Tibbiy bioximiya magistratura mutaxassisligi boyicha kirish savollari

 

Tibbiy bioximiya magistratura mutaxassisligi boyicha kirish savollari 

 

1.  Oqsillar tuzilishining peptid nazariyasi. Biologik faol peptidlar.  

2.  Oqsillarning  biologik  vazifalari.  Oqsillarning  elementar  tarkibi.  To’qima  va 

a’zolarning oqsil tarkibi. 

3.  Oqsillar tasnifi. 

4.  Oqsillarning birlamchi strukturasi, uni  tur va tur ichi spetsifikligi, turli tumanligi va 

funksiyalari bilan bog’liqligi(turli hayvonlar va odamning insulin garmoni misolida). 

5.  Oqsillarning ikkilamchi tuzilishi va uning biologik funksiyalariga bog’liqligi 

6.  Oqsillarning  uchlamchi  strukturasi.  Oqsillar  biologik  xususiyatlarining  uchlamchi 

strukturaga bog’liqligi. 

7.  Oqsillarning  superikkilamchi    strukturalari.  Oqsil  molekulasining  konformatsion 

o’zgarishlari. 

8.  Folding, shaperonlar, issiqlik shoki ingibitorlari. 

9.  Oqsillarning  to’rtlamchi  strukturasi.  Oqsillar  biologik  faolligining  to’rtlamchi 

strukturaga 

bog’liqligi; 

protomerlar 

komplementarligi; 

protomerlar 

konformatsiyasining kooperativ o’zgarishi (gemoglobin misolida). 

10. Izofunksional oqsillar.  

11. Oqsillarning ligandlar bilan ta’sirlashuvi. 

12. Oqsillarni erishi va cho’kishi. Oqsillarning kolloid xususiyati. 

13. Oqsillarni ajratish usullari. Xromatografiya, tuzlash, gelfiltratsiya va dializ usullari. 

14. Oqsillarning molekulyar massasi va uni aniqlash usullari. 

15. Oqsillar denaturatsiya va renativatsiyasi, tibbiyotda qo’llanilishi.  

16. Organizm oqsil tarkibining ontogenezda o’zgarishi. 

17. Proteinopatiyalar. 

18. Eng ko’p tarqalgan hujayra nukleotidlari. DNK va RNK. 

19. Nuklein kislotalarning birlamchi, ikkilamchi va uchlamchi strukturasi. 

20. Chargaff qoidalari. Spesifiklik koeffitsiyenti.  

21. RNK tuzilishining o’ziga xosligi: axborot, transport RNKlar. Ribosomalar tuzilishi. 

22. Nuklein kislotalarning duragaylanishi. DNK-DNK va DNK-RNK. Restriktazalar. 

23. Xromatin tuzilishi, nukleosomalar, giston va giston bo’lmagan oqsillari, vazifalari.  

24. Hujayra bo’linish fazalari, siklinlar, ularni DNK sintezi bilan bog’liqligi. 

25.  Irsiy axborotni nasldan naslga o’tkazish bosqichlari. DNK biosintezi (replikatsiya):  

26. DNK-polimerazalar va ularning DNK boisintezidagi o’ziga xos vazifalari. 

27. Replikatsiyadan 

so’ng  bo’ladigan  o’zgarishlar:  metillanish,  telomerlanish, 

reparatsiya. 

28. RNK biosintezi – transkripsiya. RNK-polimeraza turlari.  

29. Ribosomal, transport va axborot preRNKlarning yetilishi. 

30. Bir  gen  -  bir  oqsil  (bir  sistron  –  bir  polipeptid  zanjir)  konsepsiyasi.  Kolinearlik; 

Nirenberg va Matteyning tajribasi. 

31. Genetik kod va uning xususiyatlari.  

32. Nukleotidlar  (kodonlar)  va  aminokislotalar  o’rtasida  komplementarlikning  yo’qligi; 

tRNK adaptor sifatida; izoakseptor tRNK.  

33. Oqsil  sintezining  asosiy  bosqichlari:  Aminokislotalarning  aktivlanishi:  aminoatsil-

tRNK-sintetazaning substrat spesifikligi. 

34. Oqsil sintezining asosiy bosqichlari: Initsiatsiya. 

35.  Oqsil sintezining asosiy bosqichlari: elongatsiya ва terminatsiya. 

36. Oqsillardagi  translyatsiyadan  keyingi  o’zgarishlar:  oligomer  oqsillarning  hosil 

bo’lishi, qisman proteoliz, oqsil bo’lmagan komponentlarning qo’shilishi. 

37. Nuklein  kislota  va  oqsillar  sintezi  ingibitorlari  (antimetabolitlar,  antibiotiklar, 

interferon va toksinlar). 

38. Prokariot  va  eukariot  hujayralarda  oqsil  biosintezining  boshqarilishi  va  hujayra 

differensirovkasi. Genlar ta’sirining gоrmonlar yordamida boshqarilishi.  

39. DNKning  jarohatlanishi  va  reparatsiyasi.  Apoptoz.  Molekulyar  mutatsiyalar: 

almashtirish, deletsiya, nukleotidlar kiritish. 

40. Oqsillar  polimorfizmi.  Organizm  kimyoviy  (antigen)  tarkibi  o’ziga  xosligining 

to’qima mustaqilligi (transplantatsion) asosi haqida tushuncha. 

41.  Fermentlarning  tuzulishi  va  xususiyatlari,  katalitik  va  boshqaruv  markazlar; 

kofaktorlar, koferment va prostetik guruhlar.  

42. Fermentativ  reaksiya  tezliklarining  harorat,  muhit,  ferment  va  substrat 

konsentratsiyasiga bog’liqligi.  

43.  Fermentativ reaksiyalar kinetikasi. Mixaelis va Menten konstantasi va uni ahamiyati. 

44.  Fermentlar  klassifikatsiyasi  va  nomenklaturasi.  Fermentlar  faolligini  o’lchash 

birliklari. 

45.  Fermentlarning xujayra ichida joylashishi. Izofermentlar. 

46. Fermentlar ingibitorlari; ingibirlanish turlari.  

47. Dori moddalar – fermentlar ingibitorlari sifatida. 

48.  Fermentlar  faolligining  boshqarilishi:  massalar  ta’sir  qonunining  ta’siri;  ferment 

miqdorining o’zgarishi;  

49. Fermentlar  faolligining  boshqarilishi:  Profermentlar;  fermentning  kimyoviy 

modifikatsiyasi; fosforillanish-defosforillanish yo’li. 

50.  Аllosterik  fermentlarning  to’rtlamchi  strukturasi  va  ferment  protomerlari 

konformatsiyasining kooperativ o’zgarishi, allosterik boshqarilish. 

51. Immobillangan fermentlar, ularni tibbiyotda qo’llanilishi.  

52. A’zo  va  to’qimalar  ferment  tarkibining  farqi.  Organospesifik  fermentlar. 

Ontogenezda ferment tarkibining o’zgarishi.  

53. Klinik enzimologiya: Enzimodiagnostika. 

54. Klinik enzimologiya: Enzimopatologiya. 

55. Klinik enzimologiya: Enzimoterapiya. 

56. Vitaminlar haqida tushuncha, tasnifi, nomenklaturasi, kofermentlik vazifalari. 

57. Yog’da eruvchi vitaminlar: Vitamin A. 

58. Yog’da eruvchi vitaminlar: Vitamin D. 

59. Yog’da eruvchi vitaminlar: Vitamin E ва К. 

60. Suvda eruvchi vitaminlar: Vitamin B

1

 va B

2

. 

61. Suvda eruvchi vitaminlar: Vitamin B

6 

va B

5

 (pantoten kislota). 

62. Suvda eruvchi vitaminlar: Vitamin H va PP. 

63. Suvda eruvchi vitaminlar: Vitamin B

12

 va Folat kislota. 

64. Suvda eruvchi vitaminlar: Vitamin C va P. 

65. Vitaminsimon moddalar. 

66. Alimentar va ikkilamchi avitaminoz va gipovitaminozlar. Gipervitaminozlar. 

67. Antivitaminlar. 

68. Moddalar almashinuvi va uning bosqichlari.  

69. Ovqatlanish,  ovqatning  asosiy  va  minor  tarkibiy  qismlari,  balansli  va  ratsional 

ovqatlanish. 

70.  Hazmlanishning  asosiy  tamoyillari:  ovqatlanishdagi  qisman  o’rnini  bosish.  Ovqat 

tarkibidagi almashtirib bo’lmaydigan tarkibiy qismlar. 

71. Ovqatning  mineral  tarkibiy  qismi.  Ovqat  va  suv  tarkibida  mikroelementlar 

etishmovchiligi bilan bog’liq bo’lgan regionar kasalliklar. 

72. Modda  almashinuvini  o’rganish  usullari.  Metabolizm,  metabolik  yo’llar  haqida 

tushuncha, metabolizm xaritasi.  

73.  Katabolizm va anabolizm. Asosiy ovqat moddalari katabolizmining sxemasi. 

74.  Membranalar to’g’risida tushuncha, membranalar vazifalari. 

75.  Lipid  tarkibi,  lipid  qo’shqavatining  tuzilishi.  Xujayra  membranasi  oqsillari, 

glikoproteidlar va ularning vazifalari. 

76.  Membranalarning umumiy xususiyatlari, hujayra membranalarining turli-tumanligi. 

77.  Membrana reseptorlari. Membrana orqali signallarning o’tkazilishi. 

78.  Membrana  orqali  moddalarning  o’tkazilishi:  oddiy,  engillashgan  diffuziya,  aktiv 

transport. 

79. Vezikulyar, mexanik, elektroforetik transport 

80. Katabolizmning  xususiy  (uglevod  va  ko’pchilik  aminokislotalardan  piruvat  hosil 

bo’lguncha) va umumiy yo’llari haqida tushuncha.  

81. Tirik xujayradagi endergonik va ekzergonik reaksiyalar. Makroergik moddalar. 

82. Substratlarning  degidrogenlanishi  va  vodorodning  oksidlanishi  (suv  hosil  bo’lishi). 

Degidrogenazalar  va  vodorodning  birlamchi  akseptorlari  –  NAD  va  flavoproteinlar; 

NADH-degidrogenaza. 

83.  Terminal oksidlanish: ubixinon, sitoxromlar. Sitoxromoksidaza. 

84.  Elektron tashuvchilarning oksidlanish-qaytarilish potensiali.  

85.  Substratli va oksidlanishli fosforillanish: P/O koeffitsienti. 

86. Elektron  tashish  zanjirining  boshqarilishi  (nafas  nazorati);  to’qima  nafas  olishining 

termoregulyator funksiyasi.   

87. Mitoxondriyalar  tuzulishi,  proton  va  elektronlarni  nafas  olish  zanjirida  o’tkazilishi 

(komplekslari). 

88. Oksidlanish-fosforillanish mexanizmi. 

89. To’qima  nafas  olishi  va  oksidlanish  bilan  boruvchi  fosforillanishning  ajratuvchilari 

va ingibitorlari. 

90. Gipoenergetik holatlar. 

91. Ovqat  va  odam  to’qimasi  asosiy  lipidlarining  tuzilishi  va  tasnifi.  Zahira  va 

protoplazmatik lipidlar.  

92. Yog’larning  hazmlanishi,  o’t  kislotalarining  yog’larni  hazmlanishi  va  so’rilishidagi 

ahamiyati.  

93. Yog’larning 

ichak  devorida  resintezi.  Xilomikronlarning  hosil  bo’lishi. 

Lipoproteinlipaza.  

94. Yog’  to’qimasida  yog’larning  to’planishi  va  safarbarlanishi,  uni  garmonlar 

yordamida boshqarilishi va fiziologik ahamiyati. Semizlik. 

95. Yog’  kislotalarining  beta-oksidlanishi.  Yog’  kislotalar  katabolizmi  va  transportida 

ishtirok etuvchi fermentlar va ularning mitoxondriyada joylashuvi. 

96. To’yinmagan va toq uglerod atomli yog’ kislotalarning oksidlanishi. Yog’ kislotalar 

oksidlanishining fiziologik ahamiyati.  

97. Yog’ kislotalar biosintezi.  

98. Palmitat sintetaza multiferment kompleksining tuzilishi. 

99. Uzun uglerod zanjirli va to’yinmagan yog’ kislotalar sintezi. 

100. 

Keton tanachalar  biosintezi va ularning katabolizmi. Bu jarayonning fiziologik 

ahamiyati.  

101. 

Steroidlar  funksiyasi  va  tuzilishi.  Xolesterinning  boshqa  steroidlar 

o’tmishdoshi sifatida.  

102. 

Xolesterin biosintezi va uning boshqarilishi.  

103. 

Jigarda ZJPLP hosil bo’lishi, ularning qonda tashilishi. ZJPLPlarning ZPLPga 

aylanishi.ZYULP, LXAT fermentining ahamiyati. 

104. 

Xolesterindan o’t kislotalar hosil bo’lishi. Enterogepatik sikl. 

105. 

Murakkab  yog’lar  vazifalari  va  almashinuvi,  organizm  to’qimalarinining 

asosiy fosfolipidlari va glikolipidlari. 

106. 

Fosfolipidlar va sfingomiyelin sintezi va katabolizmi. 

107. 

Glikolipidlar  sintezi  va  katabolizmi,  ularning  o’zgarishi  bilan  bog’liq 

kasalliklar. 

108. 

Yog’lar  almashinuvining  boshqarilishi.  Kaxeksiya,  semirish.  Semirish 

rivojlanishining biokimyoviy asoslari. 

109. 

Giperxolesterinemiya.  Dislipoproteinemiya  tiplari  va  ularning  rivojlanish 

sabablari. 

110. 

Ateroskleroz  rivojlanishining  biokimyoviy  asoslari,  uning  rivojlanishini 

tushuntiruvchi asosiy nazariyalar. 

111. 

Giperlipoproteinemiya  rivojlanishida  alkogol,  nefroz,  qandli  diabet,  alimentar 

omillarning o’rni. 

112. 

O’t tosh kasalligi. O’t tarkibi. Xolesterinli toshlar rivojlanishining mexanizmi.  

113. 

To’qimalardagi  aminokislotalarning  asosiy  manbalari,  ularning  ishlatilish 

yo’llari. Azot balansi. 

114. 

Organizmdagi oqsillarning dinamik holati. Katepsinlar, ularning organizmdagi 

vazifalari.  

115. 

Ovqat  ratsionidagi  oqsil  meyori.  Oqsillarning  biologik  qiymati.  Oqsil 

zahiralari. 

116. 

Oqsillarning  hazmlanishi.  Oshqozon  ichak  yo’lida  hazmlanishning  garmonlar 

yordamida boshqarilishining biokimyoviy mexanizmlari.  

117. 

Xlorid kislotaning hosil bo’lishi va uni oqsillar hazmlanishidagi ahamiyati. 

118. 

Proteinazalarning substrat spesifikligi. Aminokislotalarning so’rilishi.  

119. 

Ichakda  aminokislotalar  chirishi  va  hosil  bo’lgan  toksik  birikmalarning 

zararsizlantirilishi.  

120. 

Parenteral  ovqatlanish.  Oshqozon  va  duodenal  shirasini  biokimyoviy 

tekshirishning diagnostik ahamiyati.  

121. 

Oshqozon  osti  bezi  proteazalari  va  pankreatit  rivojlanishining  biokimyoviy 

asoslari. Pankreatitni davolash.  

122. 

So’rilgan 

aminokislotalar 

taqdiri. 

To’qimalarda 

aminokislotalarning 

almashinuvi. Aminokislotalar almshinuvining umumiy yo’llari.  

123. 

Transaminlanish:  aminotransferazalar.  Transaminlanishda  B

6

  vitaminining 

kofermentlik vazifasi. Aminotransferazalar spetsifikligi.  

124. 

Aminokislotalar  dezaminlanishi,  aminokislotalarning  bevosita  va  bilvosita 

oksidlanish yo’li bilan dezaminlanishi.  

125. 

Gepatitlar  va  miokard  infarktida  qon  zardobida  transaminazalar  faolligini 

aniqlashning diagnostikasi. 

126. 

Aminokislotalar dekarboksillanishi. Biogen aminlarning zararsizlantirilishi. 

127. 

Biogen aminlar: gistamin, serotonin, γ-aminomoy kislota, katexolaminlar  hosil 

bo’lishi va ularning funksiyalari. 

128. 

Gistaminning  allergik    reaksiyalar  va  yallig’lanishlar  rivojlanishidagi  roli. 

Antigistamin preparatlar.  

129. 

Organizmda 

ammiakning 

asosiy 

hosil  bo’lish  yo’llari  va  uning 

zararsizlantirilishi.  Glutamin  va  ammoniy  tuzlarining  hosil  bo’lishi  va  ularning 

ekskretsiyasi. 

130. 

Siydikchil  biosintezi  (Ornitin  sikli),  uni  asparagin  va  fumarat  kislota 

almashinuvi bilan bog’liqligi. Siydikchildagi azot atomlari manbalari.  

131. 

Siydikchil sintezi va chiqarilishining buzilishi. Giperammonemiya; irsiy, jigar 

sirrozi va turli katabolik holatlarda.  

132. 

Serin va glitsin almashinuvi. Bir uglerodli guruhlarning hosil bo’lishi. 

133. 

 Transmetillanish. 

Metionin 

va 

S-adenozilmetionin. 

Gomosisteinning 

metillanishi. 

134. 

Tetragidrofolat  kislota  va  bir  uglerodli  qoldiqlarning  tashilishi.  Sulfanilamid 

preparatlarining bakteriostatik ta’siri. Antimetabolitlar haqida. 

135. 

Fenilalanin  almashinuvi.  Fenilketonuriya:  biokimyoviy  mexanizmi,  kasallik 

belgilari, oldini olish usullari, tashxisi va davolash.  

136. 

Tirozin  almashinuvi.  Tirozin  almashinuvining  buzilishi:  Alkaptonuriya. 

Albinizm. Dofamin etishmovchiligi.  

137. 

Oltingugurt  saqlovchi  aminokislotalar  almashinuvi,  triptofan,  gistidin  va  ular 

almashinuvining irsiy buzilishlari. 

138. 

Nukleotidlar vazifalari. Oshqozon-ichak yo’li va to’qimalar nukleazalari.  

139. 

Purin nukleotidlarining parchalanishi.  

140. 

Purin nukleotidlari sintezi, purin yadrosi atomlarining manbalari; boshqarilishi.  

141. 

Pirimidin nukleotidlarining biosintezi va boshqarilishi.  

142. 

Pirimidin nukleotidlari parchalanishi.  

143. 

Dezoksiribonukleotidlar biosintezi. Timidil nukleotidlar biosintezi. 

144. 

Giperurikemiya va podagra; allopurinoldan podagrani davolashda foydalanish.  

145. 

Ksantinuriya. Orotatsiduriya. 

146. 

Aminokislotalar 

azotsiz 

qoldig’ining 

almashinuvi. 

Glitserin 

va 

aminokislotalardan glyukoza sintezi. 

147. 

Uglevodlardan yog’lar va aminokislotalar sintezi.  

148. 

Insulin  va  kortizolning  uglevodlar,  lipidlar  va  aminokislotalar  almashinuvini 

boshqarishdagi o’rni.  

149. 

Uglevodlar,  yog’lar  va  aminokislotalar  almashinuvining  ochlik  va  qandli 

diabetda o’zgarishi. 

150. 

Gomeostaz, gomeostaz ko’rsatkichlarining o’zgarishi va uni boshqarilishi. 

151. 

Boshqaruv  sistemalar  ierarxiyasi.  Nerv  va  endokrin  sistemalarining  o’zaro 

bog’liqligi. Qon zardobida garmonlar miqdori o’zgarishining xususiyatlari. 

152. 

 Garmonlar tasnifi va nomenklaturasi.   

153. 

Gormonlar  ta’sirini  o’tkazishning  molekulyar  mexanizmlari:  adenilatsiklaza, 

guanilatsiklaza va Ca

2+

-messendjer sistemalari.  

154. 

Gipotalamus va gipofiz gormonlari. Qandsiz diabet.  

155. 

Qalqonsimon  bez  gormonlari  tuzilishi  va  biosintezi.  Gipo-  va  gipertireozdagi 

moddalar almashinuvidagi o’zgarishlar. Endemik buqoq. 

156. 

Buyrak  usti  bezi  mag’iz  qismi  gormonlari,  biosintezi,  katabolizmi,  modda 

almashinuvdagi roli.  

157. 

Jinsiy  gormonlar,  tuzilishi,  organizmdagi  moddalar  almashinuvi  va 

funksiyalariga ta’siri.  

158. 

 Suv-tuz almashinuvining boshqarilishi.  

159. 

 Kalsiy va fosfor almashinuvining  boshqarilishi.  

160. 

 Mahalliy 

ta’sir  etuvchi 

gormonlar. 

Prostaglandinlar,  tromboksan, 

leykotriyenlar va sitokinlar. 

161. 

 Qonning asosiy vazifalari va kimyoviy tarkibi. 

162. 

 Qon plazmasi oqsillari. Albuminlar va boshqa transport oqsillari. Globulinlar. 

Organizmda albuminning suv taqsimotidagi o’rni. Shishlar kelib chiqish mexanizmi.   

163. 

 Qon fermentlari. Kallikrein-kinin sistemasi. “O’tkir faza” oqsillari.  

164. 

 Eritrotsitlar  rivojlanishi,  tuzilishi  va  kimyoviy  tarkibining  o’ziga  xos 

tomonlari,  unda moddalar metabolizmi.  

165. 

 Gemoglobin,  oksigemoglobin.  Qonda  kislorod  va  uglerod  dioksidining 

tashilishi. Karboksigemoglobin. Metgemoglobin.  

166. 

 Kislota-asos muvozanati, qonning buffer sistemalari, boshqarilishi, atsidoz va 

alkoloz. 

167. 

Gem biosintezi va uni irsiy va orttirilgan buzilishlari.  

168. 

 Temir  almashinuvi,  transferrin  va  ferritin.  Temir  tanqislik  anemiyalari. 

Idiopatik gemoxromatoz.  

169. 

Qon tomir-trombositar gemostaz. 

170. 

Koagulyatsion gemostaz.  

171. 

Antikoagulyantlar, fibrinoliz, ularning boshqarilishi. 

172. 

 Oqsil, yog’  va uglevodlar almashinuvida jigarning roli. Jigarda qon plazmasi 

oqsillari sintezi. 

173. 

Ksenobiotiklar zararsizlantirilishida jigarning roli. Oksidlanish, gidroksillanish, 

qaytarilish, metillanish va konyugatsiya. 

174. 

Bilirubinning  zararsizlantirilishi.  Bog’langan  va  bog’lanmagan  bilirubin. 

Bilirubin almashinuvining boshqarilishi. 

175. 

Sariqliklar:  gemolitik,  obturatsion,  jigar-hujayra.  Chaqaloqlardagi  fiziologik 

sariqlik. 

176. 

Qonda  va  siydikda  o’t  pigmentlari  va  bilirubinni  aniqlashning  diagnostik 

ahamiyati. 

177. 

Jigar  sindromlari,  ularni  aniqlash  usullari,  jigar  komasi  rivojlanishining 

biokimyoviy asoslari. 

178. 

Jigarda garmonlar inaktivlanishi. Ichakda aminokislotalar chirishi mahsulotlari, 

ksenobiotiklar va dori vositalarining zararsizlantirilishi. 

179. 

Kimyoviy konserogenez haqida tushuncha. 

180. 

Jigar  komasi  va  jigar-hujayra  yetishmovchiligi  rivojlanishi  patogenezining 

biokimyoviy mexanizmlari.