To sh k ent te m ir y o ‘l m u h a n d is L a r iin s t it u t I 4 A. E. O d IL x o ‘jayev qurilish materiallari 5340200 «Bino va inshootlar qurilishi»

4.8-rasm. Sitallar.
Ko‘pik sitall -  yacheykali strukturaga ega bo‘lib, suv shimuvchanligi 
va gigroskopligi kichik, issiqqa bardoshliligi 750°S. U issiqlik va 
izolyatsiyalovchi material sifatida ishlatiladi.
Sitalloplastik-ftoroplast va sitall asosida olinadi. Uning yedirilishliga 
va kimyoviy muhitlarga chidamliligi o ‘ta yuqori bo‘ lgani uchun antifriksion 
va konstruktiv material sifatida ishlatiladi. Bunda sitall kukuni fitoroplastga 
aralashtiriladi.
51
t

---

V BOB. M INERAL BOG‘LOVCHI M ATERIALLAR
5.1. Umumiy ma’lumotlar
Mineral (noorganik) bogMovchilar kukunsimon bo‘lib, suv bilan 
aralashtirilganda plastik qorishm a hosil b o'lad i va fizik-kimyoviy 
jarayonlar natijasida sun’iy toshsimon materialga aylanadi.
Mineral bog‘lovchilar strukturasi va qotish mexanizmiga ko‘ra 
havoyi hamda gidravlik turlariga boMinadi. Havoyi bog‘lovchilar 
qotish jarayoni, mustahkamligi ortishi faqat havoda yuz beradi. Havoyi 
bog‘lovchilarga havoyi ohak, gips, magnezial, suyuq shisha va shu kabilar 
kiradi. Gidravlik bogMovchilar qotish jarayoni boshlanishi havoda yuz 
berib, suv yoki o ‘ta nam sharoitda davom etadi va mustahkamligi ortadi. 
Gidravlik bogiovchilarga gidravlik ohak, romansement, portlandsement 
va uning turlari, giltuproqli sement, pussolanli va shlakli portlansementlar, 
kirishmaydigan va kengayuvchan sement va shu kabilar kiradi.
Mineral bog‘lovchilar xossalarini yaxshilash uchun tarkibiga aktiv 
mineral qo‘shimchalar - trepel, opoka, diatomit, pemza, gliyej, vulqon tufi 
va kuli hamda toshko‘mir kuli, shlaklar va shu kabilar qo‘shiladi. Mineral 
bog‘lovchilar asosida g‘isht, tosh terish va suvoqchilik qorishmalari, beton 
va temirbeton buyum va konstruksiyalar, armosement konstruksiyalar, 
avtoklav buyumlar, yelimlovchi va bo‘yoq kompozitsiyalar va boshqa 
mahsulotlar tayyorlanadi.