Texnologiyasi

Nazorat savollari
1. Ekinlarni almashlab ekishning ahamiyati nimada?
2. Almashlab ekish deb nimaga aytiladi?
3. G ‘o‘za o‘simligi qaysi ekinlar bilan almashlab ekilishi maqsadga 
muvoflq bo‘ladi?
4. Almashlab ekishda beda o‘simligining ahamiyati to ‘g‘risida gapirib 
bering?
5. 0 ‘zbekiston qishloq xo‘jaligida asosan qaysi ekinlar ko'proq al­
mashlab ekilmoqda?
6. Bir joyga har yili bir xil ekin ekilsa, natijasi qanday bo ‘ladi?
107

---

CHIGIT EKISH VA G‘Q ‘ZANI PARVARISH QILISH
32-§. Chigitning sifat ko‘rsatkichlari va uni ekishga tayyorlash
Chigitning sifat ko‘rsatkichlari deganda, chigitning nav tozali- 
gi, unuvchanligi, xo‘jalik uchun yaroqliligi, namligi, to ‘qligi, 1000 
ta urug1 vazni bir xil kattalikda bo‘lishi, mexanik shikastlanmasligi 
kabi ko‘rsatkichlar nazarda tutiladi. Chigit ana shu talablarga javob 
berishi kerak.
Nav tozaligi elita urug‘larida 100%, elitani ekishdan olingan urug‘ 
birinchi yili 99%, ikkinchi yili 98% va uchinchi yili tozaligi 96% dan 
kam bo‘Imasligi kerak.
Chigitning unuvchanligi ham foiz bilan belgilanib, 
I 
sinf uruglari 
95-100%, II sinf urug'lari 90-94% va III sinf urug‘lari 85-89% bo‘lishi 
kerak.
Chigitning sifati undagi tolalar qoldig'iga ham bog‘liq bo‘ladi. 
Chunki chigit tukidan tashqari unda uzun tuklar ham uzilib qolgan 
bo'lishi mumkin. Bunday tolalar chigitni ekish davrida ularning bir- 
biriga ilashib, uyalarga aniq miqdorda tushishiga to ‘sqinlik qiladi. Shu 
tufayli g‘o ‘za nihollari barcha maydonda bir tekis ko'karib chiqmay- 
di. Chigitda saqlanib qolgan bunday tolalar o'rta tolali navlarda chigit 
oralig‘iga nisbatan 0,8%, ingichka tolali navlarda esa 0,4% dan oshib 
ketmasligi zarur.
C h ig itn in g
x o 'ja lik
u c h u n
y a ro q lilig i 
h am
m u h im
ko‘rsatkichlardandir. Ekish oldidan gektariga sarflanadigan chigit 
m e’yorini aniqlab olish talab etiladi.
Chigit namligi 10-11% atrofida bo‘lishi zarur.
Chigitning to ‘qligi 1000 ta urug‘ vazniga olib hisoblaganda qancha- 
lik og‘ir bo‘lsa, shuncha sifatli hisoblanadi. Chigit to ‘q va og‘ir bo‘lsa, 
unda oziq moddalar ko'p bo'ladi. Og'ir chigitlar sog'lom va baquwat 
bo‘lib, bir tekisda, barvaqt unib chiqadi.
Tozalash, dorilash, tashish, ekish oldidan ishlash, ekish davomida 
chigitlar shikastlanmasligi kerak. Agar chigit shikastlansa, um g‘i yoki
108

---

o'simlik kasallanishi, ekilgandan so'ng unib chiqmasligi mumkin. Davlat 
standartiga asosan mexanik shikastlangan chigitlar miqdori 5% dan 
ortib ketmasligi kerak.