Tibbiyot kasbiga kirish

Qabziyat  yoki  konstipatsiya(  lot. Constipation-  yig’ilish, to’dalanish  degan 
ma’noni  anglatadi)  najasning  uzoq  to’planib  qolishi  yoki  defekatsiyaning  to’liq 
bo’lmasligi oqibatida(100 gr/ sut) to’planib borishi. Qabziyat ichak motorikasining 
buzulishi,  defekatsiya  xohishining  kuchsizlanishi  bilan  bog’liq  holda  yuzaga 
chiqadi.  Najasning  ichak  bo’shlig’idagi  normal  harakatiga  MIT  dagi  organik 
o’zgarishlar  ham  to’sqinlik  qiladi.  Qabziyat  ichak  kasallanmagan  hollarda  ham 
vujudga  kelishi  mumkin.  Masalan  noto’g’ri  ovqatlanishda  yoki  och  qolganda, 
organizm suvsizlanganda yoki oson so’riluvchi ovqatlar istemol qilganda, o’simlik 
kletchatkasi yetishmaganda (peristaltika aktivatori) kuzatiladi.  

---

Surunkali qabziyat uchun quydagi simptomlar xarakterli:  
Kuchanish vaqti umumiy defakatsiya   vaqtining 25% ni tashkil etadi. Qattiq 
najasning  fragmentatsiyasi  4  defekatsiya  aktida  kamida  1  marotaba  kuzatiladi. 
Defekatsiya  to’liq  bo’lmasligi  kamida  defekatsiyaning  har  4  aktida  1  marotaba 
seziladi.  Najas  chiqishiga  to’sqinlik  ham  kamida  defekatsiyaning  har  4  aktida  1 
marotaba seziladi. Defekatsiya kamida haftada 3 marotaba kuzatiladi.    
Qabziyatning  asosiy  sabablari:  yo’g’on  va  ingichka  ichakning  yallig’lanish 
kasalliklari, ichak boshlig’ida to’siqlarning bo’lishi (mexanik qabziyat) masalan : 
qorin  bo’shlig’I  o’smasida,  bachadon  yiriklashishi  hisobiga  (xomiladorlikda) 
ichakda bosim ortib ketishida, to’g’ri ichakda poliplar bo’lganida kuzatiladi.  
Pastki  ichakdagi  peristaltikani  susaytiradigan  kasalliklar  ;  paraproktit, 
gemaroy,  anus yoriqlari va fistulasidir. 
Ekzogen  zaharlanish  -  qo'rg'oshin, simob, talli, vismut bilan  surunkali  kasb 
kasalligi zaharlanishi; giyohvandlik, uzoq muddatli chekish. 
Endogen zaharlanish - masalan, surunkali buyrak etishmovchiligida. 
Endokrin tizim kasalliklari - gipoterioz, diabet va boshqalar. 
Suv-elektrolit metabolizmasini buzish - degidratatsiya, kaliy etishmovchiligi, 
yurak etishmovchiligi va boshqalar. 
Oziqlantirish  va  dietani  buzish  -  parhezda  kam  miqdordagi  kletchatkaning 
miqdori,  suyuqlikni  iste'mol  qilishni  cheklash,  "quruq"  taomlarni  iste'mol  qilish, 
ichaklarning tarkibini - kuchli choy, kakao, oq non va boshqalarni bo'shatish qiyin 
bo'lgan taomlarni iste'mol qilish. 
Yatrogen omillar - ichak motor faoliyatini susaytiruvchi doridan foydalanish 
(narkotik  analgetiklar, antidepressantlar, nosteroid yallig'lanishga qarshi  agentlari, 
b-blokatorlar, kaltsiy kanal bloklovchilar,  va boshqalar) yoki tarkib suvsizlantirish 
(masalan,  diuretiklar).  Bir  vaqtning  o'zida  bir  nechta  preparatlarni  qo'llash 
konstipatsiyani kuchaytirishi va saqlab turishi mumkin. 
   Neyrogen omillar  
   Gipodinamika - to'shakda uzoq umr ko'rgan bemorlarda ich qotishi. 
Ichakning  motor  funktsiyasi  buzilishining  xususiyatiga  qarab  atopik  va 
spastik konstipatsiyaga ajratiladi. 
    •  Ichaklar  mushaklari-turining  zaifligi  va  ichak  devorining  ta’sirlanish 
darajasining  pastligi,  shuningdek,  qo'shni  organlarning  kasalliklari  bilan  bog'liq 
bo'lgan intestinal atoniyada (atonik ichak tutilishida), ichakning tarkibiy qismini 7 
kungacha yoki undan ortiq muddatgacha davom ettiradi. Atonik ichak tutilishi bilan 
najas silindr shaklida bo'ladi. 
  • spastik qabziyat ichak motorikasi kuchaygan, biroq bo'ylama harakatdan 
segmentar ichak harakatlari ustun.  
Qabıziyatda,  bemorlarda  qorinda  og'riq,  ichakning  to'liq  boşhaltılmaganlik 
his-tuyg'usi kuzatiladi. 
Qabziyat  bilan  og'rigan  bemorlarni  davolash.  Qabziyatni  bartaraf  qilish 
uchun,  imkon  qadar  motor  faoliyatini  oshirish  kerak.  Bu,  bemor  bilan  suhbat 
o'tkazish  nima  uchun  ich  qotishini  sababini  tushuntirish,  turmush  tarzi  va 
ovqatlanish tartibini o’zgartirish zarur.  ichak  2-3 kun ichida faqat  bitta  stul to'liq 
bo'shatilishini  bilishi  kerak.  To'rt  mahal  ovqatlanish  tavsiya  qilinadi:  sut  kislotali 

---

mahsulotlar  (kefir,  qatiq),  yangi  javdar  non,  meva  va  rezavorlar  nordon  navlari  ( 
olxo'ri,  olma,  va  boshqalar),  asal,  sabzavot,  o'tlar,  grechka,  gazli  ichimliklar, 
quritilgan  (o'rik,  o'rik).  Ichakning  ishi  sabzavot,  meva  va  rezavor  mevalaridan 
olingan organik kislotalar va shakarlar bilan yaxshi rag'batlantiriladi. Shuning uchun 
qabziyatda, ko'rsatilgan meva va sabzavot sharbatlari, anjir, xurmo va banan, olma 
zarur. 
Shifokor  tomonidan  rektal  shamcha  (bisakodil)  gipertonik  huqna  tavsiya 
etiladi.  fekal  tosh  qattiq  bo'lsa,  kechasiga  yog’li  huqna  va  ertalab  rektal-sham 
kiriting. Qotib qolgan najas hollarda klizmalari samarali emas, barmoqlarni kiritish 
kerak. Buning uchun, hamshira, bemor ostida sudna qo’yib rezina qo'lqop kiyadi va 
vazelin bilan o'ng qo'lning o'rta va ko’rsatkich barmoqlarini to'g'ri ichakka kiritib 
axlatni qismlarga bulib tashlash kerak, keyintozalovchi klizma qo'yish kerak.