Texnologiyasi

41-§. G‘o ‘za kasaliiklari
G ‘o ‘za kasaliiklari asosan uch xil mikroorganizm lar yordam ida 
tarqaladi: zam burug'lar, bakteriyalar va viruslar.
Z am bunig‘lar juda mayda organizm bo'lib, o ‘simlik qoldiqlariga, 
tirik organizmlarga yopishib yashaydi va tayyor organik m oddalardan 
oziqlanadi. Zam burug‘ qo‘zg‘atadigan g‘o ‘za kasalliklariga vilt, ildiz 
chirish, ko‘sak va tolaning turli chirish kabi xavfli kasalliklar kiradi.
Bakteriya tarqatadigan g'o 'za kasalliklaridan xatarlisi gommozdir. 
Kasallik bakteriyalari tayoqchasimon shaklda b o ‘lib, harakat qilmaydi.
Viruslar tarqatadigan kasalliklardan g'o 'za bargini bujmayib qolishi 
hisoblanadi.
Ildiz chirish kasalligi
Ildiz chirish kasalligi bilan, ayniqsa, og'ir soz tuproqli va sizot suv­
lari yuza joylashgan yerlardagi g‘o ‘zaning yosh nihollari ko‘proq zarar- 
lanadi. Suv to ‘planib qoladigan yerlarda, bahor seryog‘in kelgan yillari 
ham ildiz cliirish kasalligi ko'payib ketadi, natijada yosh g‘o ‘zalar nobud 
bo'ladi, ko‘chat siyraklashadi, paxta hosiliga zarar yetadi.
Bundan tashqari tuproq sifatsiz ishlanishi, unig‘ni chuqur ekilishi, 
tuproqda qatqaloq paydo bo'lishi kabi holatlar ham da agrotexnika tad- 
birlarining sifatsiz o'tkazilishi ham ildiz chirish kasalligining paydo 
bo'hsliiga olib keladi. G 'o 'z a 3-4 tadan chinbarg chiqargunga qadar 
ushbu kasallik bilan kasallanadi.
T uproqdagi turli m ikroorganizm lar ildiz ch irish kasalligining 
rivojlanishiga asosiy sabab bo'ladi.
Ildiz chirish kasalligi paydo bo'lganida chigitning ichki qismi qoray- 
adi, chigit saiga ezilib ketadi, yosh nihollar q o 'n g 'ir tus olib titilgan- 
ga o'xshab qoladi. Tuproqdagi chirigan chigit va o'sim talar atrofida 
k o 'pin ch a kasallik qo'zg'atuvchi kulsim on zam burug' inlar paydo 
bo'ladi. Kasallik ro 'y berganda ildiz bo'g'zida sariq, so'ngra q o 'n g 'ir 
rangli yaraga o'xshash suvsimon dog'lar yuzaga keladi. Bu dog'lar 
qulay sharoitda o'sib, to'qim alar ichigacha kirib ketadi, natijada to 'siq
hosil bo'ladi. Bunday vaziyatda o'sim lik tanasidagi suv va oziq rejimi
134

---

buziladi. Kasallangan 
0
‘simlik aw al so'ladi, keyin qurib qoladi. Z arar­
langan nihollar qo‘shim cha ildiz chiqarsa, ular tirik qolishi mum kin.