Tijorat banklarining aktivlari tarkibi va ularni joylashishi

1. Daromad keltiruvchi aktivlar.
ü Qisqa va uzoq muddatli ssudalar (aholiga,mijozlarga, boshqa banklarga);
ü Faktoring,lizing,forfeyting,trast operatsiyalaridan olinadigan daromadlar;
ü Qimmatli qog‘ozlar operatsiyalaridan olinadigan daromadlar
2. Daromad keltirmaydigan aktivlar.
ü Pul mablag‘lari;
ü Boshqa banklardagi korschyotlardagi mablag‘;
ü Bino va inshootlar;
ü Nomolliy aktivlar;
ü Debitorlar;
ü Hisob-kitobdagi mablag‘lar;
ü Muddati utgan ssudalar .
Aktivlarning likvidli ta’minotiga quyidagilar kiradi:
- O‘zbekiston Respublikasi xukumatining so‘zsiz kafolati;
- O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining so‘zsiz kafolati;
- banklarda ochilgan hisobvarag‘larda erkin ayirboshlanadigan valyuta shaklidagi garov;
- O‘zbekiston Respublikasi xukumati qimmatli qog‘ozlari shaklidagi garov;
- andozaviy qimmatbaho metallar shaklidagi, ya’ni oltin va kumush quymalari shaklidagi garov.
Quyidagi aktivlar nolikvid ta’minotga ega, deb hisoblanadi:
- ko‘chmas mulk, o‘zlashtirilgan va o‘zlashtirilmagan erga bo‘lgan xuquqni hisobga olgan holda;
- ko‘chma mulk;
- xususiy korxonalarning qimmatli qog‘ozlari;
- yuridik va xususiy shaxslarning kafolatlari.
1- riskdan holi bo‘lgan aktivlar. risklilik darajasi 0%
• naqd pullar va boshqa kassa hujjatlari,
• Markaziy bankdagi «Nostro», «Vostro» schetidagi mablag‘lar,
• majburiy rezerv schetidagi mablag‘lar,
• xazina veksellari,
• davlat obligatsiyalari,
• Markaziy bankning qimmatli qog‘ozlari va obligatsiyalari kiradi.
2 - kichik (minimal) riskli aktivlar. Bu aktivlar bo‘yicha risk darajasi 20% ga teng.
boshqa banklarning «Nostro» va «Vostro» korschetlaridagi olinishi lozim bo‘lgan mablag‘lar,
evroobligatsiyalar,
qisqa muddatli birinchi sinf ta’minlanganlikga ega bo‘lgan kreditlar va boshqa hujjatlar
3 - yuqori riskli aktivlar:Bu aktivlar bo‘yicha risk 50 % ga teng.
• boshqa banklarga berilgan kreditlar,
• boshqalar uchun bank bergan garov va kafolatlar.
4 - eng yuqori darajadagi (maksimal) riskli aktivlar 100%ga teng.
• qimmatli qog‘ozlar sotish va sotib olish scheti,
• sotib olingan veksellar,
• trast hujjatlar va akkreditivlar trattalari bo‘yicha mijozlarning majburiyatlari,
• bankning to‘lanmagan aksiyalari bo‘yicha mijozlarning majburiyatlari, sud jarayonida bo‘lgan kreditlar,
• akkreditivlar,
• forvardlar kiradi.
O‘zbekistan Respublikasi Markaziy banki tomonidan 1998 yil 9 noyabrda tasdiklangan 242-sonli «Aktivlar sifatini tasniflash, mumkin bulgan yukotishlar buyiicha tijorat banklari tomonidan rezervlar tashkil kilish va undan foydalanish koidasiga asosan, tijorat banklari tomonidan beriladigan kreditlar yukorida keltirilgan mezonlar buyicha «yaxshi», «standart», «substandart», «shubxali», «umidsiz» kreditlarga tasniflanadi. Aktivlarni boshqarishning asosiy maqsadi tavakkal qilishning eng pats darajasi sharoitida daromad foiz tushumlari va xarajatlar orasidagi farqni mumkin kadar oshirish yoki uni juda bo‘lmaganda barqaror darajada saqlab turishdan iborat ekanligi malum.

№