Texnologiyasi

Pishish-yetilish davri
G 'o 'za shonalari qanday tartibda gullagan bo'lsa, ko'saklar ham 
shunday tartibda ochiladi. Ko'saklaming rivojlanishi ikki davrdan ibo­
rat bo'ladi.
K o‘saklaming katta bo'lishi, namligi ko'payib, chigitlari yetilma- 
gan davri birinchi davr hisoblanadi. Ikkinchi davrda esa, ko‘saklar 
shakllanadi, yetiladi, tarkibidagi namlik bug‘lanadi va hajmi kichrayib, 
undan so‘ng paxta bo‘lib ochiladi. Har bir davr uchun 25-30 kun 
talab etiladi..
G ‘o‘za yetilish davri ko‘saklaming ochilishi hisoblanadi.
Shunday qilib, qulay sharoitda g‘o‘za o ‘simligi o ‘sishi va rivojlanish 
darvrlari quyidagi muddatlarga to ‘g‘ri keladi:
Chigit unib chiqisliiga 5-7 kun, birinchi chinbarg hosil bo‘lishiga
8-12 kun, shonalashiga 25-30 kun, gullashiga 25-30 kun, yetilishiga 
50-60 kun kerak bo‘ladi.
Chigit ekilgandan to birinchi ko‘sakning ochilishiga qadar o‘tadigan 
muddat o‘rta tolali g'o'za navlarida 125-150 kun, ingichka tolali g‘o ‘za 
navlarida 145-160 kunga teng bo‘ladi.
Nazorat savollari
1. Chigit qanday sharoitda unib chiqadi?
2. G ‘o ‘za o ‘simligida qanday davrlar bo'ladi?
3. G ‘o ‘zada shonalash davri qachon sodir bo'ladi?
4. G 'o 'z a gullashi qancha kun davom etadi?
5. G 'o 'za o'simligining o'sishi va rivojlanishi uchun qanday omillar 
zarur?
6. Bir tup g'o'zada qancha ko'sak bo'lishi mumkin?
7. Hosil tugunchalari nega to'kilib ketadi?
100

---

30-§ G‘o ‘zaning yorug‘likka, issiqlikka, namlikka, oziq 
moddalariga va tuproqqa ho‘Igan taiabi
G ‘o ‘zoning yorug'likka bo'lgan taiabi
0 ‘simlik bargidagi oziqchalar orqali havoda karbonat angidridni 
o ‘zlashtirib, kislorod ajratadi. Bu jarayon kunduzi ro‘y beradi. Yorug‘lik 
sharoitida harorat 30-35° bo'lganda fotosintez jarayoni tezlashadi, bu 
bilan o ‘simlikda organik modda hosil qilish ko‘payadi.
G ‘o ‘za o ‘simligi yorug‘sevar va qisqa kunni xolilovchi o ‘simlik 
hisoblanadi. Boisi, g‘o ‘za yorug‘likda yaxshi o ‘sadi. Yorug‘lik yetish- 
masa, barglari sarg‘ayadi, shona to ‘kilishi yuz beradi. Masalan, o ‘ta 
o ‘stirilib yuborilgan g‘o ‘zaning pastki qismini barglar to ‘sib qolib, 
yorug‘lik m e’yorida bo'lmaydi. Natijada ko‘saklar yaxslii yetilmaydi, 
kasallikka uchraydi, paxta sifati pasayib, hosili kamayadi. G ‘o ‘za 
o ‘simligini yorug‘sevarligini barg plastinkalari ertalab sharq tom on- 
ga qarab, quyosh harakati bo‘ylab o ‘z holatini o‘zgartirib turishidan 
va kechqurun g‘arbga burilishidan, kechasi barg plastinkasi pastga 
egilib qolishidan bilish mumkin.
G ‘o‘za o ‘stiriladigan maydonda yorug‘lik rejimini m a’lum darajada 
tartibga solish mumkin. Buning uchun g‘o‘za ko‘chatlarini qalin qil- 
maslik, g‘o ‘za qatorlarini (egatlarini) yom giik tushadigan tomonga 
qaratish kabi tadbirlar qo‘llash bilan quyosh yomg‘ligidan unumli 
foydalanish mumkin.
Kun uzayib ketsa, g‘o ‘zaning vegetatsiya davri cho‘zilib ketadi. 
Buning evaziga hosil yetiiishi kechikadi.
Yorug‘lik sun’iy yo‘l bilan qisqartirilgan sharoitda (m a’lum soat 
qorong‘uda) ushlab turilsa, g‘o ‘zaning rivojlanishi tezlashishi aniq- 
langan. Qisqa kun ta ’sirida poyaning pastki qismida g‘o ‘zaning simpo­
dial shoxlari hosil bo‘ladi. Natijada shonalash, gullash va ko‘saklaming 
ochilishi tezlashadi.