Титульный лист

1.3.INSONLARDA UCHROVCHI PARAZITLAR TASNIFI
Parazit – bu xo’jayin organizmida yoki uning ichida yashaydigan va oziq-ovqatni o’z egasidan yoki uning hisobidan oladigan organizm. Odamlarda kasallikka olib kelishi mumkin bo’lgan parazitlarning uchta asosiy sinfi mavjud: protozoa, gelmintlar va ektoparazitlar.
Protozoa mikroskopik, bir hujayrali organizmlar bo’lib, tabiatda erkin yoki parazit bo’lishi mumkin. Ular odamlarda ko’payish qobiliyatiga ega, bu ularning omon qolishiga hissa qo’shadi va faqat bitta organizmdan jiddiy infektsiyalarning rivojlanishiga imkon beradi. Odamning ichaklarida yashovchi protozoalarning boshqa odamga o’tishi odatda fekal-og’iz orqali sodir bo’ladi (masalan, ifloslangan oziq-ovqat yoki suv yoki odamdan odamga aloqa). Odamlarning qonida yoki to’qimalarida yashovchi protozoa boshqa odamlarga artropod vektori tomonidan uzatiladi (masalan, chivin yoki qum pashshasining chaqishi orqali).
Odamlar uchun yuqumli bo’lgan protozoalarni harakatlanish usuliga qarab to’rt guruhga bo’lish mumkin:
Sarkodina – ameba, masalan, Entamoeba
Mastigophora – flagellatlar, masalan, Giardia , Leishmania
Ciliophora – kiprikli, masalan, Balantidium
Sporozoa – kattalar bosqichi harakatchan bo’lmagan organizmlar, masalan, plazmodium , kriptosporidium
Gelmintlar
Katta yoshli Ascaris lumbriocoides qurti
Voyaga yetgan Ascaris lumbriocoides qurti. Ular 15 dan 35 sm gacha bo’lishi mumkin.
Kredit: CDC.

Gelmintlar katta, ko’p hujayrali organizmlar bo’lib, ular odatda kattalar bosqichida yalang’och ko’z bilan ko’rinadi. Protozoa kabi, gelmintlar ham erkin yashovchi yoki tabiatan parazit bo’lishi mumkin. Voyaga etgan shaklda gelmintlar odamlarda ko’paya olmaydi. Odamlar parazitlari bo’lgan gelmintlarning uchta asosiy guruhi (yunoncha qurtlardan olingan) mavjud:

Yassi qurtlar (platigelmintlar) – bularga trematodalar (flukes) va sestodalar (tasmalar) kiradi.
Tikanli boshli qurtlar (akantosefalinlar) – bu qurtlarning kattalar shakllari oshqozon-ichak traktida yashaydi. Akantotsefalalar sestodalar va nematodalar orasidagi oraliq hisoblanadi.