs chistatali qurilma dvigatellarini ishga tushirish uchun qo‘llaniladigan elektr energiyasi.
  
• 
  yuqori parametirga ega bo‘lgan bug‘larning qo‘llanilishi: bosim – 35 kg/sm², harorat – 350⁰C.
  
• 
  ko‘p miqdordagi mexanizmlarning siljuvchi qisimlari.
  
• 
  Portlash mumkin bo‘lgan ammiak havo, vodorod-kislorod aralashmalari hosil bo‘lishi, o‘z-o‘zidan yonuvchi sulkov moylari, joylashgan latta va qog‘ozlar.
  

Bug‘ va eritmalarning, ammiakning teriga termik ta’siri.Bu jaroxatlanish havflarini oldini olish maqsadida ishlab chiqarishda maxsus o‘qitish va ishlab chiarish havfsizligi talab instruksiyalari tashkil etilgan zararlanishning oldini olish, organizm himoyasi uchun har bir kishiga shaxsiy himoya vositalari berish, bulardan tashqari ishlab chiqarishning binolari, yonish, portlash xavflari ham bor. Yonish vujudga kelgan taqdirda uni avtomatik ravishda bartaraf etish yo‘lga qo‘yilgan. Yonishdan himoya qilinish lozim bo‘lgan binolar: 1. 804/1- korpus yordamida yordamchi binodagi kabel binolari yong‘in xavfi bo‘yicha B va A toifaga kiradi. 2. 803 korpus kompresiya bo‘limidagi qabul binolari, yig‘in xavfi B va A toifaga kiradi.
Bunda yonuvchi material bo‘lib elektr kabellari hisoblanadi.
SN va PP–90–81 asosida bu binolar “V” toifaga kiradi.
Umuman olganda karbamid ishlab chiqarish binolariga yong‘inga qarshi klassifikasiya asosiy bo‘limi va tashqi qurilmalarning portlash va yonish elektr qurilmalari va sanitar xarakteristikasi asosida klassifikatsiyasi bo‘yicha B toifaga kiradi. Texnik shartlar klassifikatsiyasi bo‘yicha V-1b sinfiga qarashli markaziy boshqaruv pulti orerator xonalari, O toifaga kiradi.
Klimatik jarayon va sharoit xususiyatini hisobga olgan holda qurilmalarning ko‘p qismi binodan tashqari ochiq maydonda, etajerkalarda joylashtirilgan. Bu esa ham iqtisodiy jihatdan qulay xom gaz havo aralashmalarining portlash xavfini kamaytiradi. Jarayon bosqichlarini avtomatik va MBA dan boshqarish ko‘zda tutilgan. Bu ishchilarning agregat oldida ko‘p vaqt turishlarini bartaraf etadi.
Barcha bino va etajerkalar evakuasion chiqish va pilompoyalarning zarur miqdori bilan ta’minlanadi. Binolar fundamentini bir butun temir beton ustunchalaridan bajarish rejalashtirilgan.
Syexlarda barcha trubaprovodlar paralel joylashgan, oralig‘i 10 sinaga, o‘zaro har 20... 25 m dan yuqori bo‘lgan rezervuarlar diametrlari metrlari qarama-qarshi tomonda 2 tadan kam bo‘lmagan holda himoyaviy yerga ulangan.
Karbamid ishlab chiqarish xom ashyosi gazsimon NH₃ va CO₂ eng zaxarli moddalar qatoriga kiradi.
Korxonada ishlayotgan xodimlarni xavfsizligini ta’minlash uchun quyidagi ishlar qilingan.

• 
  Texnologik jarayonni asosiy bosqichlari avtomatlashtirilgan.
  
• 
  Korxonadagi hamma apparatlar va kamunikatsiyalar germetik holda ishlaydi.
  
• 
  Ammiak trubaprovodlarni flanyeslari maxsus qavat bilan qoplangan.
  
• 
  Korxona suniy ventilyasiya bilan ta’minlangan.
  
• 
  Qurilmalarni berk xonalarida ammiak konsentratsiyasi avtomatik ravishda boshqariladi.
  

Texnologik qurilmalar etajlarda va ochiq maydonda joylashgan etajlar orasida masofa 0,00 m 72 m, 12m .
Karbamid syexida asosiy xavf quyidagicha:

• 
  Ishchi xonasida NH₃ va CO₂ ni chiqish odam organizmiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.
  
• 
  Komunikasiya va absorberni yuqori bosimi ostida yorilishi.
  
• 
  Elektr qurilmalarini ishlash kuchlanishi 600v, 380v, 220V, chastatasi 50Gs
  
• 
  Yuqori bosim ostida bug‘ni chiqishi.
  
• 
  Xavfli portlash xavfiga ega bo‘lgan aralashmalarni bo‘lishi.
  
• 
  Bug‘ni va issiq mahsulotni kishi tanasiga termik ta’siri.
  

Karbamid ishlab chikarish syexida kuyidagi ximoya vositalari ishlatiladi: Shlangli protivogazlar asosan kuduklarda, sig‘imli idishlarda, sisternalarda, shaxtalarda ish bajarilganda ishlatiladi. Ishlar asosan 2 kishi ishtirokida bajariladi. (1 kishi karab turuvchi va 1 kishi ish bajaruvchi).