Tijorat banklarining to’lovga layoqatligi va likvidligi bank aktivlari likvidliligi tahlili

2.Tijorat banklari likvidligi va to‘lovga layoqatligi tahlilining ahamiyati va vazifalari

Bank likvidligini tahlil qilish quyidagi maqsadlarni ko‘z- laydi:

– bank likviligining koeffitsiyentlarini hisoblash tizimi to‘g‘riligini va to‘liqligini tasdiqdlash;

• 
  bank holati bo‘yicha xulosalarni shakllantirish;
  
• 
  bank balansi likvidligining yomon holatga kelayotgan- ligidan darak beruvchi real va salbiy potensial tendensiya- larni aniqlash;
  
• 
  salbiy tendensiyalarni vujudga keltirgan omillarni tah- lil qilish;
  
• 
  bank balansi likvidligini tahlil qilish va tekshirish nati- jalariga ko‘ra bank uchun takliflarni belgilab olish.
  

Yangi tashkil qilinayotgan tijorat banklari uchun ustav kapitalining minimal miqdori va tashkil qilingan banklar uchun kapitaldagi shaxsiy mablag‘larining minial miqdori;

• 
  kapitalning yetarlilik normativlari;
  
• 
  likvidlik normativlari;
  
• 
  bir qarzdorga yoki qarzdolar guruhiga bo‘lgan xatar- ning maksimal miqdori;
  
• 
  yirik kreditlar xatarining maksimal miqdori;
  
• 
  bitta kreditorga (omonatchiga) bo‘lgan xatarning mak- simal miqdori;
  
• 
  aholidan jalb qilingan mablag‘larning maksimal miq- dori va hokazo.
  

Bu ko‘rsatkichlar orasida likvidlik normativlari muhim ahamiyatga ega, chunki ularning miqdori ko‘p jihatdan bankning depozit va kredit siyosatining samarali yuritili- shiga bog‘liq bo‘ladi. Banklar likvidlik ko‘rsatkichlarining minimal miqdorini ushlab turishga harakat qiladilar, chun- ki bunda likvidlik va yuqori daromadlilik ko‘rinishdagi qarama-qarshilik sharoitida optimal qaror qabul qilish im- koniyatiga ega bo‘ladilar.
O‘zbekiston Respublikasining 1998-yil 2-noyabrdagi «Ti- jorat banklari likvidligini tartibga solish bo‘yicha qo‘yilgan talablar to‘g‘risida»gi 421-sonli tartibda likvidlik norma- tivlari berilgan (joriy, lahzalik va uzoq muddatli likvidlik). Mazkur ko‘rsatkichlar tizimidan likvidilik normativining jo- riy likvidlik ko‘rsatkichini o‘tgan oxirgi besh yil davr mo-
baynida mamlakatimizning yirik va kichik tijorat banklari misolida ko‘rib chiqamiz. O‘zbekiston Respublikasida joriy likvidlik ko‘rsatkichining minimal miqdori 30 % miqdori- da belgilangan.
Joriy likvidlik koeffitsiyentini hisoblashda tijorat bank- larning oxirgi 5 yil, ya’ni 2008–2012-yillar mobaynida- gi yillik balanslaridan foydalaniladi. Mazkur koeffitsiyentni hisoblashda O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining metodikasi, shuningdek, jalb qilingan mablag‘lar va aktiv- larning muddati va miqdori bo‘yicha tarkibiy ma’lumotlari asos qilib olindi. Shuningdek, hisoblangan ma’lumotlar aso- sida joriy likvidlik koeffitsiyentining 2008–2012-yillar mo- baynida dinamikasi o‘rganib chiqildi.