Tilshunoslik kafedrasi "tasdiqlayman" "himoyaga qo

 

 

 

 

 

 

 

 

XULOSA 

---

74 

 

1. Tillarning  o‗zaro  munosabati,  bevosita  millatlarning  munosabati, 

mamlakatlarning munosabati bilan belgilanadi, bu munosabatlarni o‗rganuvchi fan 

sinergetika  nomi  bilan  yuritilmoqda.Sinergetika  yangi  fan  paradigmasi  sifatida 

dunyoning  sirli  manzarasini  tushuntirib  bermoqda,  bunda    bilingvizm,xaos, 

dissipatsiya,  bifurkatsiya,  fluktuatsiya,  nochiziq  taraqqiyot,  koevolyusiya  kabi 

qonuniyatlar  murakkab  tizimlarning,  xususan,  til  sistemasining  yashash  va 

rivojlanish sabablarini izohlab bermoqda. Har qanday tilda ustuvor lisoniy tip bilan 

bir  qatorda  boshqa  lisoniy  tiplarning  ham  kuzatilishi  tildagi  ―sinergetika‖  ni 

anglatadi.  Negaki,  sinergetika  yunoncha  synergeia  –  ―hamkorlik‖,  ―hamjihatik‖ 

ma‘nolarini  anglatadi.  Bundan  ko‗rinadiki,  har  bir  til  bir  necha  tillarning  ijobiy 

ma‘nodagi ―hamkorligi‖ asosida taraqqiy etadi. 

 

2. Til  ochiq  tizim  sifatida  sinergetik  paradigma  tamoyillari  asosida 

rivojlanadi. Lisoniy tiplarning davriy ravishda almashinib turishi, dominant lisoniy 

tiplar  va  beqaror  tiplarning  yonma-yon  ―yashashi‖,  tillarda  yangi  lisoniy 

strukturalarning  yuzaga  kelishi,  bir  necha  tillarning  korporativ  ta‘sirlashuvi 

natijasida kreol va pijin tillarning shakllanishi, lisoniy tiplar stadial taraqqiyotining 

nochiziq  traektoriyaga  egaligi  kabi  dalillar  til  tizimida  sinergetik  paradigmaning 

amal qilishini tasdiqlaydi.   

3. 

 

Tilda  har  xil  lisoniy  va  nolisoniy  ta‘sirlarning  tarqalishi  natijasida  yangi 

belgilar,  morfologik  strukturalar  yuzaga  keladi.  Xususan,  turkiy  tillarda  fuziya 

unsurlarining  mavjudligi,  hind-evropa  tillarida  agglyutinatsiya,  analitizm 

tendensiyalarining  uchrashi,  xitoy,  vetnam  tillarida  izolyasiya  bilan  yonma-yon 

agglyutinatsiya  tendensiyasining  rivojlanayotganligi,  ikki  yoki  undan  ortiq 

tillarning 

korporativ 

ta‘sirlashuvi  natijasida  kreol  va  pijin  tillarning 

shakllanayotganligi kabi dalillar tilning dissipativ tizim ekanligini, har xil effektlar 

hisobiga sinergetik paradigma asosida taraqqiy etishini ko‗rsatadi. Buni o‗ziga xos