Tilshunoslik asoslari

---

Question Text
“Tilshunoslik asoslari” fani nimalarni o‘rganadi?
Ziddiyatlar a’zolari miqdoriga ko‘ra qanday ziddiyatlarga bo‘linadi?
Vokalizm nima?
V.Gumboldt ta'rificha, til tabiatiga xos asosiy antinomiyalar nechta?
Uslubiyat bo‘limi nimani o‘rganadi?
Unli tovushlarning urg‘usiz bo‘g‘inlarda kuchsizlanishi yoki o‘zgarishi nima deyiladi?
Undosh tovushlar tovush paychalarining, ya’ni ovoz va shovqinning ishtirokiga ko‘ra qandayi 
turlarga ajratiladi?
Umumiy nazariy tilshunoslik asoslari kim tomonidan yaratildi?
Turkiy xalqlar ham o‘tmishda qaysi yozuv turlaridan foydalangan?
Tovushning kuchi, baland yoki pastligi va hokazolar uning ………..deb yuritiladi. 
Tovushning cho'ziqligi yoki qisqaligi uning …… deb yuritiladi.
Tovushlaming uyg‘unlashuvi qanday nomlanadi? 
Tilshunoslikning tadqiqot metodlari nechta?
Tilshunoslikdagi integratsiya hodisasi qanday xususiyatga ega?
Tilshunoslikdagi differensatsiya hodisasi qanday xususiyatga ega?
Tilshunoslikda bir sistemadagi lisoniy birliklarning mazmuniy tomoni asosida o‘zaro u yoki bu 
darajada farqlanishi - …. .
Tilshunoslik asoslarini o‘rganish bilan shug’ullanadigan fan – tilshunoslik yoki lingvistika nechta 
mustaqil qismlardan tashkil topgan?
Tilshunoslik fan sifatida qaysi asrda shakllandi?
Tilning tarixiyligi haqidagi qaysi hukm to‘g‘ri?
Tilning tarixiy taraqqiyotini, rivojlanish qonuniyatini, taqaqqiyot bosqichlariga xos xususiyatlami 
o‘rganish metodi qanday nomlanadi?
Tilning shakllanishi va rivojlanishiga doir nazariyalarni belgilang.
Tilning ikkinchi signal tizimi sifatidagi xususiyati qaysi fan bilan aloqadorligida namoyon bo‘ladi?
Tilning ichki jihatiga nima kiradi?
Tilning hududiyligi haqidagi qaysi hukm to‘g‘ri?
Tilning hozirgi holati, tarkibiy xususiyatlarini o‘rganish metodi qanday nomlanadi?
Tilning hozirgi holati va tarixiy bosib o‘tgan yo‘li jihatidan o‘rganuvchi leksikologiya sohalari 
qaysilar?
Tilning eng kichik ma’no anglatmaydigan birligi qanday nomlanadi?
Tilning asl mohiyatini nazariy jihatdan yoritishga hissa qo‘shgan tilshunoslik maktablarini 
aniqlang. 
Tilning asl mohiyatini nazariy jihatdan yoritishga hissa qo‘shgan olimlarni aniqlang.
Tillar uchun asos boigan, qadimiy bobo til tilshunoslikda qanday nomlanadi?
tilda jarangli undoshlarning so‘z oxirida jarangsizlanishi
Til, asosan, qanday vazifani bajaradi?
Til vа nutq hоdisаlаrini o‘zаrо fаrqlаb o‘rganish qaysi tilshunos olimlarga tegishli?
Til va nutq muammosi haqida qaysi olim mukammal fikr yuritgan?
Til taraqqiyotidagi fonetik o‘zgarishlar davriy nuqtayi nazardan qanday turlarga bo‘linadi? 
Til sistеmasini tashkil etgan asоsiy sathlar qaysilar?
Til qanday hodisa?
Til jamiyatdan tashqarida yashay oladimi?
Til birliklariga nimalar kiradi?
Til birliklari qaysilar?
Tasviriy metodning maqsadi nimadan iborat?
Tarixiy-qiyosiy metodning maqsadi nimadan iborat?
Tarixiy taraqqiyot jarayonida bir fonemaning ikki mustaqil fonemaga ajralishi qanday nomlanadi? 
Taniqli o‘zbek tilshunoslari kimlar?
Supersegmental fonologiya yoki prosodika nimani o‘rganadi?
Strukturalizm ta’limoti til nazariyasining asosi deganda nimani tushunadi?

---

Statistik tahlil metodining vazifasi nimadan iborat?
Sotsiolingvistika tilning ijtimoiy tabiatini yoritishda qanday mezonlarga amal qiladi?
Sotsiolingvistika qanday fan?
Sof ovozdan hosil bo'lgan tovushlar ………….. hisoblanadi.
So‘zning grammatik ma’no bildiruvchi qo‘shimchalarsiz qismi - … .
So‘z yasalishi bo‘limi nimani o‘rganadi?
So‘z shakllari deganda, qanday shakllar tushuniladi?
Sistem tilshunoslikda leksemaning shakl tomoni qanday nomlanadi? 
Sinxron tadqiqot metodi qanday metod?
Sintaksis bo‘limi nimani o‘rganadi?
Sintagmatik munosabat qanday munosabat?
Semiotika nima?
Semema nima?
Semantik jihatdan aloqador so‘zlarni belgilang. 
Sema nima?
Segmental fonetika nimani o‘rganadi?
Quyidagi birliklarning qaysilari til birligi hisoblanadi?
Qiyosiy-tarixiy metodning maqsadi nimadan iborat?
Qiyosiy-tarixiy metodning asoschilari kimlar?
Qiyosiy-tarixiy metod qaysi tilshunoslikning yaratilishiga xizmat qildi?
Qaysi yozuvda xabar qilinishi lozim bo‘lgan mazmun ancha mufassal aks etadi?
Qaysi yozuvda iyerogliflar bo‘g‘inlarni ifodalaydi?
Qaysi yozuv barqaror logogrammalardan tashkil topgan? 
Qaysi til kreol tillarga mansub?
Qaysi sath so‘zning leksik, grammatik va sеmantik jihatlarini o‘zida mujassamlashtiradi?
Qaysi metodlar tilshunoslikka doir ilmiy xulosalar berishga xizmat qiladi? 
Qaysi metodlar ijtimoiy sohaning barcha ko‘rinishlari uchun amal qiladigan metodlar 
hisoblanadi? 
Qaysi metod orqali tillarning o‘ziga xos xususiyatlarini va boshqa tillar bilan o'xshash jihatlarini 
qiyoslash natijasida qarindosh yoki qarindosh emasligi aniqlanadi?
Qaysi lingvistik tahlil metodida gap bo‘lagi vazifasida kelayotgan so‘zlarning grammatik 
shakllari (morfologik kategoriyalar ) izohlanadi? 
Qaysi birlik nutqning eng katta fonetik birligi bo‘lib, ikki tomondan pauza bilan chegaralanib, 
o‘ziga xos ohangga ega bo‘ladi? 
Qadimiy tillarning xususiyati qaysi javobda keltirilgan?
Punktuatsiya bo‘limi nimani o‘rganadi?
Praga lingvistik maktabining vakillari kimlar?
Polyak olimi L. Zamengof tomonidan yaratilgan esperanto tili qanday til hisoblanadi?
Piktografik yozuvning takomillashib borishi natijasida qaysi yozuv shakllangan?
Paradigmani tashkil etuvchi birliklar tilshunoslikda nima deb yuritiladi?
Paradigma bu ………dir.
Ovoz va shovqinning birikuvidan hosil bo'lgan tovushlar …... hisoblanadi.
Ossuriya va Vavilon mix (qoziq) yozuvi qanday yozuv turiga mansub?
Orfografiya - leksikologiyaning qaysi jihatlarini o‘rganuvchi bo‘limi?
Orfoepiya - leksikologiyaning qaysi jihatlarini o‘rganuvchi bo‘limi?
Ongdagi paydo bo‘ladigan fikrning mohiyatini, mazmunini tashkil etadigan har bir idrok yoki 
tasavvur qanday hosil bo‘ladi? 
O‘zining o'rganish sohasi va maqsadiga ko‘ra fonetika qanday turlarga bo'linadi?
O‘zbek tiliga rus tilidan kirgan qaysi so‘z o‘zbek tili talaffuz me’yorlariga moslashgan?
O‘zbek tilida undosh fonemalar …… ta.
Nutqqa xos xususiyatlar uchun qaysi qatorda noto‘g‘ri tushuncha mavjud?
Nutqning hajmga nisbatan ko‘rinishlarini belgilang.
Nutq tovushlarning nechta tomoni mavjud?
Nutq nima?
Nutq nima?

---

Nutq jarayoni, nutq mexanizmi, nutqning shakllanishi va yuzaga chiqish jarayonini tahlil qiluvchi 
sohani belgilang. 
Nutq fаоliyati qaysi tаrkibiy qismdаn ibоrаt?
Nutq fаоliyati nechta tаrkibiy qismdаn ibоrаt dеb hisоblаnаdi?
Nutq birliklari qaysilar?
Nutq a’zolari nutq tovushlari hosil bo‘lishida ishtirok etish darajasiga ko‘ra qanday turlarga 
bo‘linadi?
Nutq a’zolari nima?
Morfеmika nimani o‘rganadi?
Morfologiya bo‘limi nimani o‘rganadi?
Milliy tilni boyituvchi tashqi manbani ko‘rsating.
Mikrolingvistika nimani o‘rganadi?
Metodologiya nima? 
Metodning qanday ko‘rinishlari mavjud?
Metodlar xarakteriga ko‘ra qanday turlarga bo‘linadi? 
Metodika nima?
Metod nima?
Metateza yana qanday nomlanishi mumkin?
Me’yorlashtirilgan tillar … me’yoriga ega bo‘lgan tillardir.
Mantiqiy tushunchalarga qaysilar kiradi?
Mahalliy tillarning xususiyati qaysi javobda keltirilgan?
Lisoniy birliklarning shakli va mazmuni o‘rtasidagi bog‘lanish qanday bog‘lanish? 
Lisonga mansub, ya’ni til xotirasida mavjud hodisalar qanday nomlanadi?
Lingvistikaning qanday turlari mavjud?
Leksikologiyaning qanday bo‘limlari bor?
Leksikologiyaning lug'aviy birliklarni nomlash va tushuncha anglatish tamoyillari hamda 
qonuniyatlarini o‘rganuvchi bo‘limi qaysi?
Leksikografiya - leksikologiyaning qaysi jihatlarini o‘rganuvchi bo ‘limi?
Leksemaning nutqda ma’lum shakl va vazifada voqelangan ko'rinishi - … .
Kuz shamoli - kuzgi shamol sinonimlari qanday nomlanadi? 
Kreol tillarning xususiyati qaysi javobda keltirilgan?
Konsonantizm nima?
Ierarxik munosabat nima?
Grammatikaning yirik va mustaqil birligi qaysi javobda to‘g‘ri ko‘rsatilgan?
Grammatik ma’no, so‘z shakllari, so‘z turkumlari haqidagi grammatik ta’limot bu-…
Frazеologiya - leksikologiyaning qaysi jihatlarini o‘rganuvchi bo‘limi?
Fonetikaning bo‘g‘in, uning turlari va tiplarini o‘rganuvchi bo‘limi…..
Fonetik bo‘linish deb nimaga aytiladi?
Fonemalar yordamida farqlanmagan so‘zlarni belgilang
Fonema nazariyasi kim tomonidan yaratilgan?
Fikrning nutqdagi ko ‘rinishi nima deb ataladi?
Fanlar integratsiyasi nimani ifoda etadi?
F.dе Sоssyur til vа nutq diхоtоmiyasini qaysi o‘yin qоidаlаri misоlidа tushuntirib bеrishgа 
hаrаkаt qilgаn? 
F. de Sossyurning fikricha til nutqdan nechta belgisiga ko‘ra farqlanadi?
Etimologiya bo‘limi nimani o‘rganadi?
Doston ~poema sinonimlarning qanday turiga kiradi? 
Distributiv tahlil metodining maqsadi nimadan iborat?
Diaxron tadqiqot metodiga qaysi metodlar kiradi?
Diaxron tadqiqot metodi qanday metod?
Dialektologiya bo‘limi nimani o‘rganadi?
Demokrit tilning paydo bo‘lishiga doir qarashiga ko‘ra qaysi …. guruhga mansub bo‘lgan? 
Bo‘g‘in hosil qiluvchi asosiy vosita…..?
Bir xil yoki o‘xshash bo‘g‘inlardan birining tushirib qolishi ... deyiladi.
Bir paradigma a’zolari orasidagi o‘zaro munosabat … deyiladi. 
Bir ma’nolilik (monosemiya) va ko‘p ma’nolilik (polisemiya) hodisalari leksikologiyaning qaysi 
bo‘limida o‘rganiladi?
Bevosita tashkil etuvchilarga ajratib tahlil qilish metodining vazifasi nimadan iborat?

---

Assimilyatsiya, dissmiliyatsiya, gaplologiya, diereza, metatezakabilar qanday o‘zgarishlarga 
misol bo‘ladi? 
Assimilyatsiya so‘zining ma’nosi?
Amerika strukturalizmining vakillari kimlar?
Alohida apparatlar yordamida nutq tovushlari, bo‘g‘in, urg‘u va intonatsiyadagi artikulyatsion-
akustik xususiyatlami o‘rganish sohasi qanday nomlanadi? 
Aksentologiya nima?
…ni hosil bo‘lishida o‘pkadan kelayotgan havo ma’lum to‘siqqa uchraydi.
“Yosh grammatikachilar” maktabi vakillari tomonidan tilning eng asosiy xususiyati sifatida 
ajratilgan belgini ko‘rsating.
“Tilda narsa nomi bilan narsa orasida hech qanday bog‘lanish yo‘q, bu nomlar mazkur tilda 
gaplashuvchi odamlar totnonidan yaratilgan, demak, til inson tomonidan yaratilgan”, degan fikr 
tarafdorlari…
“Til shunchа shаrаfi bilаn nutqning qurоlidir, аgаr nutq nоmа’qul bo‘lib chiqsа tilning оfаtidir”, - 
ushbu talqin kimga tegishli?
“Narsa bilan uning nomi orasida muayyan bog‘lanish bor. Bu bog‘anish narsalarning 
xususiyatlaridan, tabiatidan kelib chiqadi va ilohiy kuch tomonidan o‘rnatilgan”, degan fikr 
tarafdorlari…
“Bu metod orqali tillarning tadrijiy taraqqiyoti o‘rganiladi, ya’ni tilning hozirgi holatigacha 
bo‘lgan taraqqiyot yo‘lini qiyosan tahlil qilish mumkin”. Bu ta’rif qaysi metod haqida? 
Ziddiyatga kirishuvchi lisoniy birliklar - … .
V.F.Gumboldt tilning qaysi jihati haqida ta’limot yaratdi?
Umumiy tilshunoslik nimani o‘rganadi?
Tilshunoslikning tildagi barcha tipdagi atoqli otlarni tadqiq qiluvchi sohasi qaysi?
Tilshunoslikning nutq mexanizmi, nutq jarayoni va so‘zlash faoliyati, nutqni ifoda etish, nutqni 
tushunishni o‘rganadigan bo‘limi qaysi? 
Tilshunoslikning mantiq fani bilan uzviy aloqasi bormi?
Tilshunoslikda qo‘llanadigan ximiyaga oid tushunchani belgilang. 
Tilshunoslikda qo‘llanadigan fizikaga oid metodni toping.
Tilning semiotika faniga qanday aloqasi bor?
Tilning lug‘at tarkibini o'rganuvchi sohasi - … .
Til tizimini tashkil etuvchi asosiy sathlar qaysilar?
Til fikrni shakllantiruvchi va ifodalovchi qanday vosita?
Til birligining ikki jihati nimadan iborat?
Til alohida tizim sifatida nechta vazifani bajaradi?
Tarixiy taraqqiyot jarayonida tildagi ikki mustaqil fonemaning bir fonemaga birlashuvi ... 
deyiladi. 
Tarixan metateza hodisasi ro‘y bergan so‘zlarni toping. 
Sistema nima?
Shakli bir xil, ma’nosi har xil bo‘lgan so‘zlar tilshunoslikda qanday ataladi? 
Qiziq — g‘alati — ajoyib — alomat — antiqa; yaxshi – durust - tuzuk sinonimik qatorlardagi 
qaysi sinonim so‘zlar belgini kuchsiz darajada ifodalagan?
Qaysi yozuvda so‘z tartibi va so‘z shakllari noaniq? 
Qaysi metodni “sintaktik imkoniyat” sifatida izohlash mumkin? 
Paralingvistika nimani o‘rganadi? 
Paradigmatik munosabat qanday munosabat?
Paradigmaning qaysi turlari butun bo‘lak munosabati deb qaraladi?
Nutqning qanday shakllari mavjud?
Nutq qanday vositalar orqali ifodalanadi?
Nutq faoliyati qanday fanlar tomonidan o‘rganiladi?
Nutq birliklariga nimalar kiradi ?
Morfema nima?
Milliy tilni boyituvchi ichki manbani ko‘rsating.
Mantiq bilan grammatika bir-biriga nisbatan qanday munosabatda rivojlanadi?
Makrolingvistika nimani o‘rganadi?
M. V. Lomonosov tilni qanday vosita deb tushundi?
Kopengagen strukturalizmining vakillari kimlar?
Komparativistika nima?
Fraza nima? 
Fonema nima?
Bir til so‘zlaridagi tovushlar almashuvi... .