Tilning o‘rganish metodlari va metodologiya. Tavsifiy metod va uni tadqiq qilish bosqichlari

2-TOPSHIRIQ:
TEZKOR SO‘ROV
Quyidagi ta’riflar qaysi metodga tegishliligini aniqlang.

1. O‘zaro qarindosh va qarindosh bo‘lmagan tillar, struktor jihatdan qiyosiy o‘rganilib, ular tuzilishiga xos xususiyatlar umumiy va farqli tomonlar aniqlanadi.

2. Tarixiy metod bo‘lib, tarixan tashkil topganligi bilan, qo‘llanilishiga ko‘ra uzoq o‘tmish bilan bog‘lanishiga ko‘ra o‘ziga xosdir.
3. Ushbu metod asosida tillar, til faktlari, hodisalari ilmiylik prinsipi nuqtayi nazaridan o‘rganiladi, tavsif qilinadi.

1	chog’ishtirish metodi
2	qiyosiy-tarixiy metod
3	strukturalizm

TUSHUNCHALAR TAHLILI METODI

Atamaning o’zbek tilida nomlanishi	Atamaning ingliz tilida nomlanishi	Atamaning rus tilida nomlanishi	Atamaning izohi
qiyosiy-tarixiy metod	comparative-historical method	сравнительно-исторический метод	tillar va ularning tarixini qiyoslab o‘rganish
substansiya	substation	субстанция	biror tovushni boshqa tovush bosishi
distributsiya	distribution	дистрибутция	tildagi unsurlarning gap tarkibida joylashish o‘rni, bir elementning boshqa element bilan birikish qobiliyati
bevosita tahlil metodi	the method of direct analysis	метод анализа по непосредствен- ным составляющим	nutq birliklari (so‘z birikmasi va gaplar) tuzilishi, qanday qismlardan tashkil topishi, ular orasidagi munosabat, aloqalarni o‘rganish.
transformatsion tahlil	transformational analysis	метод трансформацион-ного анализа	konstruksiyalarning muayyan qoidalar asosida boshqa shaklga, ko‘rinishga ega bo‘lishi, ya’ni transformatsiyalanishi
avtomatik tahlil metodi	automatic analysis method	метод автоматического анализа	EHM, kompyuterlar yordamida tilni lisoniy birliklar, formal qismlarga ajratish orqali bir tildagi lisoniy birliklar mazmunini boshqa tilga ko‘chirish
statistik tahlil metodi	statistics analysis method	метод статистического анализа	lisoniy birliklarning nutq faoliyatidagi, asosan matndagi qo‘llanish miqdorini tadqiq qilish

TOPSHIRIQ 4.


BRAINSTORMING metodi



SINXRON TADQIQOT METODLARI



tavsifiy



Transformatsion



distributiv



Statistik



struktur



Avtomatik



Bevosita ishtirokchilar metodi



valentlik


Topshiriq 5.
Krossword savollari
1. Tillarda birliklarni qismlarga, ma’noli qismlarga ajratish nima deyiladi?
2. Lisoniy birliklarning nutqda qo‘llanish, joylashish o‘rni, boshqa unsurlar bilan birika olish qobiliyatiga nima deyiladi?
3. Ushbu metod til va nutq birliklarini, ushbu birliklarning o‘xshash va noo‘xshash jihatlari, joylashish tartibi bilan shug‘ullanadi?
4. Qaysi metod asosida tillar, til faktlari, hodisalari ilmiylik prinsipi nuqtai nazaridan o‘rganiladi, bir va bir qancha tillardagi o‘xshash, umumiy hodisalar qiyoslanadi. Bu qaysi metod?
5. Qiyosiy-tarixiy metod orqali german tillari bilan Hind-yevropa tillaridagi tovush sistemasi o‘rtasidagi o‘xshashlik borligini aniqlagan olim?
6. Qiyosiy–tarixiy tilshunoslik?
7. So‘zlarning qo‘llanish miqdorini, foizini aniqlovchi lug‘at turi?