Tibbiy etika va deontologiya asoslari

JOURNAL OF NEW CENTURY INNOVATIONS 
http://www.newjournal.org/  Volume–32_Issue-2_Iyul_2023 
62 
tomonidan baho berish, qilingan ishni ma’qullash yoki qoralash) bilan 
belgilanadi. axloqni etika fani o‘rganadi. 
ODOB - bu insonniy ijobiy fazilatlaridan biridir. “o‘zbek tilining izohli 
lug‘ati”da:“odob - “adab” (arabcha)” deyiladi. va yana shu kitobda: “adab 
(arabcha)-adabiyot, yaxshi tarbiya, ma’qul harakat. ijtimoiy va shaxsiy 
hayotdagi yaxshi axloq, tarbiya, xushmuomilalik” deyiladi. luqmoni 
hakimdan odobni qaerdan o‘rganding?”deb so‘rashganda, odobni 
beadablardan o‘rgandim” deb javob bergan ekan. inson umri davomida o‘z 
odobini yaxshilab bormog‘i lozim. odatda odob oldin o‘rganilib, undan so‘ng 
esa unga amal qilinadi.
ETIKA (yun. 
egpoz 
— 
xulq, 
odat) 
— axloq va 
uning shaxs hamda jamiyat hayotidagi 
o‘rnini o‘rganuvchi falsafiy fan. Etika 
axloqshunoslikning falsafiy nazariy muammolarini va axloqqa doir didaktik amaliy
asarlarni o‘z ichiga oladi U insoniyat o‘z tajribasi orqali erishgan donishmandlik 
namunalarini hikoyatlar, hikmatlar, naqllar, maqollar tarzida bayon etadi, kishilarga 
axloqning mohiyatini tushuntirib, falsafiy xulosalar chiqaradi, ularga axloqiy 
qonunqoidalarni o‘rgatadi. 
Etikaning quyidagi mezoniy tushunchalari — kategoriyalari bor: fazilat va illat, 
yaxshilik va yomonlik, halollik, rostgo‘ylik, kamtarlik, adolat, burch, vijdon, nomus, 
ideal, baxt, hayotning ma’nosi va boshqalar Axloq inson va jamiyat hayotining barcha 
(shaxsiy, jamoaviy, kasbiy va h. k.) jabhalarini qamrab olganligi tufayli uni 
o‘rganuvchi Etika barcha fanlar bilan aloqador. Etika bu barcha insonlar orasidagi
muloqatdir. SHuningdek ummiy etika inson kasbiga ko‘ra bir qancha turlarga 
bo‘linadi. Masalan sotuvchilar etikasi, sartoroshlar etikasi, o‘qituvchilar etikasi, 
tibbiyot xodimlari etikasi (tibbiy etika)... 
TIBBIY ETIKA - shifokor va bemor o‘rtasidagi, shifokor va bemor qarindoshlari 
o‘rtasidagi, shuningdek tibbiy xodimlarning o‘zoro kasbiy-tibbiyotga oid muloqatini 
ifodalaydi. 
DEONTOLOGIYA - (deontologiya-burch degan ma’noni beradi, barcha 
kasblarda deontologik yondoshuv to‘g‘risida fikr yuritiladi, lekin halq orasida 
deotologiya atamasi ko‘pincha tibbiyot xodimiga tegishli degan tushuncha mavjud) 
tibbiyot xodimi ( shu jumladan shifokor) ning bemor oldidagi majburiyatini va unga 
yuklangan ma’suliyatini, ya’ni bajarishi lozim bo‘lgan ishini ifodalaydi. 
EGROTOGENIYA – bu bir bemorning ikkinchi bemorga salbiy ta’siri, bu 
asosan shifoxona sharoitida yoki bemorni ko‘rishga borgan vaqtdagi ta’siri natijasida 
kelib chiqadi. Bu omil ham yatrogen kasalliklarga olib keladi.
EGOGENIYA – bemorning o‘z kasalligini bilgandan so‘ng tushkunlikka tushishi 
natijasida kelib chiqqan yatrogen kasallik. (Mana shuning uchun ham ayrim kasalliklar 
bemorlardan sir tutilib (agar so‘rasa boshqa engilrok kasal turi aytiladi) boriladi va 

---