Texnologiyasi

0 ‘rgimchakkananing yirtqich hasharotlari
0 ‘rgimchakkana g‘o ‘zaning kushandasi. 0 ‘rgimchakkanalami qiru- 
vchi bir qancha yirtqich hasharotlari — mayda xonqizi, kanaxo‘r 
trips, yirtqich qandalakabilar mavjud.Ular zararkunandalichinkalari 
ham da voyaga yetgan o ‘rgimchakkana bilan oziqlanadi. M ayda xon- 
q iz in in g b itta lic h in k a s i o ‘z h a y o ti d a v o m id a 850 ga y aq in
o ‘rgim chakkana va u n ing tuxum ini yeb bitiradi. Voyaga yetgan 
qo ‘ng‘izlar olm a va tut daraxtlari p o ‘stloqlarining yoriqlarida yashab, 
undan begona o'tlarga va g‘o ‘zaga o ‘tadi.
K an ax o ‘r trip s h ar kech a-k u nd uzd a o 'rg im ch ak k an an in g 50 
tagacha tuxumini va lichinkasini, yirtqich qandala 100 ta, oltinko‘zning 
katta yoshdagi lichinkalari esa 800 tagacha o'rgim chakkana tuxum ini 
yeb qo'yadi.
Shiralarning kushandasi bo'lgan yirtqich va parazit hasharotlar
G ‘o ‘zaning o ‘sishi va rivojlanishi davrida shiralar ham ko‘plab zarar 
keltiradi. Shiralami esa, bir qancha yirtqich va parazit hasharotlar ko‘plab 
qirib tashlaydi. Bunday hasharotlar jumlasiga jildirm oq pashshasi, xon 
qizi, oltinko‘zchaning lichinkasi va afidiid oilasining parazit hayot 
kechiruvchi mayda vakillari kiradi.
Jildirmoqpashshasining\ams\ sariq va qora halqalar bilan 
0
‘ralganligi 
uchun ham arilarga o ‘xshab ketadi.
Ushbu pashshaning bir dona lichinkasi 10-12 kun yashash davrida 
600 ga yaqin shiralar bilan oziqlanadi va ulami yeb, yo‘qotadi.
Bu pashshalar 0 ‘zbekiston sharoitida m art oyining 
0
‘rtalarida 
chiqadi va o ‘z tuxumlarini shiralar uyumiga q o ‘yadi. Tuxum dan zu- 
lukka o ‘xshash lichinkalar chiqib, shiralar bilan oziqlana boshlaydi, 
voyaga yetgan pashshalari esa gul nektari bilan oziqlanadi.
Xonqizi sharsimon ko‘rinishda bo‘ladi, qanotining usti qizil rangli, 
7 ta qora nuqtasi bor.
Xonqizi ham tuxum ini shiralar to ‘piga q o ‘yadi. Tuxumi to ‘q sariq 
b o iib , undan lichinka chiqadi, lichinkaning taraqqiy etgan jag‘lari 
bor. Bitta xonqizi bir kecha-kunduzda 200 dan ortiq, lichinkasi esa 
100 ga yaqin shirani qabul qiladi.
Oltinko ‘zcha nozik hashoratning yashil rangli, yupqa qanotli va 
oltinsim on yaltiroq ko‘zchasi bor. Lichinkasida o ‘roqsim on m ustah- 
kam jag‘lari b o ‘lib, ular shu jag‘i yordam ida shirani yeydi. Tuxum i 
och yashil rangli b o ‘lib, o ‘sim likbargigauzun vaingichkaipchaorqali
139

---

birlashib turadi. Lichinkasi oq pilla ichida g :umbakka ayianib, qishlay- 
di. 0 1 tin k o ‘zchaning lichinlcasi bir k ech a-k u n d u zd a o ‘nlab shirani 
yo‘q qiladi.
0 ‘simlik shiralarini yo‘qotishda parazitlam ing ham o ‘rni kattadir. 
M asalan, afelinus paraziti mayda 1,5 mm qanotli hasharotdir. U tuxu- 
mini shira tanasining ichiga q o ‘yadi. Tuxum dan lichinka chiqib, 2-4 
kunda rivojlanadi va shirani yeya boshlaydi, shiralar halok b o ‘ladi.
Lichinka halok bo'lgan shiraning tanasini teshib, tashqariga chiqadi.