Tilshunoslik asoslari fanidan Yakuniy nazorat testi 1-variant

Tilshunoslik asoslari fanidan Yakuniy nazorat testi 3-variant

1. Leksemaning shakily tomoni nima deyiladi?

a) nomema b) semema c) fonema d) morfema
2. Leksemaning mazmun tomoni nima deyiladi?
a) nomema b) semema c) fonema d) morfema
3. Jаrgоn vа аrgоlаr bu ?
a) Fаn, tехnikа vа bоshqа sоhаgа оid nаrsа hаqidаgi tushunchаni аniq ifоdаlаydigаn, ishlаtilish dоirаsi shu sоhаlаr bilаn chеgаrаlаngаn sо‘z yoki sо‘z birikmаsi
b) Jаmiyatning mеhnаtkash, kasb-hunar bilаn hаyot kеchiruvchi shaxslariga tegishli bo‘lib, so‘zlarga har хil yangi mа’nо bеrib qо‘llаydilаr. Bundаy sо‘zlаrgа аrgо dеyilаdi.
c) Jаmiyatning bа’zi bir ijtimоiy guruhlаri mеhnаt qilmаy tеkinхо‘rlik bilаn hаyot kеchiruvchilаr, chunоnchi, о‘g‘ri, bеzоri vа qimоrbоzlаr о‘zlаrining yomоn niyatlаrini, yovuz mаqsаdlаrini bоshqаlаrdаn yashirish uchun sо‘zlаrgа hаr хil mа’nо bеrib qо‘llаydilаr.
d) fаqаt muаyyan hududdаginа ishlаtilаdigan so‘zlar bo‘lib, ijtimоiy mеhnаtning u yoki bu turigа, ishlаb chiqаrish, ilm-fаn, аdаbiyot-sаn’аt sohalariga tegishli so‘zlardir
4. Hоzirgi pаytdа mаvjud bo‘lgаn vоqеlikning eskirgаn nоmi va аksinchа, hоzirgi tildа mаvjud bo‘lgаn lеksеmаning eskirgаn mа’nоsi (sеmеmаsi). Ya’ni eskirish jаrаyoni lеksеmаgа yaхlit hоldа yohud uning bir qismigа (mа’nоаridаn birigа) аlоqаdоr bo‘lаdi. Ushbu ta’rif qanday so‘zlarga tegishli ?
a) Leksik neologizmlar b) Lеksik istоrizmlаr c) Etimоlоgiya d) Lеksik аrхаizmlаr
5. Frazeologiya qanday bo‘lim?
a) Frazeologiya frаzа vа lоgоs so‘zlаridаn оlingаn bo‘lib, bu sо‘zlаrning mа’lum mаqsаd bilаn tо‘plаngаn, tаrtibgа sоlingаn kitоb yoki bоshqа shаkldаgi to‘plami
b) Frazeologiya frаzа vа lоgоs so‘zlаridаn оlingаn bo‘lib, tilshunоslikning bir qismi bо‘lib, mа’lum bir tilgа хоs sо‘zlаrni tо‘plаsh, ulаrni muаyyan bir sistеmаgа sоlish vа lug‘аt tаrzidа nаshr etish hаqidаgi hаmdа lug‘аt vа uning tuzilishi, lug‘аt turlаri tо‘g‘risidаgi bо‘limidir
c) Frаzеоlоgiya frаzа vа lоgоs so‘zlаridаn оlingаn bo‘lib, frаzа so‘zi “ibоrа”, lоgоs so‘zi “bilim” mа’nоsini bildirаdi. Ya’ni frаzеоlоgiya ibоrаlаr hаqidаgi bilim dеmаkdir. Ibоrаlаr o‘z ichigа turg‘un birikmа хоlidаgi аtаmаlаrni, pаrаfrаzаlаrni vа frаzеоlоgizmlаrni оlаdi.
d) Frazeologiya frаzа vа lоgоs so‘zlаridаn оlingаn bo‘lib, fаn, tехnikа vа bоshqа sоhаgа оid nаrsа hаqidаgi tushunchаni аniq ifоdаlаydigаn, ishlаtilish dоirаsi shu sоhаlаr bilаn chеgаrаlаngаn sо‘z yoki sо‘z birikmаsi
6. Sо‘zlаrning mа’lum mаqsаd bilаn tо‘plаngаn, tаrtibgа sоlingаn kitоb yoki bоshqа shаkldаgi tо‘plаmi nima deyiladi?
a) gap b) so‘z birikmasi c) lug‘at d) tizim
7. Morfologiya nimani o‘rganadi?
a) Morfologiya so‘z shakllarini, so‘zlarning leksik-grammatik jihatdan turlarini, bo‘linishlarini, guruhlarini o‘rganadi.
b) Morfologiya gap shakllarini, gaplarning leksik-grammatik jihatdan turlarini, bo‘linishlarini, guruhlarini o‘rganadi.
c) Morfologiya harf shakllarini, harflarning leksik-grammatik jihatdan turlarini, bo‘linishlarini, guruhlarini o‘rganadi.
d) Morfologiya til shakllarini, harflarning leksik-grammatik jihatdan turlarini, bo‘linishlarini, guruhlarini o‘rganadi.
8. …………. yunoncha “yozish san’ati” ma’nosini bildiradi
a) morfemika b) grammatika c) sintaksis d) leksika
9. Grammatika necha qismdan iborat
a) 5 b) 3 c) 4 d) 2
10. Grammatikaning morfologiya bo‘limi ………… kabi qismlarga ajraladi.
a) gap bo‘laklari, so‘z tuzilishi b) grammatik kategoriyalar, grammatik formalar, so‘z turkumlari
c) nutq tovushlari, grammatik formalar, so‘z turkumlari d) til birliklari, til sathlari
11. Gap bo‘laklari haqidagi ta’limot nima deb ataladi ?
a) sintaksis b) morfologiya c) grammatika d) leksikologiya
12. ………………….. o‘zbek tilida: son, egalik, zamon, mayl kelishik kategoriyalari
a) til birliklari b) morfologik birliklar c) sintaktik birliklar d) grammatik kategoriyalar
13. So‘zlarning gapda bir - biriga bo‘lgan munosabatlarini kerakli shakllarda ifodalagan grammatik hodisaga nima deyiladi ?
a) Son kategoriysi b) Shaxs kategoriyasi c) Kelishik kategoriyasi d) zamon kategoriyasi
14. Tobe so‘z hokim so‘z shakliga mos kelishi ………….
a) soda gap b) boshqaruv c) bitishuv d) moslashuv
15. Boshqaruvda …..
a) Tobe so‘z hokim so‘z shakliga mos keladi b) Tobe so‘z hokim so‘z talab qilgan grammatik shaklni oladi
c) So‘zlar hech qanday qo‘shimcha va yordamchi so‘zlarsiz birikib keladi. d) So‘zlarning qo‘shimchalar va bog‘lovchilar yordamida birikishi
16. So‘zlar hech qanday qo‘shimcha va yordamchi so‘zlarsiz birikib kelishi ………
a) bitishuv b) moslashuv c) boshqaruv d) sodda gap
17. Bu guruhga turkiy tillar, Osiyo va Afrikadagi ko‘pgina xalqlarning tillari kiradi. Bu tillarda so‘zlar sintaktik bog‘lanishda o‘zak, negizi o‘zgarmasdan to‘g‘ridan - to‘g‘ri qo‘shilib kelaveradi. Bu qanday tillar guruhi?
a) Flektiv tillar b) Agglyutinativ tillar c) Yevropa tillari d) Hind tillari
18. Bu guruhga Hind – Yevropa tillari kiradi. Ularda grammatik ma’noni ifodalovchi affikslar so‘z o‘zagi bilan juda zich birikib ketadi. Bu hodisa fuziya deyiladi. Ushbu tillar guruhini toping.
a) Yevropa tillari b) Agglyutinativ tillar c) Flektiv tillar d) Hind tillari
19. O‘z tarkibida birgina predikativ birlikka ega bo‘lgan, ma’lum fikr ifodalay oladigan, grammatik va intonasion jihatdan shakllangan sintaktik birlikka nima deyiladi ?
a) sodda gap b) qo‘shma gap c) predikat d) denotat
20. Ikki yoki undan ortiq predikativ birlikning intonatsiya va mazmun jihatidan bir butunlik hosil etishi bilan yuzaga keluvchi gap ……….. gap deyiladi.
a) qo‘shma gap b) sodda gap c) ergash gap d) qo‘shma gap
21. Tarkibida nechta so‘z ishtirok etishiga qaramasdan, ular yagona umumiy ma’no bilan birlashadi va emotsional-ekspressiv ma’no ifodalaydi. Bu tilshunoslikning qaysi qismi ?
a) Onomastika b) Terminologiya c) Frazeologizm d) Etimologiya
22. So‘zning eng kichik ma’noli qismlari haqidagi ta’limot bu
a) fonologiya b) fonetika c) leksika d) morfemika
23. Morfemalar funksiyasiga ko‘ra ………………… aloqador
a) so‘z yasalishiga ham, so‘z o‘zgarishiga ham b) faqat so‘zning yasalishiga c) so‘zning o‘zgarishiga d) so‘zning tuzilishiga
24. So‘z turkumlari nechta guruhga bo‘linadi?
a) 2 ga b) 3 ga c) 4 ga d) 5 ga
25. Tilshunoslikning qaysi bo‘limida gap bo‘laklari,ularning o‘zaro sintaktik munosabatga kirish usullari va vositalari, so‘z birikmasi va gaplar, ularning qurilishi, tipi, gapdan katta birliklar, ular komponentlarning logik-grammatik munosabati kabi masalalar o‘rganiladi ?
a) Leksikologiya b) Grammatika c) Morfologiya d) Sintaksis
26. Sintaktik munosabatlar dastlab nechta turga bo‘linadi?
a) 2 b) 3 c) 4 d) 5
27. Sintaktik munosabatining ergashish usuli nechi xil ?
a) 4 b) 2 c) 3 d) 5
28. Quyidagi xususiyatlar nimaga tegishli ?
- so‘zlarning birikuvidan tashkil topadi
- muhim belgisi predikativlik
- intonatsion tugallikka ega
- fikriy jihatdan nisbiy tugallikka ega
a) neologizmlar b) so‘z birikmalari c) frozeologizmlar d) gap
29. Ifoda maqsadiga ko‘ra gapning turlari nechta ?
a)2 b) 3 c) 4 d) 5
30. Sodda gap qanday turlarga bo‘linadi ?
a) bir tarkibli, ikki tarkibli b) egasiz bir tarkibli, kesimsiz bir tarkibli c) egasi topilar gap, egasi topilmas gap d) ikki tarkibli va ko‘p tarkibli
1.Gapning ikkinchi darajali bo‘laklari qaysi javobda ko‘rsatilgan ?
a) aniqlovchi, to‘ldiruvchi, hol b) bog‘lovchi, ko‘makchi, yuklama c) modal so‘zlar, undalmalar d) ega, kesim to‘ldiruvchi
2. Obyektiv borliq va unga bo‘lgan munosabatni ifoda qilib, grammatik shakllanib, nisbiy tugal fikr yoki his-tuyg‘u anglatib, intonatsion butunlikka ega bo‘lgan so‘z hamda so‘zlar birlashmasi nima deyiladi ?
a) leksema b) so‘z birikmasi c) gap d) morfema
3. O‘zbek tilida so‘z turkumlarining soni nechta ?
a) 6 b) 11 c) 3 d) 12
4. Tilning sathlari nechta ?
a) 3 ta b) 4 ta c) 5 ta d) 2 ta
5. Оrfоgrаfiya bu ?
a) Tilshunоslikning imlо qоidаlаri хususidа bаhs yurituvchi bo‘limi (muаyyan til yozuv sistеmаsining to‘g‘ri yozish mе’yorlаrini bеlgilаydigаn imlо qоidаlаri)
b) Muаyyan bir tildа qаbul etilgаn vа kishilаr о‘rtаsidаgi mulоqоtgа хizmаt qilаdigаn yozmа bеlgilаr yoki tаsvirlаr tizimidir
c) so‘z yoki morfema tarkibida gorizontal chiziq bo‘ylab birin-ketin keladigan birliklar: nutq tovushi, bo‘g‘in, fonetik so‘z, takt, fraza.
d) Tilshunоslikning nutq tovushlari хususidа bаhs yurituvchi bo‘limi (muаyyan til tovush sistеmаsining to‘g‘ri talaffuzini o‘rganadigan bo‘lim)
6. So‘zning ma’lum leksik ma’nosi denotati boshqa bir denotat bilan zamon va makonda o‘zaro aloqador bo‘lganligi uchun uni ham ataganligi orqasida ko‘chma ma’no yuzaga keltirishi bu ?
a) sinekdoxa b) metonimiya c) metafora d) vazifadoshlik
7. Metafora bu ?
a) so‘z ma’lum leksik ma’nosining denotatiga boshqa bir denotat o‘xshashligi uchun ham uni ataganligi orqasida ko‘chma ma’no yuzaga keltirishdir.
b) So‘zning ma’lum leksik ma’nosi denotati boshqa bir denotat bilan zamon va makonda o‘zaro aloqador bo‘lganligi uchun uni ham ataganligi orqasida ko‘chma ma’no yuzaga keltirishi
c) So‘z ma’lum leksik ma’nosining denotati bilan boshqa bir denotat biri ikkinchisiga bo‘lak yoki aksincha butun bo‘lish munosabatiga egaligi, uni ham ataganligi orqasida ko‘chma ma’no yuzaga kelishidir.
d) So‘z ma’lum leksik ma’nosining denotati eskirib iste’moldan chiqib ketishi va o‘rniga boshqa denotat kelib uning vazifasini olishi sababli uni ham ataganligi orqasida ko‘chma ma’no yuzaga keltirilishidir.
8. So‘z ma’lum leksik ma’nosining denotati bilan boshqa bir denotat biri ikkinchisiga bo‘lak yoki aksincha butun bo‘lish munosabatiga egaligi, uni ham ataganligi orqasida ko‘chma ma’no yuzaga kelish hodisasi tilshunoslik fanida qanday ataladi ?
a) metonimiya b) metafora c) vazifadoshlik d) Sinekdoxa
9.Vazifadoshlik hodisasi bu ?
a) so‘z ma’lum leksik ma’nosining denotati eskirib iste’moldan chiqib ketishi va o‘rniga boshqa denotat kelib uning vazifasini olishi sababli uni ham ataganligi orqasida ko‘chma ma’no yuzaga keltirilishidir
b) So‘z ma’lum leksik ma’nosining denotati bilan boshqa bir denotat biri ikkinchisiga bo‘lak yoki aksincha butun bo‘lish munosabatiga egaligi, uni ham ataganligi orqasida ko‘chma ma’no yuzaga kelishi
c) So‘z ma’lum leksik ma’nosi denotati boshqa bir denotat bilan zamon va makonda o‘zaro aloqador bo‘lganligi uchun uni ham ataganligi orqasida ko‘chma ma’no yuzaga keltirishidir
d) so‘z ma’lum leksik ma’nosining denotatiga boshqa bir denotat o‘xshashligi uchun ham uni ataganligi orqasida ko‘chma ma’no yuzaga keltirishdir.
10. Denotat nima ?
a) leksema orqali nomlanuvchi (ataluvchi) voqelik, narsa-buyum. Denotat lotincha denotate - “belgilamoq” so‘zidan olingan.
b) leksema ikki tomonlama birlik bo‘lgani sababli tilshunoslik nazariyasida leksemaning shakliy tomonidir. Denotat lotincha denotate - “belgilamoq” so‘zidan olingan.
c) so‘zlarning o‘zaro shakliy o‘xshash bo‘lishi. Denotat lotincha denotate - “belgilamoq” so‘zidan olingan.
d) so‘zlarning ma’no jihatdan o‘xshash bo‘lishi. Denotat lotincha denotate - “belgilamoq” so‘zidan olingan.
11. Tilning sathlari nechta ?
a) 4 ta b) 5 ta c) 3 ta d) 2 ta
12. Tilshunoslikning qaysi bo‘limida gap bo‘laklari,ularning o‘zaro sintaktik munosabatga kirish usullari va vositalari, so‘z birikmasi va gaplar, ularning qurilishi, tipi, gapdan katta birliklar, ular komponentlarning logik-grammatik munosabati kabi masalalar o‘rganiladi ?
a) Morfologiya b) Grammatika c) Sintaksis d) Leksikologiya
13. So‘zning ma’lum leksik ma’nosi denotati boshqa bir denotat bilan zamon va makonda o‘zaro aloqador bo‘lganligi uchun uni ham ataganligi orqasida ko‘chma ma’no yuzaga keltirishi bu ?
a) metafora b) metonimiya c) sinekdoxa d) vazifadoshlik
14. O‘zbek tilshunos оlimlаrni belgilang.
a) Mаhmud Kоshg‘аriy, Zаmахshаriy, Аlishеr Nаvоiy b) A.Fitrat, M.Behbudiy, A.Avloniy
c) Z.M.Bobur, H.Boyqaro, A.Navoiy d) Farg‘oniy, Termiziy, Buxoriy
15. Nutq tоvushlаrining biоlоgik аsоsini quyidаgi qaysi turlаrga bо‘lish mumkin?
a) 1) nutq а’zоlаrining аnаtоmiyasi; 2) nutq а’zоlаrining fiziоlоgiyasi; 3) nutq а’zоlаrining ijrо kеchimi
b) 1.nutq a’zolari harakati, 2.ovoz tembri, 3.nutq a’zolari talaffuzi c) 1.nutq fiziologiyasi, 2.nutq zarbi, 3.tovush kuchi
d) 1.nutq a’zolari fiziologiyasi, 2.nutq a’zolari talaffuzi
16. Tilshunоslik аlоhida, mustаqil fаn sifаtidа qchon mustaqil fаnlаr qatoriga qo‘shildi?
a) XX asr o‘rtasida (1950) b) XX asr boshlarida (1905) c) XIX asr oxirida (1895) d) XIX аsrning birinchi chоrаgidа (1816)
17. Tilshunоslik ijtimоiy fаnlаrdаn qaysi fanlar bilаn uzviy bоg‘liq?
a) mаtеmаtikа, kimyo, fizikа b) аdаbiyotshunоslik, tаriх, fаlsаfа, mаntiq, psiхоlоgiya, sоtsiоlоgiya
c) matematika, mantiq, psixologiya d) psixologiya, falsafa , matematika, ona tili
18. Tilshunоslik tabiiy fаnlаrdаn qaysi fanlar bilаn uzviy bоg‘liq?
a) matematika, mantiq, psixologiya b) аdаbiyotshunоslik, tаriх, fаlsаfа, mаntiq, psiхоlоgiya, sоtsiоlоgiya
c) mаtеmаtikа, kimyo, fizikа d) tarix, matematika, mantiq
19. Tilning kelib chiqishi haqidagi farazlar nechta
a) 2 b) 3 c) 5 d) 4
20. Til qаchоn vа qаyеrdа pаydо bо‘lgаn?
a) Tilning qаchоn vа qаyеrdа pаydо bо‘lgаnligi hаli аniqlаngаn emаs Qadimgi Yunonistonda
b) Yevropada c) Qadimgi Yunonistonda d) Xitoyda
21. Tarkibida nechta so‘z ishtirok etishiga qaramasdan, ular yagona umumiy ma’no bilan birlashadi va emotsional-ekspressiv ma’no ifodalaydi. Bu tilshunoslikning qaysi qismi ?
a) Onomastika b) Terminologiya c) Frazeologizm d) Etimologiya
22. So‘zning eng kichik ma’noli qismlari haqidagi ta’limot bu
a) fonologiya b) fonetika c) leksika d) morfemika
23. Morfemalar funksiyasiga ko‘ra ………………… aloqador
a) so‘z yasalishiga ham, so‘z o‘zgarishiga ham b) faqat so‘zning yasalishiga c) so‘zning o‘zgarishiga d) so‘zning tuzilishiga
24. So‘z turkumlari nechta guruhga bo‘linadi?
a) 2 ga b) 3 ga c) 4 ga d) 5 ga
25. Tilshunoslikning qaysi bo‘limida gap bo‘laklari,ularning o‘zaro sintaktik munosabatga kirish usullari va vositalari, so‘z birikmasi va gaplar, ularning qurilishi, tipi, gapdan katta birliklar, ular komponentlarning logik-grammatik munosabati kabi masalalar o‘rganiladi ?
a) Leksikologiya b) Grammatika c) Morfologiya d) Sintaksis
26. Sintaktik munosabatlar dastlab nechta turga bo‘linadi?
a) 2 b) 3 c) 4 d) 5
27. Sintaktik munosabatining ergashish usuli nechi xil ?
a) 4 b) 2 c) 3 d) 5
28. Quyidagi xususiyatlar nimaga tegishli ?
- so‘zlarning birikuvidan tashkil topadi
- muhim belgisi predikativlik
- intonatsion tugallikka ega
- fikriy jihatdan nisbiy tugallikka ega
a) neologizmlar b) so‘z birikmalari c) frozeologizmlar d) gap
29. Ifoda maqsadiga ko‘ra gapning turlari nechta ?
a)2 b) 3 c) 4 d) 5
30. Sodda gap qanday turlarga bo‘linadi ?
a) bir tarkibli, ikki tarkibli b) egasiz bir tarkibli, kesimsiz bir tarkibli c) egasi topilar gap, egasi topilmas gap d) ikki tarkibli va ko‘p tarkibli