Tijorat banklarining kredit operatsiyalari Tijorat banklarining depozit operatsiyalari

Valyuta munosabatlarini yuzaga kelishining sabablari

Valyuta tizimi o'zining zamonaviy shakliga kelguncha uzoq tarixiy davrni bosib o'tgan. Birinchi jahon valyuta tizimi stixiyali ravishda sanoat inqilobidan so'ng oltin monometalizmi asosida oltin-tanga standarti shaklida shakllangan. Yuridik jihatdan esa mazkur tizim 1867 yil Parij shahrida bo'lib o'tgan konferensiyada, davlatlararo kelishuv sifatida rasmiylashtirilgan. Ushbu jahon valyuta tizimi jahon pulining yagona shakli sifatida oltinni rasmiy tan olgan edi.
Dаstlаbki vаlyutа tizimi stiхiyali tаrzdа XIX аsrdа sаnоаt rеvоlyutsiyasidаn kеyin оltin mоnоmеtаllizmi dаvridа оltin tаngа stаndаrti shаklidа nаmоyon bo‘ldi. Valyuta - jahon bozorida, davlatlar ơrtasida pul vazifalarini bajaruvchi,davlatlarning milliy pul birligidir. Masalan, Amerika Qơshma Shtatlari ―dollari‖, Yevropada ―yevro‖, Braziliyada real, Buyuk Britaniyada ―funt sterlingi‖, Kanada―dollari‖ va shu kabilar.
Valyuta kategoriyasi milliy va jahon xơjaligi orasida aloqa va ơzaro munosabatlarnita'minlaydi. Jahon valyuta tizimi jahon pullarini amaldagi (funksional) shakllariga asoslangandir. Jahon pullari deb xalqaro munosabatlarga (iqtisodiy, siyosiy, madaniy) xizmat kơrsatuvchi pullarga aytiladi.Vаlyutа - bu хаlqаrо hisоb-kitоblаrdа ishlаtilаdigаn u yoki bu mаmlаkаt milliy pul birligidа ifоdаlаngаn to‘lоv hujjаtlаri yoki pul mаjburiyatlаridir. Vаlyutа pul bеlgilаrini o‘zidа gаvdаlаntirib nаqd pullik vа nаqd pulsiz оbоrоtni tаshqil qilishgа хizmаt qilаdi. Valyuta tizimi - bu, mamlakatlar o'rtasida valyuta munosabatlarini tashkil etish shaklidir.Valyuta tizimi - bu, milliy qonunchilik yoki davlatlararo kelishuvlar bilan mustahkamlangan valyuta munosabatlarini tashkil etish va muvofiqlashtirishning shaklidir. Valyuta tizimi davlat, rezident va norezident shaxslarga tashqi iqtisodiy faoliyatni amalga oshirish uchun sharoit yaratib beradi. Sub‘ektlarning ushbu faoliyati amalga oshishida valyuta qonunchiligi alohida ahamiyat kasb etadi.Valyuta qonunchiligi - bu, mamlakat ichkarisida valyuta qimmatliklari bilan bir mamlakat tashkilotlari va fuqarolari hamda boshqa mamlakat tashkilotlari va fuqarolari o'rtasidagi shartnomalarni hamda mamlakat ichkarisidan xorijga va xorijdan mamlakat ichkarisiga milliy hamda xorijiy valyutalar va boshqa valyuta qimmatliklarini olib kirish, olib chiqish, o'tkazish yo'li bilan amalga oshirilishini tartibga soluvchi qonuniy me'yorlar yig‘indisidir. Jahon xơjaligi jahon valyuta tizimi oldida quyidagilardan iborat bơlgan muayan talablarni:
- xalqaro ayirboshni ishonch kozongan va mikdor jihatdan etarli bơlgan tơlov,
hisob-kitob vositalari bilan ta'minlash;
- jahon iqtisodi sharoitlarining ơzgarishida valyuta mexanizmining nisbiy barqarorligi va tez moslashuvchanligini qơllab-kuvvatlab turish;
- barcha a'zo-mamlakatlar manfaatiga xizmat kilish
52.Valyutalarning turlari
Zaxira valyuta - mamlakatlar markaziy banklari tomonidan valyuta zaxiralarining tarkibini tashkil etuvchi valyuta. Zaxira valyutalari asosan paritetlarini xisoblash va valyuta interventsiyalarini amalga oshirishdada shuningdek, xalqaro savdo va to'lovlarda keng ishlatiladigan valyuta. Ilgari zaxira valyutalari asosan tovar bozorlarida to;lovlar uchun vosita (neft, oltin va boshqalar) sifatida ishlatilgan. Biroq, so'nggi yillarda, ayniqsa, Osiyoda, zaxira valyutalari eksport raqobatbardoshligini mustahkamlash maqsadida xorijiy zaxiralari (oltin zahiralari) yig’ish va moliyaviy inqirozlarni oldini olish maqsadida ishlatiladi.