Tilshunoslik kafedrasi "tasdiqlayman" "himoyaga qo
Download 1 Mb. Pdf ko'rish
|
globalizatsiya jarayonida lingvokulturologik munosabatlar
durud (50)—salom; nodon (50) —uquvsiz; xech (50 — hech; sazo (50) —
yarashiq; dushman (54)—yov; hunarlig‘ (56) — hunar — forscha, lig o‗zbekcha; orasta (56) —bezan-gan; xirad (58) — aql; ushtmox (72) — jannat; taxt (76) — taxt; baxt (76) — qut, saodat; orzu (84)—tilak; ravon (102)—jon; jaxon (102)—olam, dunyo. Arabizm va fors elementlarining uzbek tilida eng ko‗paygan davri o‗n beshinchi asr bo‗ldi. «Arabizm» tushunchasi bir oz izoh talab kiladn. CHunki «arabizm» deganda, odatda, arab tilida bor-yo‗qligidan qat‘i na-zar asl arabcha elementlar xam, arab o‗zagidan arab bo‗lmagan xalqlar tomonidan yaratilgan so‗zlar ham tu- shuniladi. Bu hodisa hozir eng yangi turunchalarining lotin o‗zagidan yasalgan so‗zlar bilan ifodalanishn kabidir. Farq shundaki, arabizmlarning mazkur funksiyasi hozir arab bo‗lmagan mamlakatlarda yo‗qolgan. Lekin lotinizmlar bilan yangi tushunchalarnn ifodalash ha-mon davom etmoqda. Bugungi kunda arab tilining uzbek tiliga xech qanday ta‘siri yo‗q, chunki munosabat yo‗q. Hozir biznpng chet bilan bo‗ladigan aloqalarimiz rus tili orqali amalga oshmoqda. SHunnng uchun yangi arabizm-larni bugungi kunda rus tekstlarida kurpsh mumkin. Masalan, rus matbuotida, televidenie va radiola jamoxiriya, fellah, sheyx («hukumat a‘zosi» ma‘nosida) kabi so‗zlar ko‗p uchrab turadi. Uzbek klassik adabiyotida arabizmlarning tematik gruppalari quyidagilar 19 : F a l s a f i y terminlar: ma’no — mazmun; suvrat — shakl; vaxdat — borliqning yagonaligi; bako — saqlanish, bor bo‗lib turish; fano — yo‗q bo‗lish; vujud— bor bo‗lish, borlik; adam — yo‗klik; zuhur — zohir bo‗lish; zohir — mavjudotiing tashqi jphati; botin — mavjudotning ichki jihati; ma’rifat — bilish nazariyasn; xayyul — birlamchi materiya; abad — cheksizlik, tugash davri yo‗qlik;
Logikaga oid terminlar: qiyos — analogiya,, sillogizm; saziya — hukm; javhar — substansiya; araz — aksidensiya; mahulot — kategoriyalar; burxon — 65
(Zolil; botil — yolg‗on; xad— termin (sillogizmda); homil — sub‘ekt; maxmul — predikat va xokazo. P s i x o l o g i ya g a oid s o‗ z v a terminlar: xis— sezish; mahsulot— seziladpgan narsalar; xafiza — eslash quvvati; bosira — ko‗rish kuvvatn;
Etikaga oid s o‗z v a terminlar: axloq — etika; xusni axlok— xulqi yaxshi bo‗lish; sui axloq — xulqi yomon bo‗lish; tavozug‘ — adablilik, o‗zini past tutish, kamtarlik; mutavozi’ — tavozeli, kamtar; kibr— dimog‗dorlik; takabbur — o‗zini katta olish; mutakabbir — o‗zini katta tutuvchi; xilm — yumshoq tabiat-lilik; xalim — yumshoq tabiatli; sadoqat — do‗stona munosabat; adovat — dushmanlik; munofiq— ikki yuzlama; xayr — ezgulik; sharr — yovuzlik; shara — ochko‗zlik; Download 1 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling