Texnologiyasi
Download 16 Kb. Pdf ko'rish
|
Tarmopqlar texnologiyasi. Abdurasulov G`
Harakat a ’zolari tizimi
H arakat a ’zolari tizim i skelet va muskullardan tuzilgan. H ayvon shu tizim yordam ida harakat qiladi, ovqatlanadi, nafas olib, nafas chiqaradi va qon aylanish, asab va boshqa tizim lar bilan bog'lanadi. Skelet grekcha so'z bo'lib, qurib qolgan gavda degan m a’noni bildira- di. Suyak, pay va bo'g'im lardan iborat bo'ladi. 192 Skelet organizmida tayanch vazifasini bajaradi va har xil bo'shliqlar hosil qilib ichki a ’zolami tashqi ta ’sirlardan saqlab turadi. Suyaklardagi b o ‘rtiq va o ‘simtalar muskullaming birlashishi uchun zarur b o ‘ladi. Muskullar tizimi harakat a’zolarining eng faol qismi hisoblanadi. Muskullar suyaklar bilan chambarchas bog'langan bo'lib ular qisqarib- yozilishi natijasida turli harakatlar vujudga keladi. Muskullar harakati asab tizimi bilan bog'liq, ularda juda ko'p retseptor, ya’ni (qabul qiluv chi) va effektor (harakatlantiruvchi- javob beruvchi) asab tolalari bo'ladi. A na shu tolalar orqali muskullar doim tashqi ham da ichki ta ’simi seza- di va qisqarishi natijasida ularga tegishli javob qaytaradi. M uskullar ish bajarishi va tuzilishiga qarab silliq va ko'ndalang targ'il muskullarga bo'linadi. Silliq m uskullar, asosan, um urtqasiz hayvonlarda, u m u rtq ali hayvonlarning esa faqat ichki hazm a ’zolari, qon tom irlari devorida uchraydi. K o'ndalang targ'il m uskullar suyaklarga birlashib turishi sababli skelet m uskullari deb ham ataladi. Bu m uskullar ju d a kuchli ish bajaradi. K o'n dalang targ'il m uskullar qisqarishi va yozilishi n ati jasida hayvon tanasida turli harakatlar bajaradi. M asalan, boshda jo y lashgan m uskullar yordam ida oziq m oddalar chaynaladi, nafas ol- ganda ko'krak qafasi kengayadi va hokazo. U shbu m uskullar yum - shoq va to 'q qizil rangda bo'ladi. M uskullar hayvonlarning zotiga, yoshiga, sog lomligiga, yashash sharoitiga qarab turli m iqdorda bo'ladi. M uskullar tizimi muskul ishi vaqtida transform atorlik vazifasini bajarib, m oddalar almashinuvi natijasida hosil bo'lgan issiqlik energi- yasini 70% gacha saqlaydi. Silliq m uskullar tananing 38%, ko'ndalang - targ 'il m uskullar esa 47-48% ni tashkil etadi. M uskullar katta-kichikligi va shakli qanday bo'Ushiga qaramay, m uskul to'qim alari yig'indisidan hosil bo'ladi. M uskullar shakli esa plastinkasim on (tananing ham m a joyida bo'ladi, yelkaning keng muskuli, pastki tishsim on m uskullar), len- tasim on ( tananing ko'p qismida bo'ladi, yelka bosh muskuli, to'sh bosh muskuli), urchuqsim on (ko'proq oyog'ida) bo'ladi. M uskullar qisqarib - yozilganda anic^ bir ish bajarib, organizm da issiqlik hosil qiladi. Tanadagi issiqlikning — qismini ko'ndalang - targ'il, 1 3 - qismini esa, silliq muskullar hosil qiladi. 13-184 193 Tanadagi muskullaming kuchi ham har xil b o ‘ladi. 1 m m 2 o ‘rtacha k o ‘ndalang m uskullar 10 kg, 1 sm 2 silliq m uskullar 1 kg yukni ko‘tarishi mum kin. M uskullar bajaradigan funksiyasiga qarab: 1) bukuvchi; 2) yig‘uvchi; 3) aylantiruvchi; 4) k o ‘taruv chi-tushiruvchi; 5) toraytiruvchi-kengaytiruvchi; 6) qisuvchi muskullarga bo ‘linadi. Download 16 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling